Σταματήστε να λιμοκτονείτε το Αφγανιστάν

Κατά την διάρκεια πολυετών συνομιλιών στα αστραφτερά ξενοδοχεία του Κατάρ, διπλωμάτες των ΗΠΑ προειδοποίησαν τους Ταλιμπάν για ζοφερά σενάρια εάν οι στασιαστές αποτύγχαναν να διαπραγματευθούν για την ειρήνη στο Αφγανιστάν. Το μήνυμα ήταν λιτό: μην καταλάβετε την Καμπούλ υπό την απειλή των όπλων, γιατί αν το κάνετε, το καθεστώς σας θα επωμισθεί το βάρος της οικονομικής απομόνωσης, αφήνοντας την χώρα σας αδέκαρη. Αυτή δεν ήταν μια κενή απειλή. Αφότου οι Ταλιμπάν αγνόησαν τις προειδοποιήσεις και εφόρμησαν προς τη νίκη τον Αύγουστο του 2021, οι Δυτικές κυβερνήσεις απάντησαν σταματώντας την αναπτυξιακή βοήθεια, δεσμεύοντας κρατικά περιουσιακά στοιχεία, ακρωτηριάζοντας τις τράπεζες, και επιτρέποντας στις κυρώσεις να παραλύσουν τον ιδιωτικό τομέα. Η συνεπαγόμενη οικονομική κρίση εξώθησε περισσότερους από τους μισούς [2] Αφγανούς στην πείνα.

Ψάχνοντας τροφή στην Καμπούλ, τον Νοέμβριο του 2021. Zohra Bensemra / Reuters
-----------------------------------------------

Είναι λογικό για τους Δυτικούς αξιωματούχους να αισθάνονται δικαιωμένοι για την εξορία του καθεστώτος των Ταλιμπάν στην οικονομική έρημο. Ωστόσο, είναι λάθος. Ακόμα κι αν μια τέτοια τιμωρία ήταν ενδεδειγμένη για τα πολλά εγκλήματα των Ταλιμπάν, η απομόνωση του Αφγανιστάν είναι αυτοκαταστροφική και αντίθετη με τους Δυτικούς στόχους. Μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση θα ήταν η συνεργασία με τη νέα κυβέρνηση των Ταλιμπάν για χάρη της παροχής βασικών κρατικών υπηρεσιών, μια πολιτική βασισμένη στους υπολογισμούς των σημερινών γεωπολιτικών συμφερόντων αντί στα λάθη του παρελθόντος.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους πρέπει να χαλαρώσουν τους περιορισμούς τους και να εργαστούν για να βοηθήσουν στην αναζωογόνηση της αφγανικής οικονομίας. Κάτι τέτοιο θα ενίσχυε την περιφερειακή σταθερότητα, θα περιόριζε το εμπόριο ναρκωτικών, και θα μείωνε την πιθανότητα άλλης μιας μεταναστευτικής κρίσης. Το να σώσει εκατομμύρια Αφγανούς από την ένδεια μπορεί επίσης να αναπλήρωνε το κύρος των ΗΠΑ μετά την χαοτική απόσυρσή τους. Η αναπόφευκτη παρενέργεια θα ήταν κάποιου βαθμού βοήθεια προς το καθεστώς των Ταλιμπάν, αλλά τέτοιου είδους ανταλλαγές αποτελούν σήμα κατατεθέν της realpolitik. Ο λόρδος Πάλμερστον είχε δίκιο [όταν έλεγε] ότι τα έθνη δεν πρέπει να έχουν «αιώνιους εχθρούς», ακόμα κι αν ο Βρετανός πολιτικός δεν φαντάστηκε ποτέ τις πολιτικές προκλήσεις της αντιμετώπισης των ισλαμιστών μαχητών που κατέλαβαν μια ολόκληρη χώρα.

Η ΑΦΡΩΝ ΔΥΣΗ

Πολλοί ονειρεύθηκαν την ειρήνη στο Αφγανιστάν, αλλά λίγοι περίμεναν ότι αυτή θα ήταν ένας τέτοιος εφιάλτης. Οι οικονομολόγοι ήλπιζαν σε ένα «μέρισμα ειρήνης», [3], προβλέποντας ότι το τέλος της φονικότερης σύγκρουσης στον κόσμο, η οποία σκότωνε δεκάδες χιλιάδες Αφγανούς κάθε χρόνο, θα μπορούσε να αλλάξει τις τύχες του πληθυσμού που υποφέρει. Δεν έγινε έτσι. Η πείνα και η φτώχεια μετά την κατάληψη [της χώρας] από τους Ταλιμπάν φαίνονται έτοιμες να σκοτώσουν περισσότερους [4] Αφγανούς μόνο αυτόν τον χειμώνα από όσους [σκότωσε] όλη η βία τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Η κλίμακα της καταστροφής είναι αδιανόητα μεγάλη [5]: 23 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν οξεία επισιτιστική ανασφάλεια και ένα εκατομμύριο παιδιά κινδυνεύουν να πεθάνουν από υποσιτισμό. Με το Αφγανιστάν να έχει βυθιστεί στην χειρότερη ανθρωπιστική κρίση στον κόσμο, κανείς δεν εξεπλάγη όταν τα Ηνωμένα Έθνη ζήτησαν 4,5 δισεκατομμύρια δολάρια [6] για επείγουσες ανάγκες το 2022, η μεγαλύτερη τέτοια έκκληση που έγινε ποτέ.

Η πλησιέστερη αιτία του καθοδικού φαύλου κύκλου δεν είναι οι επαναλαμβανόμενες ξηρασίες, ούτε η προβλέψιμη έλλειψη δεξιοτήτων των Ταλιμπάν στην διοίκηση ενός σύγχρονου κράτους, ούτε το αναπόφευκτο σοκ που συμβαίνει όταν μια πολεμική οικονομία επιβραδύνει και σταματά. Αυτοί είναι σημαντικοί παράγοντες, αλλά ο κύριος λόγος για την καταστροφή είναι ο στραγγαλισμός της οικονομίας από την Δύση. Οι Δυτικοί πολιτικοί φοβούνται την κριτική που θα μπορούσε να είναι το αποτέλεσμα της επιείκειας στους Ταλιμπάν, έτσι δίνουν δύο αντιφατικές οδηγίες για το Αφγανιστάν: στείλτε βοήθεια για να αποφύγετε τον όλεθρο, αλλά μην επιτρέψετε καμία υλική υποστήριξη στη νέα κυβέρνηση. Τα αποτελέσματα είναι περίεργα. Δυτικοί αξιωματούχοι προσπαθούν να ανοικοδομήσουν τον τραπεζικό τομέα ενώ επιμένουν ότι η αφγανική κεντρική τράπεζα θα πρέπει να παραμείνει αποκλεισμένη από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα και να στερηθεί τα περιουσιακά της στοιχεία. Χιλιάδες τόνοι τροφίμων παραδίδονται σε πεινασμένους ανθρώπους, ακόμη και όταν οι οικονομικοί περιορισμοί κάνουν τους ανθρώπους να πεινούν. Δυτικοί διπλωμάτες πιέζουν τους Ταλιμπάν να επιτρέψουν την εκπαίδευση των κοριτσιών, ενώ οι δικές τους κυβερνήσεις διακόπτουν την χρηματοδότηση της εκπαίδευσης.

Οι κυρώσεις έχουν ιδιαίτερα διεστραμμένες επιπτώσεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες οντότητες που επέβαλλαν κυρώσεις έχουν αποφασίσει να επιτρέψουν στις προϋπάρχουσες κυρώσεις κατά των Ταλιμπάν να γίνουν de facto κυρώσεις στην αφγανική κυβέρνηση, τιμωρώντας έτσι ολόκληρο τον πληθυσμό. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ έκαναν ορισμένες μικρές εξαιρέσεις για να επιτρέψουν την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας, αλλά έχουν διατηρήσει περιορισμούς σε ευρείες κατηγορίες της οικονομικής δραστηριότητας. Οι επιχειρήσεις μένουν στο σκοτάδι σχετικά με το τι ακριβώς επιτρέπεται, κάνοντας τις διεθνείς τράπεζες και τους προμηθευτές να ανησυχούν για τις συναλλαγές που αφορούν το Αφγανιστάν. Με την σειρά τους, οι τοπικές επιχειρήσεις δεν μπορούν να βγάλουν χρήματα από τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς και να κάνουν τις εισαγωγικές συμφωνίες από τις οποίες εξαρτάται η χώρα για τρόφιμα, φάρμακα, και άλλα [είδη] ζωτικής σημασίας.

