Το τέλος της εποχής του Wilsonισμού

Πέρα από την Ευρώπη, οι προοπτικές για την Wilsonιανή τάξη είναι δυσοίωνες. Οι λόγοι πίσω από το θάνατό της, ωστόσο, είναι διαφορετικοί από αυτούς που υποθέτουν πολλοί. Οι επικριτές της Wilsonιανής προσέγγισης στις εξωτερικές υποθέσεις συχνά επικρίνουν αυτό που θεωρούν ιδεαλισμό. Στην πραγματικότητα, όπως έδειξε ο Ουίλσον κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων για την Συνθήκη των Βερσαλλιών, ήταν απόλυτα ικανός για την πιο κυνική realpolitik όταν τον βόλευε. Το πραγματικό πρόβλημα του Wilsonισμού δεν είναι μια αφελής πίστη στις καλές προθέσεις αλλά μια απλοϊκή άποψη της ιστορικής διαδικασίας, ειδικά όταν πρόκειται για τον αντίκτυπο της τεχνολογικής προόδου στην ανθρώπινη κοινωνική τάξη. Το πρόβλημα του Ουίλσον δεν ήταν ότι ήταν ηθικολόγος αλλά ότι ήταν ένας Whig.

Όπως οι προοδευτικοί στις αρχές του εικοστού αιώνα γενικά και πολλοί Αμερικανοί διανοούμενοι μέχρι σήμερα, ο Ουίλσον ήταν ένας φιλελεύθερος ντετερμινιστής της αγγλοσαξονικής σχολής˙ μοιραζόταν την αισιοδοξία αυτού που ο μελετητής Herbert Butterfield χαρακτήρισε «οι ιστορικοί Whig», δηλαδή οι Βρετανοί στοχαστές της Βικτωριανής εποχής που είδαν την ανθρώπινη ιστορία ως ένα αφήγημα ασταμάτητης προόδου και βελτίωσης. Ο Ουίλσον πίστευε ότι η λεγόμενη διατεταγμένη ελευθερία που χαρακτήριζε τις αγγλοαμερικανικές χώρες είχε ανοίξει έναν δρόμο για μόνιμη ευημερία και ειρήνη. Αυτή η πεποίθηση αντιπροσωπεύει ένα είδος αγγλοσαξονικού Hegelιανισμού και υποστηρίζει ότι ο συνδυασμός των ελεύθερων αγορών, της ελεύθερης κυβέρνησης, και του κράτους δικαίου που αναπτύχθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις Ηνωμένες Πολιτείες μεταμορφώνει αναπόφευκτα τον υπόλοιπο κόσμο -και καθώς αυτή η διαδικασία συνεχίζεται, ο κόσμος αργά και ως επί το πλείστον εθελοντικά θα συγκλίνει στις αξίες που έκαναν τον αγγλοσαξονικό κόσμο τόσο πλούσιο, ελκυστικό και ελεύθερο όσο έχει γίνει.

Ο Ουίλσον ήταν ο ευσεβής γιος ενός ιερέα, βαθιά εμποτισμένος με τις καλβινιστικές διδασκαλίες σχετικά με τον προορισμό και την απόλυτη κυριαρχία του Θεού, και πίστευε ότι το τόξο της προόδου ήταν μοιραίο. Το μέλλον θα εκπληρώνει τις βιβλικές προφητείες μιας προσεχούς χιλιετίας: μια χιλιετής βασιλεία της ειρήνης και της ευημερίας πριν από την τελική ολοκλήρωση της ανθρώπινης ύπαρξης, όταν ένας Χριστός που θα επιστρέψει θα ενώσει τον ουρανό και την γη. (Οι σημερινοί Wilsonικοί έχουν δώσει σε αυτόν τον ντετερμινισμό μια κοσμική στροφή: στα μάτια τους, ο φιλελευθερισμός θα κυβερνήσει το μέλλον και θα φέρει την ανθρωπότητα στο «τέλος της ιστορίας» ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης φύσης παρά του θεϊκού σκοπού).

