Η Ευρώπη ισχυρή και ασφαλής

Μολονότι η Ρωσία συναίνεσε, αν και απρόθυμα, στην πρώτη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, αυτή η στάση άλλαξε όταν η Γεωργία και η Ουκρανία αιτήθηκαν την ένταξη το 2007 στον απόηχο των δημοκρατικών επαναστάσεών τους. Στην σύνοδο κορυφής στο Βουκουρέστι το επόμενο έτος, τα μέλη του ΝΑΤΟ πήραν τη μπερδεμένη απόφαση να υποσχεθούν ότι αμφότερες οι χώρες θα ενταχθούν στη συμμαχία, αλλά αρνήθηκαν να εγκρίνουν τις αιτήσεις για το σχέδιο δράσης της ένταξής τους (membership action plan, MAP), παρόλο που η διαδικασία θα χρειαζόταν πολλά χρόνια για να ολοκληρωθεί, και άφησαν ανοιχτή την τελική απόφαση για την ένταξη. Αντί να λύσει οτιδήποτε, ο συμβιβασμός τούς άφησε όλους δυσαρεστημένους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες απέτυχαν να εξασφαλίσουν MAP για την Γεωργία και την Ουκρανία. Η Γερμανία δεσμεύθηκε για την ένταξη χωρών που πίστευε ότι μπορεί να μην πληρούσαν ποτέ τα κριτήρια. Η Γεωργία και η Ουκρανία έμειναν με μια υπόσχεση ένταξης, αλλά χωρίς συγκεκριμένα βήματα για να φτάσουν εκεί, πόσω μάλλον την δέσμευση ασφάλειας που συνεπαγόταν η ένταξη. Και η Ρωσία βρέθηκε αντιμέτωπη με μια δήλωση του ΝΑΤΟ που υποσχόταν μελλοντική ένταξη στο ΝΑΤΟ στην Ουκρανία και στην Γεωργία, αλλά μέχρι τότε απέκλειε αμφότερες από την συλλογική δέσμευση ασφάλειας της συμμαχίας.

Αυτό το τελευταίο σημείο έδωσε στη Μόσχα [4] μια χρήσιμη ευκαιρία, την οποία ο Πούτιν άδραξε πρόθυμα. Η αποτροπή της ένταξης της Γεωργίας και της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θα γινόταν η κινητήριος δύναμη της πολιτικής της Ρωσίας προς τις δύο χώρες και θα δημιουργούσε μια προκατασκευασμένη δικαιολογία όποτε ο Πούτιν ήθελε να αυξήσει την πίεση σε αυτές.

ΜΙΑ ΒΟΛΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΙΑ

Η δήλωση του ΝΑΤΟ το 2008 έχει παράσχει στον Πούτιν μια βολική δικαιολογία, αλλά ήδη προσπαθούσε να υπονομεύσει και να εκφοβίσει την Ουκρανία και την Γεωργία, αφότου οι δημοκρατικές επαναστάσεις τους στα πρώτα χρόνια του εικοστού πρώτου αιώνα τον έκαναν να φοβηθεί τον αντίκτυπο των «Έγχρωμων Επαναστάσεων» στην λαβή της εξουσίας του. Όπως όλοι οι αυταρχικοί, ο Πούτιν φοβάται την ικανότητα των ανθρώπων να επιλέγουν ελεύθερα τους ηγέτες τους. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα από τις ενέργειές του στο εσωτερικό. Έχει σχεδιάσει μια αλλαγή στο ρωσικό σύνταγμα ώστε να μπορεί να παραμείνει πρόεδρος μέχρι το 2036. Και έχει αποκόψει κάθε πιθανό μονοπάτι για να έρθει στην εξουσία ένας άλλος ηγέτης, όπως αποδείχθηκε από την υπονόμευση των εκλογών και την δηλητηρίαση και στην συνέχεια την φυλάκιση του κύριου ηγέτη της αντιπολίτευσης, Αλεξέι Ναβάλνι.

Πέρα από τα σύνορα της Ρωσίας, [ο Πούτιν] θέλει η Μόσχα, παρά το Κίεβο, να καθορίζει την μοίρα της Ουκρανίας, της στρατηγικά πιο σημαντικής πρώην σοβιετικής δημοκρατίας εκτός από την ίδια την Ρωσία. Οι προσπάθειες του Πούτιν να εκφοβίσει και να υπονομεύσει την Ουκρανία ξεκίνησαν πολύ πριν από την δήλωση του Βουκουρεστίου. Όταν η Πορτοκαλί Επανάσταση [5] εμπόδισε τον υποστηριζόμενο από την Ρωσία, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, να κλέψει τις εκλογές το 2004, ο Πούτιν εξοργίστηκε [6] που δεν πέτυχε το αποτέλεσμα που προτιμούσε και κατηγόρησε την Δύση για την ενθάρρυνση των ουκρανικών στάσεων υπέρ της δημοκρατίας. Το πρόβλημά του, λοιπόν, ήταν με τον ουκρανικό λαό και την ικανότητα της κυβέρνησής του να αποφασίζει την δική της πορεία στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.

Η υπόσχεση του ΝΑΤΟ το 2008 ότι η Ουκρανία θα γίνει μέλος της συμμαχίας παρέχει μια χρήσιμη δικαιολογία στον Πούτιν να κάνει εκείνο που θα προσπαθούσε να κάνει ανεξάρτητα από την δήλωση. Αλλά [η υπόσχεση] του ΝΑΤΟ έχει συνεχείς συνέπειες: η υπόσχεση επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά στα έγγραφα του ΝΑΤΟ, στις ομιλίες του ΝΑΤΟ, και στις συναντήσεις του ΝΑΤΟ με Ουκρανούς ηγέτες. Ως οργανισμός που λειτουργεί με την συναίνεση, η αλλαγή πορείας είναι δύσκολη, ιδίως όταν η υποβόσκουσα διαφωνία μεταξύ των συμμάχων παραμένει βαθιά. Όμως, μολονότι η διαφωνία του ΝΑΤΟ σημαίνει ότι η προοπτική για ένταξη της Ουκρανίας (και της Γεωργίας) στο ΝΑΤΟ παραμένει στην καλύτερη περίπτωση μακρινή, ο Πούτιν μπορεί να επισημαίνει την επαναλαμβανόμενη υπόσχεση ως την αιτία για τις συνεχείς απειλές του κατά της Ουκρανίας καθώς και για τις διαμαρτυρίες του για την Δύση. Ακόμη και χωρίς αυτήν [την υπόσχεση], ωστόσο, θα εξακολουθούσε να αισθάνεται την ανάγκη να αρνηθεί στο Κίεβο την ανεξαρτησία του και να καταστρέψει τις προσπάθειές του για την οικοδόμηση μιας επιτυχημένης δημοκρατίας, δεδομένης της απειλής για την εξουσία του που θα μπορούσε να εγείρει αυτό το παράδειγμα.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Την επόμενη εβδομάδα, Αμερικανοί και Ρώσοι αξιωματούχοι θα συναντηθούν στην Γενεύη για να συζητήσουν θέματα ευρωπαϊκής ασφάλειας. Μια συνεδρίαση του Συμβουλίου ΝΑΤΟ - Ρωσίας (NATO – Russia Council) θα συγκληθεί στις Βρυξέλλες δύο ημέρες αργότερα, ακολουθούμενη από μια συνεδρίαση του Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη (Organization for Security and Cooperation in Europe) στις 13 Ιανουαρίου. Αυτές οι διπλωματικές υποχρεώσεις, που μπήκαν για πρώτη φορά στο τραπέζι από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, κατά την διάρκεια μιας τηλεδιάσκεψης με τον Πούτιν στις αρχές Δεκεμβρίου, στοχεύουν στην ανάπτυξη μιας εναλλακτικής οδού στην στρατιωτική αντιπαράθεση. Υπάρχει περιθώριο διαπραγμάτευσης: μολονότι το να αρνείται στην Ουκρανία την κυριαρχία, την ανεξαρτησία, και την εδαφική της ακεραιότητα είναι σαφώς απαράδεκτο, η Ρωσία, όπως και κάθε άλλη χώρα, έχει δικαιολογημένες ανησυχίες για την ασφάλειά της.

Μολονότι στη Μόσχα δεν θα άρεσε τίποτα περισσότερο από το να διεξαχθούν οι συζητήσεις μόνο μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας, [7], οι διαπραγματεύσεις πρέπει να γίνουν με πολυμερή τρόπο. Προς τιμήν της, η κυβέρνηση Μπάιντεν επέμεινε σε αυτό, αναγνωρίζοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να συζητήσουν την ευρωπαϊκή ασφάλεια χωρίς τους συμμάχους τους, ούτε μπορούν να αποφασίσουν για την ασφάλεια της Ουκρανίας χωρίς την Ουκρανία. Η Ρωσία θα έχει μια θέση στο τραπέζι —αλλά το ίδιο θα πρέπει [να έχει] και κάθε άλλη χώρα που την αφορά το αποτέλεσμα.