Αυτή η πολιτική δεν είναι απλώς σπατάλη δολαρίων για βοήθεια -υπονομεύει επίσης τα Δυτικά συμφέροντα. Οι συνέπειες είναι ήδη ορατές στον αυξανόμενο αριθμό μεταναστών που τρέπονται σε φυγή από τα σύνορα. Μόνο τον Οκτώβριο, υπολογίζεται ότι 300.000 άνθρωποι έφυγαν για το Ιράν. Πολλοί από αυτούς τους πρόσφυγες περιμένουν την άνοιξη για να ξεπαγώσουν τα ορεινά περάσματα προς την Τουρκία, ώστε να μπορέσουν να ταξιδέψουν στην Ευρώπη. Σύντομα, η διογκούμενη οικονομική κρίση του Αφγανιστάν θα τροφοδοτήσει το παράνομο εμπόριο ναρκωτικών. Οι εμπειρογνώμονες προβλέπουν [7] ότι οι Αφγανοί αγρότες θα επεκτείνουν την παραγωγή παράνομων ναρκωτικών καθώς η οικονομία καταρρέει, παράγοντας μεθαμφεταμίνες εκτός από τις συνήθεις καλλιέργειές οπίου και χασίς. Τα κέρδη αυτής της σκιώδους οικονομίας ωφελούν περισσότερο τους Ταλιμπάν. Τα βάρη της κοινωνικής κατάρρευσης, αντίθετα, πέφτουν περισσότερο στις Αφγανές γυναίκες και στα άλλα ευάλωτα μέλη της κοινωνίας.

Αντί να βλάψουν τους Ταλιμπάν, οι Δυτικοί δωρητές υπονομεύουν τους κυβερνητικούς θεσμούς για τους οποίους δαπάνησαν δισεκατομμύρια δολάρια ώστε να τους εγκαθιδρύσουν στο Αφγανιστάν. Τα καλύτερα σημεία της ανάμικτης κληρονομιάς της Δύσης [8] στην χώρα –η πρόοδος στον αλφαβητισμό, η μείωση της μητρικής θνησιμότητας- θα μπορούσαν να εξαφανιστούν. Υπό αυτή την έννοια, το Αφγανιστάν δεν είναι απλώς μια άλλη άθλια χώρα με δεσποτικούς ηγέτες. Η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της δημιούργησαν το εύθραυστο αφγανικό κράτος που τώρα καταρρέει [9] και οι χώρες που ανέπτυξαν στρατεύματα στο Αφγανιστάν εμπλέκονται στις επιπτώσεις που θα ακολουθήσουν. Εάν η επιείκεια στους Ταλιμπάν οδηγούσε σε κάποια άσχημα δημοσιεύματα ή σε καιροσκοπική πολιτική κριτική, αυτά τα αρνητικά δεν θα ήταν τίποτα σε σύγκριση με έναν ανθρωπογενή λιμό.

Οι περιφερειακές επιπτώσεις της κρατικής αποτυχίας στο Αφγανιστάν είναι δύσκολο να προβλεφθούν, αλλά [το Αφγανιστάν] θα μπορούσε να απειλήσει την σταθερότητα του Πακιστάν, του Ιράν, και των κρατών της Κεντρικής Ασίας, καθώς οι εμφύλιοι πόλεμοι στο Αφγανιστάν έχουν ιστορικό διάχυσης πέρα από τα σύνορα. Ορισμένες από αυτές τις χώρες πέρασαν δεκαετίες υπονομεύοντας την Δυτική πολιτική. Και στην περίπτωση του Πακιστάν ειδικότερα, σίγουρα θα υπάρχουν Δυτικοί αξιωματούχοι που θα κοιτούν την χώρα καθώς υπομένει τις συνέπειες της υποστήριξης των Ταλιμπάν και θα αισθάνονται μόνο χαιρεκακία. Ωστόσο, στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, υπάρχει μια αυξανόμενη νευρικότητα σχετικά με τις επιπτώσεις της κατάρρευσης του Αφγανιστάν που θα εξαπλωθούν στην άλλη πλευρά της Μεσογείου.

ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΣΩΣΤΟ

Μια καλύτερη επιλογή θα ήταν η συνεργασία με το ελεγχόμενο από τους Ταλιμπάν κράτος για την διατήρηση των βασικών του λειτουργιών: φροντίδα υγείας, εκπαίδευση, κεντρική τραπεζική, παροχή ηλεκτρικής ενέργειας, και κοινωνικά προγράμματα. Κάποιες από τις λύσεις είναι φθηνές, ακόμη και δωρεάν, και θα μπορούσαν να εφαρμοστούν άμεσα. Για παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο ΟΗΕ θα μπορούσαν να διευκρινίσουν ότι οι κυρώσεις [10] ισχύουν για τα καταγεγραμμένα μέλη των Ταλιμπάν και όχι για την αφγανική κυβέρνηση, ένας γρήγορος και ανέξοδος τρόπος αποφόρτισης της οικονομίας. Άλλα μέτρα θα ήταν δαπανηρά και θα χρειάζονταν χρόνια επίμονης προσπάθειας, αλλά εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν τον πιο οικονομικό τρόπο για να επιβραδυνθεί η περιδίνηση του Αφγανιστάν.