Ο Ουίλσον πίστευε ότι η ήττα της αυτοκρατορικής Γερμανίας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και η κατάρρευση της Αυστροουγγρικής, της Ρωσικής, και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας σήμαινε ότι έφτασε επιτέλους η ώρα για μια παγκόσμια Ένωση Εθνών. Το 1945, Αμερικανοί ηγέτες που κυμαίνονταν από την Eleanor Roosevelt και τον Henry Wallace στα αριστερά έως τον Wendell Willkie και τον Thomas Dewey στα δεξιά ερμήνευσαν την πτώση της Γερμανίας και της Ιαπωνίας με τον ίδιο τρόπο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, κορυφαίοι υπεύθυνοι χάραξης της εξωτερικής πολιτικής και σχολιαστές των ΗΠΑ είδαν την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης μέσω του ίδιου ντετερμινιστικού πρίσματος: ως μια ένδειξη ότι ήρθε η ώρα για μια πραγματικά παγκόσμια και πραγματικά φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη. Και στις τρεις περιπτώσεις, οι κατασκευαστές μιας Wilsonιανής τάξης φάνηκε σαν να βλέπουν τον στόχο τους. Αλλά κάθε φορά, όπως ο Οδυσσέας, έχαναν την πορεία τους λόγω των αντίθετων ανέμων.

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ

Σήμερα, αυτοί οι άνεμοι ενισχύονται. Όποιος ελπίζει να αναζωογονήσει το εντυπωσιακό Wilsonιανό σχέδιο πρέπει να αντιμετωπίσει έναν αριθμό από εμπόδια. Το πιο προφανές είναι η επιστροφή της τροφοδοτούμενης από ιδεολογίες γεωπολιτικής. Η Κίνα, η Ρωσία και ορισμένες μικρότερες δυνάμεις ευθυγραμμισμένες μαζί τους -το Ιράν, για παράδειγμα- βλέπουν ορθώς τα ιδανικά του Wilsonισμού ως μια θανατηφόρα απειλή για τις εσωτερικές τους διευθετήσεις. Νωρίτερα στην μεταψυχροπολεμική περίοδο, η υπεροχή των ΗΠΑ ήταν τόσο πλήρης που οι χώρες αυτές προσπάθησαν να υποτιμήσουν ή να συγκαλύψουν την αντίθεσή τους στην επικρατούσα φιλο-δημοκρατική συναίνεση. Ωστόσο, ξεκινώντας από την δεύτερη θητεία του προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, και συνεχίζοντας στην εποχή του Τραμπ, έχουν γίνει λιγότερο συνεσταλμένοι. Βλέποντας τον Wilsonισμό ως μια κάλυψη για τις αμερικανικές και, σε κάποιο βαθμό, τις ευρωπαϊκές φιλοδοξίες, το Πεκίνο και η Μόσχα έχουν γίνει όλο και πιο τολμηροί στο να αμφισβητήσουν τις Wilsonικές ιδέες και πρωτοβουλίες μέσα σε διεθνείς οργανισμούς όπως ο ΟΗΕ και επί του πεδίου σε μέρη από την Συρία έως την Θάλασσα της Νότιας Κίνας.

Η αντίθεση αυτών των δυνάμεων στην Ουιλσονική τάξη είναι διαβρωτική με πολλούς τρόπους. Αυξάνει τους κινδύνους και το κόστος για τις Wilsonικές δυνάμεις όταν παρεμβαίνουν σε συγκρούσεις πέρα από τα σύνορά τους. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, το πώς η ιρανική και η ρωσική υποστήριξη στο καθεστώς Άσαντ στην Συρία βοήθησαν να αποτρέψουν τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις ευρωπαϊκές χώρες να εμπλακούν πιο άμεσα στον εμφύλιο πόλεμο αυτής της χώρας. Η παρουσία μεγάλων δυνάμεων στο αντι-Wilsonικό στρατόπεδο παρέχει επίσης καταφύγιο και βοήθεια σε μικρότερες δυνάμεις που διαφορετικά ίσως δεν θα επέλεγαν να αντισταθούν στο status quo. Τέλος, η ένταξη χωρών όπως η Κίνα και η Ρωσία σε διεθνείς θεσμούς καθιστά δυσκολότερη την λειτουργία αυτών των θεσμικών οργάνων για την υποστήριξη των προτύπων του Wilsonισμού: πάρτε, για παράδειγμα, τα κινέζικα και ρωσικά βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, την εκλογή αντι-Wilsonικών εκπροσώπων σε διάφορα όργανα του ΟΗΕ, και την αντίθεση χωρών όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία σε μέτρα της ΕΕ που αποσκοπούν στην προώθηση του κράτους δικαίου.