Ο Άσαντ είναι εδώ για να μείνει

Μετά από μια δεκαετία εχθροπραξιών, η σύγκρουση στην Συρία έχει παγιωθεί σε ένα βίαιο, παρατεταμένο αδιέξοδο. Τώρα, όπως και πριν, ο Σύρος δικτάτορας Μπασάρ αλ-Άσαντ συνεχίζει να ενεργεί ατιμώρητος. Έχει εξαφανίσει με την βία δεκάδες χιλιάδες Σύρους και έχει υποβάλει χιλιάδες άλλους σε βασανιστήρια, σεξουαλική βία, ή θάνατο κατά την κράτηση. Η χώρα βρίσκεται σε πλήρη ανθρωπιστική κρίση: ένα εκτιμώμενο 90% των Σύρων ζει κάτω από το όριο της φτώχειας και 60% βρίσκεται σε επισιτιστική ανασφάλεια -το υψηλότερο ποσοστό από την έναρξη της σύγκρουσης, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη.

Ο Σύρος πρόεδρος, Μπασάρ αλ-Άσαντ, στην Δαμασκό, το 2018. Reuters / Sana Sana
---------------------------------------------------

Ταυτόχρονα, η παραδοχή ότι ο Άσαντ είναι εδώ για να μείνει –και η αντίληψη ότι η παρουσία των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή δεν είναι– έχει παροτρύνει τους συμμάχους των ΗΠΑ προς την εξομάλυνση των δεσμών με τον κάποτε παρία. Το Μπαχρέιν, η Αίγυπτος, το Ιράκ, η Ιορδανία, ο Λίβανος, η Σαουδική Αραβία, και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν κάνει όλοι βήματα προς την αποκατάσταση των δεσμών με τον Άσαντ.

Η τάση προς την περιφερειακή ομαλοποίηση είναι πιθανώς μη αναστρέψιμη, καθώς τα κράτη της Μέσης Ανατολής δεν έχουν επιλογή παρά να ζήσουν με τον Σύρο δικτάτορα. Αλλά οι Δυτικές χώρες πρέπει να κάνουν ό,τι μπορούν για να καταστήσουν υπόλογους τα πρωτοπαλίκαρά του, να προστατεύσουν τους Σύρους πρόσφυγες από εξαναγκαστικούς επαναπατρισμούς, και να ανακουφίσουν τα ανθρωπιστικά βάσανα των Σύρων. Για τον σκοπό αυτό, η κυβέρνηση Μπάιντεν πρέπει να εστιάσει στο να βοηθήσει τους Σύρους αμάχους που ζουν τόσο εντός της χώρας όσο και ως πρόσφυγες, διερευνώντας παράλληλα νέες προσεγγίσεις για να διασφαλίσει ότι το καθεστώς Άσαντ θα δώσει εξηγήσεις για τα εγκλήματά του.

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΗΤΑ

Στις πρώτες μέρες της συριακής σύγκρουσης, πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής διέκοψαν τους δεσμούς τους με το καθεστώς του Άσαντ. Ο Αραβικός Σύνδεσμος (Arab League) απέβαλε την Συρία και επέβαλε κυρώσεις τον Νοέμβριο του 2011, επικαλούμενος την βάναυση καταστολή των διαδηλώσεων από τον Άσαντ και τη μη εφαρμογή μιας ειρηνευτικής συμφωνίας [που υπεγράφη] με την διαμεσολάβηση του ΟΗΕ. Το 2012, αρκετές χώρες του Κόλπου -συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας, του Κατάρ, και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων- άρχισαν να εξοπλίζουν αντάρτες, σε μια προσπάθεια να ανατρέψουν τον Άσαντ, πιστεύοντας ότι ήταν θέμα χρόνου η πτώση του δικτάτορα.

Περισσότερο από μια δεκαετία αργότερα, ο Άσαντ είναι σταθερά εδραιωμένος στην εξουσία, χάρη σε μεγάλο βαθμό στις ρωσικές και ιρανικές στρατιωτικές επεμβάσεις για λογαριασμό του, και οι πάλαι ποτέ εχθροί του σύρονται προς την εξομάλυνση. Τα κράτη του Κόλπου επιχειρούν να αποκαταστήσουν τις σχέσεις με την Συρία σε μια προσπάθεια να αμβλύνουν την ιρανική επιρροή στην χώρα. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν προηγηθεί, ανοίγοντας ξανά την πρεσβεία τους στην Δαμασκό το 2018, κάτι που ακολουθήθηκε από μια [τηλεφωνική] κλήση μεταξύ του Άσαντ και του de facto ηγέτη των ΗΑΕ, πρίγκιπα-διαδόχου Mohammed bin Zayed, το 2020. Το επόμενο έτος, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΑΕ, Abdullah bin Zayed al-Nahyan, επισκέφθηκε την συριακή πρωτεύουσα, και έγινε ο ανώτερος αξιωματούχος των Εμιράτων που το έκανε εδώ και δέκα χρόνια. Άλλες χώρες του Κόλπου έχουν ακολουθήσει το παράδειγμα [των ΗΑΕ]: το 2020, το Ομάν ήταν το πρώτο κράτος του Κόλπου που επανέφερε τον πρέσβη του στην Συρία, και το Μπαχρέιν έκανε το ίδιο τον Δεκέμβριο του 2021. Ακόμη και η Σαουδική Αραβία, ένας μακροχρόνιος εχθρός της Συρίας, έχει προχωρήσει σιγά-σιγά προς τον Άσαντ. Πέρυσι, ο αρχηγός των υπηρεσιών πληροφοριών της Σαουδικής Αραβίας συναντήθηκε δύο φορές με τον Σύρο ομόλογό του, τη μια φορά μάλιστα ταξίδεψε στην Δαμασκό για να τον συναντήσει.

Τα εκτός του Κόλπου αραβικά κράτη κινούνται επίσης προς την εξομάλυνση. Τον Σεπτέμβριο του 2021, ο Sameh Shoukry, υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου, συνάντησε τον Σύρο ομόλογό του στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, ανακοινώνοντας ότι η συνάντηση επιδίωκε να προωθήσει την «επιστροφή της Συρίας στο αραβικό θύλακα». Πολλές αραβικές χώρες ζήτησαν ιδιωτικά την επανεισδοχή της Συρίας στον Αραβικό Σύνδεσμο πριν από την σύνοδο κορυφής του Μαρτίου 2022 στο Αλγέρι. Και το 2024, η Δαμασκός έχει επιλεγεί να φιλοξενήσει την διάσκεψη του Οργανισμού Αραβικών Πετρελαιοπαραγωγών Εξαγωγικών Χωρών (Organization of Arab Petroleum Exporting Countries).

Μια εντεινόμενη κοινωνικοοικονομική κρίση σε όλο το Λεβάντε [στμ: περιοχή που περιλαμβάνει εδάφη τα οποία βρίσκονται στις ανατολικές ακτές της Μεσογείου και μέχρι τη Μεσοποταμία] δίνει επίσης ώθηση στην ομαλοποίηση, ιδιαίτερα στους γείτονες της Συρίας. Το 2019, το Ιράκ άνοιξε ξανά το πέρασμα al-Qaim στα σύνορα με την Συρία, μια στρατηγική και εμπορική δίοδο που συνδέει τις πρωτεύουσες των δύο χωρών, το οποίο είχε κλείσει όταν η περιοχή βρισκόταν υπό τον έλεγχο του Ισλαμικού Κράτους (γνωστού και ως ISIS). Αυτό αύξησε τις ελπίδες του Ιράκ για την αναζωογόνηση των οικονομικών δεσμών. Ομοίως, τον Οκτώβριο του 2020, ο βασιλιάς Αμπντάλα της Ιορδανίας μίλησε τηλεφωνικά με τον Άσαντ και αποκατέστησε το εμπόριο (το οποίο είχε παύσει νωρίτερα μέσα στο έτος, λόγω της COVID-19) με την ελπίδα ότι το μεγαλύτερο διασυνοριακό εμπόριο θα τονώσει την φθίνουσα ιορδανική οικονομία.