Η κύρια ευθύνη ανήκει [11] στις Ηνωμένες Πολιτείες. [Οι ΗΠΑ] παραμένουν ένας σημαντικός δωρητής, κατέχουν τα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία της αφγανικής κεντρικής τράπεζας, διατηρούν το πιο σημαντικό καθεστώς κυρώσεων, και επηρεάζουν τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που έχουν εγκαταλείψει το Αφγανιστάν. Η Ουάσιγκτον θα πρέπει να ασκήσει την επιρροή της στην Παγκόσμια Τράπεζα (World Bank), το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (International Monetary Fund), και την Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης (Asian Development Bank) για να κάνει αυτούς τους θεσμούς να εργαστούν ξανά στην χώρα. Ένα πρότυπο για μια τέτοια εμπλοκή υπάρχει ήδη σε περιοχές της Υεμένης, τις οποίες κατέχουν οι αντάρτες Χούτι. Εκεί, παρόλο που οι Χούτι ελέγχουν όλα τα Υπουργεία, τα αναπτυξιακά κεφάλαια ρέουν στους δημόσιους υπαλλήλους του δημόσιου τομέα, με διασφαλίσεις για να αποτρέψουν τους αρχηγούς των Χούτι από το να πάρουν τα χρήματα στα χέρια τους ή να παρεμβαίνουν στα προγράμματα βοήθειας.

Τα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση έχουν ήδη ξεκινήσει, με την Παγκόσμια Τράπεζα να αποδεσμεύει κάποια [χρήματα] [12] από το 1,5 δισεκατομμύριο δολάρια αδιάθετων κεφαλαίων του Ταμείου Ανασυγκρότησης του Αφγανιστάν (Afghanistan Reconstruction Trust Fund), της μεγαλύτερης δεξαμενής δωρεών για την προηγούμενη κυβέρνηση [13]. Τα αποδεσμευμένα χρήματα, ωστόσο, έχουν διατεθεί μόνο για χρηματοδότηση της υγείας και επισιτιστική βοήθεια, τα οποία είναι λιγότερο αμφιλεγόμενα επειδή παραδίδονται όχι από την αφγανική κυβέρνηση αλλά από υπηρεσίες του ΟΗΕ και μη κυβερνητικές οργανώσεις.

Μια τέτοια έκτακτη ανακούφιση δεν αρκεί. Βραχυπρόθεσμα, οι Αφγανοί δεν χρειάζονται μόνο σακιά αλεύρι, αλλά και ένα βιώσιμο νόμισμα, πρόσβαση σε δολάρια ΗΠΑ, και εμπορική χρηματοδότηση για να προμηθεύσουν με τρόφιμα τα παζάρια τους. Τα Ηνωμένα Έθνη δουλεύουν πάνω σε ένα σύστημα για τη μεταφορά αφγανικών μετρητών σε ανθρωπιστικές υπηρεσίες και τη μείωση των ελλείψεων χαρτονομισμάτων στις τοπικές τράπεζες, αλλά αυτή είναι απλώς μια μερική λύση στο μεγαλύτερο πρόβλημα της παράλυσης του τραπεζικού τομέα. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ πρέπει να επιτρέψει αμέσως στην κεντρική τράπεζα του Αφγανιστάν να συναλλάσσεται με τον έξω κόσμο και να σηματοδοτήσει ότι ελπίζει να επιστρέψει τα δεσμευμένα κεφάλαια στην κεντρική τράπεζα μόλις οι Ταλιμπάν σεβαστούν τους ισχύοντες νόμους του Αφγανιστάν που περιορίζουν την χρήση των αποθεματικών. Μια σταδιακή επιστροφή δεσμευμένων αποθεματικών, που θα απελευθερώνονται σε δόσεις σε δοκιμαστική βάση, θα μπορούσε εύκολα να ελεγχθεί και να παρακολουθηθεί.

Τίποτα από αυτά δεν θα γίνει γρήγορα. Τα περιουσιακά στοιχεία της κεντρικής τράπεζας θα μπορούσαν να παραμείνουν μπλεγμένα για χρόνια σε νομικές και πολιτικές παγίδες. Η πολιτική των ΗΠΑ εξακολουθεί να απαγορεύει να πηγαίνει έστω και μια δεκάρα σε δημόσιους υπαλλήλους της κυβέρνησης των Ταλιμπάν και η άρση αυτής της απαγόρευσης θα συνεπάγετο το ακροπάτημα σε ένα πολιτικό ναρκοπέδιο: οι Δυτικοί φορολογούμενοι μπορεί να μην αντιτίθενται στους μισθούς για Αφγανούς δασκάλους, αλλά δεν είναι σαφές πώς θα αισθάνονταν να πληρώνουν για έργα υποδομής. Εν τω μεταξύ, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλοι δωρητές θα πρέπει να ανταποκριθούν στην έκκληση του ΟΗΕ για μια ανθρωπιστική απάντηση-μαμούθ.

Ίσως είναι ευκολότερο να υπογράψει κάποιος μεγάλες επιταγές στους ανθρωπιστές αντί να αντιμετωπίσει τις οικονομικές ρίζες της αφγανικής κρίσης. Ωστόσο, οι επιταγές δεν πρέπει να είναι λευκές. Η αποστολή δισεκατομμυρίων δολαρίων σε έδαφος που διοικείται από ένοπλη ομάδα ενέχει σοβαρούς κινδύνους και η ιστορία δείχνει ότι οι μαχητές προσπαθούν πάντα να κλέψουν βοήθεια και να εκβιάσουν τους εργαζόμενους της ανθρωπιστικής [βοήθειας]. Καθώς το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ συζητά την επερχόμενη ανανέωση της εντολής για την αποστολή του ΟΗΕ, η οποία δημιουργήθηκε [14] πριν από δύο δεκαετίες για να υποστηρίξει μια κυβέρνηση στην Καμπούλ που δεν υπάρχει πλέον, θα πρέπει να τονίσει τον σημαντικό ρόλο που μπορεί να παίξει ο ΟΗΕ στον συντονισμό των διεθνών πολιτικών προσπαθειών. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει έναν ανώτερο αξιωματούχο του ΟΗΕ, εξουσιοδοτημένο από δωρητές και υποστηριζόμενο από ειδικούς στο πεδίο, ο οποίος θα μιλά καθημερινά με τους Ταλιμπάν για να βεβαιωθεί ότι η βοήθεια παραδίδεται στους ανθρώπους που την χρειάζονται και όχι στις τσέπες των Ταλιμπάν.

Αυτές οι διαπραγματεύσεις θα απαιτήσουν χρόνια σκληρής δουλειάς. Αξιωματούχοι του ΟΗΕ είχαν αρχικές επιτυχίες σε ορισμένες περιοχές του Αφγανιστάν τους τελευταίους μήνες καθώς έπεισαν αξιωματούχους των Ταλιμπάν να ανοίξουν ξανά τα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για τα κορίτσια, αλλά θα απαιτηθούν αμέτρητες παρόμοιες συνομιλίες καθώς οι σκληροπυρηνικές απόψεις των Ταλιμπάν συγκρούονται με τους παγκόσμιους στόχους. Κατά κάποιο τρόπο, αυτή μπορεί να είναι η καλύτερη τιμωρία των Ταλιμπάν: επιτρέποντάς τους να υπομείνουν το ταπεινό καθήκον της διακυβέρνησης μιας φτωχής χώρας, να υποφέρουν από τις κοινοτοπίες της γραφειοκρατίας, και τις συναντήσεις με τους δωρητές. Οι Ταλιμπάν αξίζουν χειρότερα, αλλά αυτό δεν έχει σημασία. Μετά από γενιές βασάνων, ο αφγανικός λαός αξίζει κάτι καλύτερο.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Dogs-Are-Eating-Them-Now/dp/0307397807
[2] https://www.ipcinfo.org/ipc-country-analysis/details-map/en/c/1155210/?i...
[3] https://www.usip.org/publications/2019/03/can-afghanistan-reap-peace-div...
[4] https://www.reuters.com/world/asia-pacific/who-says-million-afghan-child...
[5] https://news.un.org/en/story/2021/10/1103932
[6] https://www.unocha.org/story/usg-op-ed-afghanistan-brink-total-collapse-...
[7] https://www.nytimes.com/2021/11/21/world/asia/afghanistan-crops-opium-ta...
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2020-02-10/how-good-...
[9] https://www.foreignaffairs.com/reviews/review-essay/2021-12-14/jaws-retreat
[10] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2021-08-24/united-...
[11] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2020-01-23/why-ame...
[12] https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2021/12/10/-statement-on...
[13] https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2021-05-04/ashraf-gh...
[14] https://www.un.org/press/en/2002/sc7345.doc.htm

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2021-12-29/stop-star...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition