Η Πράσινη Συμφωνία μπορεί να καθορίσει την επιτυχία -ή την αποτυχία- του ευρωπαϊκού εγχειρήματος | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Πράσινη Συμφωνία μπορεί να καθορίσει την επιτυχία -ή την αποτυχία- του ευρωπαϊκού εγχειρήματος

Η ΕΕ δεν πρέπει να αφήσει τους λαϊκιστές και τους εθνικιστές να εκτροχιάσουν το σχέδιο
Περίληψη: 

Η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2021 διαπίστωσε ότι το 90% των πολιτών της ΕΕ υποστήριξαν τη μείωση των εκπομπών του θερμοκηπίου για να αποκτήσει η ήπειρος ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα έως το 2050. Τα στοιχεία της έρευνας δείχνουν ότι ιδιαίτερα οι νέοι Ευρωπαίοι ενδιαφέρονται περισσότερο για την κλιματική αλλαγή από οποιοδήποτε άλλο πολιτικό ζήτημα.

Η NATHALIE TOCCI είναι Διευθύντρια του Istituto Affari Internazionali στην Ρώμη.

Τα τελευταία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει συχνά παραλύσει από τις αυξανόμενες διαιρέσεις μεταξύ των κρατών-μελών της. Από την φαινομενικά χρόνια αδυναμία της να διαμορφώσει ενοποιημένες απαντήσεις σε προκλήσεις τόσο ποικίλες όπως η πανωλεθρία του χρέους της ευρωζώνης, το Brexit, οι αυξανόμενες ροές μεταναστών και αιτούντων άσυλο, και μια απειλητική Ρωσία [1], κάθε νέα έκτακτη ανάγκη έχει εγείρει έναν νέο χορό αμφιβολιών για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της ένωσης

17012022-1.jpg

Μια ανεμογεννήτρια κοντά στο Piansano, στην Ιταλία, τον Απρίλιο του 2012. Max Rossi / Reuters
-----------------------------------------------------------

Οι σκεπτικιστές ήταν έτοιμοι να προσθέσουν την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal) σε αυτόν τον μακρύ κατάλογο αποτυχιών όταν αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά στα μέσα του Δεκεμβρίου του 2019. Ως η πρωτοβουλία σήμα–κατατεθέν της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπό την πρόεδρο Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, η συμφωνία στοχεύει να κάνει την Ευρώπη [να έχει] ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα έως το 2050, αναβαθμίζοντας συνολικά, επί τη ευκαιρία, σχεδόν κάθε τομέα της οικονομίας της ηπείρου. Μολονότι υπήρχε καλός λόγος να προβλέψει κάποιος ότι μια τέτοια φιλόδοξη ατζέντα ίσως προκαλούσε διχασμό και αντιπαράθεση σε μια ένωση που ήδη δυσκολεύεται να βρει τα πατήματά της, η συμφωνία φαίνεται να έχει εμφυσήσει στο ευρωπαϊκό εγχείρημα μια νέα αίσθηση ενότητας και ελπίδας. Η πίεση για ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα παραδοσιακά κρίνεται με μεγαλύτερο σκεπτικισμό στη Νότια Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ανατολική Ευρώπη, αλλά η συμπερίληψη μηχανισμών δημοσιονομικών μεταβιβάσεων για να βοηθηθούν οι ασθενέστερες οικονομίες κατά τη μετάβαση, βοήθησε να περιοριστεί η αντίθεση.

ΔΕΣΜΕΥΤΙΚΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ

Καθώς η πανδημία της COVID-19 έχει ρημάξει την Ευρώπη και έχει καταναλώσει προσοχή και πόρους, οι Βρυξέλλες έχουν στηρίξει τις δεσμεύσεις τους για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής [2], κωδικοποιώντας πολλούς από τους στόχους που παρατίθενται στην Πράσινη Συμφωνία ως νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις. Στις 21 Ιουλίου 2021, η ΕΕ ψήφισε νομοθεσία που δίνει ισχύ νόμου στον στόχο της για την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050. Δεσμεύτηκε να μειώσει τις εκπομπές τουλάχιστον κατά 55% έως το 2030 (από τα επίπεδα του 1990) και δρομολόγησε το 30% του επταετούς προϋπολογισμού της, ύψους 1,8 τρισεκατομμυρίων ευρώ, και τα κονδύλια για τη μετα-πανδημική ανάκαμψη στην πράσινη μετάβαση. Για την επίτευξη του στόχου του 2030, το πακέτο «Fit for 55» της ΕΕ προτείνει στόχους, ρυθμίσεις, και φορολογικά μέτρα σε μια σειρά τομέων, συμπεριλαμβανομένων των βιώσιμων μεταφορών, της ενεργειακής απόδοσης, της τιμολόγησης του άνθρακα, της βιομηχανικής πολιτικής, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, και της βιοποικιλότητας.

Οι δημοσκοπήσεις υποδεικνύουν ότι οι Ευρωπαίοι υποστηρίζουν σθεναρά αυτήν την πράσινη ώθηση. Η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2021 διαπίστωσε ότι το 90% των πολιτών της ΕΕ υποστήριξαν τη μείωση των εκπομπών του θερμοκηπίου για να αποκτήσει η ήπειρος ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα έως το 2050. Τα στοιχεία της έρευνας δείχνουν ότι ιδιαίτερα οι νέοι Ευρωπαίοι ενδιαφέρονται περισσότερο για την κλιματική αλλαγή από οποιοδήποτε άλλο πολιτικό ζήτημα, και η κινητοποίησή τους έχει πιέσει τους ηγέτες να εστιάσουν στην Πράσινη Συμφωνία. Η πολιτική μοίρα της ίδιας της ΕΕ εξαρτάται πλέον από το εάν οι νέοι Ευρωπαίοι αναγνωρίζουν την συμβολή της στην επίλυση της κλιματικής κρίσης.

Είναι εντυπωσιακό να βλέπει κάποιος πόσο γρήγορα τα κλιματικά ζητήματα έχουν αναδυθεί ως το επίκεντρο του ευρωπαϊκού πολιτικού διαλόγου. Τα τελευταία χρόνια, καθώς η Ευρώπη έχει υπομείνει ολοένα και περισσότερα κύματα καύσωνα και καταστροφικές πλημμύρες, οι πολιτικές της έχουν ανταποκριθεί. Οι εκλογές που πραγματοποιήθηκαν κατά την διάρκεια της πανδημίας, ιδίως στην Γερμανία, δείχνουν ότι οι ανησυχίες των ψηφοφόρων για το κλίμα έχουν ενταθεί. Αυτό δεν σημαίνει ότι το κλίμα και η ενέργεια έχουν γίνει πολιτικά μη αμφιλεγόμενα. Με τους ψηφοφόρους περισσότερο εστιασμένους στην κλιματική αλλαγή, οι εγχώριες πολιτικές συζητήσεις γύρω από τον ρυθμό και τη μορφή της ενεργειακής μετάβασης θα γίνονται πιθανώς όλο και πιο διχαστικές. Καθώς η ΕΕ εμπλέκεται όλο και περισσότερο σε αυτές τις συζητήσεις, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία θα αντιμετωπίσει σίγουρα πολιτική αντίθεση. Εάν ο χειρισμός της είναι κακός, θα μπορούσε να δημιουργήσει το είδος της ζημιάς που υπέστη η ΕΕ στον απόηχο της κρίσης της ευρωζώνης στις αρχές της δεκαετίας του 2010 και της μεταναστευτικής κρίσης του 2015. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, οι Βρυξέλλες έκαναν πολύ λίγα για να περιορίσουν την οικονομική ζημιά και κατευνάσουν τις ανησυχίες, επιτρέποντας στις εθνικιστικές, αντιευρωπαϊκές δυνάμεις να χαλυβδώσουν την υποστήριξή [τους].

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΚΡΙΣΗ