Είναι καιρός το ΝΑΤΟ να κλείσει την πόρτα του

Η συμμαχία του ΝΑΤΟ είναι ακατάλληλη για την Ευρώπη του εικοστού πρώτου αιώνα. Αυτό δεν συμβαίνει επειδή το λέει ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ή επειδή ο Πούτιν προσπαθεί να χρησιμοποιήσει την απειλή ενός ευρύτερου πολέμου στην Ουκρανία για να επιβάλει την ουδετερότητα σε ετούτη την χώρα και για να σταματήσει την επέκταση της συμμαχίας. Αντίθετα, συμβαίνει επειδή το ΝΑΤΟ πάσχει από ένα σοβαρό σχεδιαστικό ελάττωμα: επεκτεινόμενο βαθιά στο καζάνι της γεωπολιτικής της ανατολικής Ευρώπης, είναι πολύ μεγάλο, πολύ κακώς καθορισμένο, και πολύ προκλητικό για το δικό του καλό.

Οι σημαίες των μελών του ΝΑΤΟ ανεμίζουν στις Βρυξέλλες, τον Οκτώβριο του 2021. Pascal Rossignol / Reuters
------------------------------------------

Ιδρυμένο το 1949 για να προστατεύσει την Δυτική Ευρώπη, το ΝΑΤΟ στην αρχή ήταν ένας θρίαμβος. Κράτησε την αναπτυσσόμενη Σοβιετική Ένωση σε απόσταση, διατήρησε την ειρήνη, και επέτρεψε την οικονομική και πολιτική ολοκλήρωση της Δυτικής Ευρώπης. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες και διάφορες χώρες της κεντρικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης ενθάρρυναν μια δραματική διεύρυνση της συμμαχίας, ανοίγοντας τις πόρτες του ΝΑΤΟ σε περισσότερα από δώδεκα έθνη, σε διαδοχικούς γύρους επέκτασης. Σήμερα, η συμμαχία είναι ένα χαλαρό και πλατύ τέρας 30 χωρών, που περιλαμβάνει την Βόρεια Αμερική, την Δυτική Ευρώπη, τις χώρες της Βαλτικής, και την Τουρκία. Αυτό επέκτεινε τις αμφιταλαντεύσεις του ΝΑΤΟ μεταξύ επιθετικότητας και άμυνας, έχοντας στρατιωτικά εμπλακεί στην Σερβία, στο Αφγανιστάν, και στην Λιβύη. Το τεράστιο μέγεθος της συμμαχίας και το θολό της αποστολής της κινδυνεύουν να εμπλέξουν το ΝΑΤΟ σε έναν μεγάλο ευρωπαϊκό πόλεμο.

Για να απλοποιήσει τον στρατηγικό του σκοπό και να βελτιώσει τις αμυντικές του ικανότητες, το ΝΑΤΟ πρέπει να αποκηρύξει δημόσια και ρητά την προσθήκη περισσότερων μελών. Η συμμαχία πρέπει να καταστήσει σαφές ότι η μακρά φάση επέκτασής της έχει τελειώσει. Ο τερματισμός της πολιτικής των ανοιχτών θυρών, όσο δύσκολο κι αν είναι να εκτελεστεί, και η επανεξέταση της αρχιτεκτονικής ασφάλειας της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης δεν θα ήταν μια παραχώρηση στον Πούτιν. Αντίθετα, είναι απαραίτητη ώστε η πιο επιτυχημένη συμμαχία του εικοστού αιώνα να αντέξει και να ευημερήσει στον εικοστό πρώτο.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΟ

Η αρχική συμμαχία του ΝΑΤΟ εξυπηρέτησε τρεις κύριες λειτουργίες. Πρώτη και κύρια ήταν η άμυνα. Η Σοβιετική Ένωση είχε κινηθεί γρήγορα προς τα δυτικά κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, καταπίνοντας ανεξάρτητα έθνη και εδραιώνοντας τον εαυτό της ως μια μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη. Το ΝΑΤΟ δεν ανέστρεψε αυτή την τάση, αλλά μάλλον την διαχειρίστηκε, δημιουργώντας μια περίμετρο πέρα από την οποία η Σοβιετική Ένωση δεν μπορούσε να πάει. Δεύτερον, το ΝΑΤΟ επίλυσε το ενδημικό πρόβλημα της δυτικοευρωπαϊκής ασφάλειας και, ειδικότερα, το πρόβλημα του εναλλασσόμενου γαλλικού, γερμανικού, και βρετανικού ανταγωνισμού. Η μετατροπή της Γαλλίας, της Γερμανίας, και του Ηνωμένου Βασιλείου από περιοδικούς εχθρούς σε σταθερούς συμμάχους ήταν μια συνταγή για διαρκή ειρήνη. Τέλος, το ΝΑΤΟ εγγυήθηκε την δέσμευση των ΗΠΑ στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, αυτό ακριβώς που απέτυχε να κάνει ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και τα συγκεχυμένα επακόλουθά του.

Από το 1949 έως το 1989, το ΝΑΤΟ εκπλήρωσε όλες αυτές τις βασικές λειτουργίες. Η Σοβιετική Ένωση δεν έστειλε ποτέ τα τανκς της μέσα από το φαράγγι της [γερμανικής πόλης] Fulda (Fulda Gap). Αντίθετα, κατασκεύασε μια σοβιετική εκδοχή του ΝΑΤΟ, το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, το οποίο ήταν αφιερωμένο στην αντιμετώπιση της αμερικανικής ισχύος στην Ευρώπη, στον περιορισμό της Γερμανίας, και στην σταθεροποίηση της σοβιετικής στρατιωτικής παρουσίας από το Ανατολικό Βερολίνο και την Πράγα έως την Βουδαπέστη. Στην Δυτική Ευρώπη, το ΝΑΤΟ διατήρησε την ειρήνη τόσο αποτελεσματικά που αυτή η λειτουργία της συμμαχίας σχεδόν ξεχάστηκε. Ο πόλεμος μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας έγινε αδιανόητος, επιτρέποντας την τελική δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρά τον πόλεμο του Βιετνάμ, παρά το Watergate, και παρά την ενεργειακή κρίση της δεκαετίας του 1970, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αποσύρθηκαν ποτέ από την Ευρώπη. Η Ουάσιγκτον δεν ήταν λιγότερο αφοσιωμένη στην ευρωπαϊκή ασφάλεια το 1989 από όσο ήταν το 1949. Με άλλα λόγια, η συμμαχία του ΝΑΤΟ είχε λειτουργήσει έξοχα.

Ύστερα όμως ήρθε μια δραματική περίοδος επαναπροσδιορισμού. Οι πρόεδροι Μπιλ Κλίντον και Τζορτζ Μπους [ο νεότερος] βάσισαν την πολιτική τους για το ΝΑΤΟ σε δύο υποθέσεις. Η πρώτη ήταν ότι το ΝΑΤΟ ήταν το καλύτερο όχημα για την διασφάλιση της ευρωπαϊκής ειρήνης και ασφάλειας. Το πνεύμα της γαλλογερμανικής συμφιλίωσης, ήταν το σκεπτικό, θα μπορούσε να επεκταθεί μαζί με το ΝΑΤΟ, μειώνοντας τον κίνδυνο ένα αδέσμευτο ευρωπαϊκό κράτος να αποκτήσει πυρηνικά όπλα και να γίνει παρίας. Με παρόμοιο τρόπο, η επέκταση του ΝΑΤΟ θεωρήθηκε ως αντιστάθμισμα έναντι της Ρωσίας. Ο Γερμανός καγκελάριος Χέλμουτ Κολ και πολλοί ηγέτες της Ανατολικής Ευρώπης αισθάνθηκαν ότι η δεκαετία του 1990 ήταν ανώμαλη και ότι η Μόσχα θα γινόταν ξανά δυνατή αργά ή γρήγορα. Όταν θα γινόταν αυτό, ένα διευρυμένο ΝΑΤΟ θα μπορούσε να είναι το προπύργιο ενάντια στην Ρωσία όπως ήταν η αρχική συμμαχία ενάντια στην Σοβιετική Ένωση.