Ενώνοντας τις Τεχνο-Δημοκρατίες

Στην αρχή της ψηφιακής εποχής, οι δημοκρατίες φαίνονταν να ανεβαίνουν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι ομοϊδεάτες χώρες βρίσκονταν στην αιχμή της τεχνολογικής ανάπτυξης. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής επισήμαναν την εγγενώς απελευθερωτική επίδραση του Διαδικτύου, η οποία φαινόταν απειλή για τους δικτάτορες παντού. Το τεχνολογικό πλεονέκτημα των Ηνωμένων Πολιτειών έκανε τον στρατό τους πιο ισχυρό, την οικονομία τους πιο ευημερούσα, και την δημοκρατία τους, τουλάχιστον θεωρητικά, πιο ζωηρή.

Λογισμικό αναγνώρισης προσώπου, εν λειτουργία, στο Πεκίνο, τον Οκτώβριο του 2018. Thomas Peter / Reuters
------------------------------------------------------------------

Έκτοτε, τα αυταρχικά κράτη έχουν προφτάσει. Η Κίνα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, όχι πια μια απλή ανερχόμενη τεχνολογική δύναμη και πλέον μια ισάξια της Αμερικής. Σε πολλούς τομείς -συμπεριλαμβανομένης της αναγνώρισης προσώπου και φωνής, της τεχνολογίας 5G, των ψηφιακών πληρωμών, των κβαντικών επικοινωνιών και της εμπορικής αγοράς των drone- έχει ξεπεράσει τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι ηγέτες στην Κούβα, το Ιράν, την Βόρεια Κορέα, την Ρωσία, την Βενεζουέλα και αλλού χρησιμοποιούν ολοένα και περισσότερο την τεχνολογία για αντιφιλελεύθερους σκοπούς, ακολουθώντας το παράδειγμα της Κίνας. Και παρά το εναπομένον πλεονέκτημα των Ηνωμένων Πολιτειών σε ορισμένες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (AI) και η παραγωγή ημιαγωγών, έχουν μείνει πίσω από την Κίνα στην διαμόρφωση μιας συνολικής στρατηγικής για την χρήση τους.

Σχεδόν παράλληλα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους έχουν απομακρυνθεί από την παραδοσιακή συνεργασία τους. Αντί να συνεργάζονται σε ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος, έχουν απομακρυνθεί λόγω αποκλινόντων εθνικών συμφερόντων και αντέδρασαν ασύνδετα στη αξιοποίηση των τεχνολογιών από τα αυταρχικά κράτη. Παρόλο που οι αξιωματούχοι στις περισσότερες δημοκρατικές πρωτεύουσες αναγνωρίζουν τώρα τους εμβριθείς τρόπους με τους οποίους οι νέες τεχνολογίες διαμορφώνουν τον κόσμο, παραμένουν παράξενα αποσυνδεδεμένοι μεταξύ τους όταν πρόκειται για την διαχείρισή τους. Ο συντονισμός, όταν συμβαίνει, είναι σποραδικός, αντιδραστικός, και ad hoc.

Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες έχουν ξεμείνει από χρόνο για να συνενώσουν την δράση τους: όποιος διαμορφώσει την χρήση των αναδυόμενων τεχνολογιών όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η κβαντική πληροφορική, η βιοτεχνολογία, και οι τηλεπικοινωνίες επόμενης γενιάς, θα έχει οικονομικό, στρατιωτικό, και πολιτικό πλεονέκτημα για τις επόμενες δεκαετίες. Αλλά οι προηγμένες δημοκρατίες του κόσμου έχουν κάτι που δεν έχουν οι απολυταρχίες: μια μακρά ιστορία πολυμερούς συνεργασίας προς όφελος όλων.

Επειδή τα ζητήματα είναι τόσο διαφορετικά, αυτό που χρειάζεται τώρα δεν είναι περισσότερες αποσπασματικές λύσεις, αλλά ένα γενικό φόρουμ στο οποίο οι χώρες που έχουν την ίδια λογική να μπορούν να ενωθούν για να σφυρηλατήσουν κοινές απαντήσεις. Αυτή η νέα ομάδα κορυφαίων «τεχνο-δημοκρατιών» -την ονομάζουμε Τ-12, δεδομένης της λογικής λίστας των μελών της- θα βοηθούσε τις δημοκρατίες να ανακτήσουν την πρωτοβουλία στον παγκόσμιο τεχνολογικό ανταγωνισμό. Θα τους επέτρεπε να προωθήσουν τους προτιμώμενους κανόνες και τις αξίες τους γύρω από την χρήση των αναδυόμενων τεχνολογιών και να διατηρήσουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα σε βασικούς τομείς. Πάνω απ' όλα, θα βοηθούσε στον συντονισμό μιας ενοποιημένης απάντησης σε μια κύρια απειλή για την παγκόσμια τάξη.

ΟΙ ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ

Η Ουάσιγκτον έχει αγωνιστεί για να αναπτύξει ένα συνεκτικό όραμα ώστε να καθοδηγήσει τον παγκόσμιο τεχνολογικό της ρόλο, αλλά πολλές απολυταρχίες δεν το έχουν κάνει. Η Κίνα, ειδικότερα, αναγνώρισε ότι οι υφιστάμενοι κανόνες της διεθνούς τάξης γράφτηκαν σε μεγάλο βαθμό σε μια προ-ψηφιακή εποχή και ότι έχει την ευκαιρία να γράψει νέους. Ήδη, το Πεκίνο επιδιώκει αυτόν τον στόχο, δημιουργώντας γρήγορα κορυφαίες δυνατότητες και αναπτύσσοντάς τις σε ολόκληρη την παγκόσμια αγορά, ειδικά σε περιοχές όπου η παρουσία των ΗΠΑ είναι αδύναμη ή σχεδόν ανύπαρκτη. Στην Ζιμπάμπουε, για παράδειγμα, η κινεζική εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης CloudWalk βοηθά στην ανάπτυξη ενός εθνικού συστήματος αναγνώρισης προσώπου [1], δίνοντας στην τοπική κυβέρνηση ένα ισχυρό νέο εργαλείο για πολιτικό έλεγχο.

Όμως, μελλοντικές προσπάθειες όπως αυτές δεν είναι αποκλειστικά μονομερείς. Η Κίνα, η Ρωσία και άλλες απολυταρχίες συντονίζονται ήδη γύρω από ένα αυτοτελές παγκόσμιο όραμα. Διαμορφώνουν πρότυπα για την χρήση νέων τεχνολογιών σε αποκλειστικές ομάδες όπως ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης (Shanghai Cooperation Organization), του οποίου τα μέλη συμφώνησαν να συνεργαστούν μεταξύ άλλων σε θέματα ασφάλειας πληροφοριών, ρομποτικής, και ηλεκτρονικού εμπορίου. Λειτουργούν επίσης μέσω παγκόσμιων φόρουμ όπως η Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών (International Telecommunication Union), όπου ορισμένες από τις ίδιες χώρες έχουν υποστηρίξει διεθνή πρότυπα που διευκολύνουν την ανεξέλεγκτη παρακολούθηση. Σε αντίθεση με πολλές φιλελεύθερες δημοκρατίες, αρκετές απολυταρχίες έχουν συνειδητοποιήσει ότι η τεχνολογία, συμπεριλαμβανομένης της δύναμης για καινοτομία, θέτει κανόνες για την χρήση της, και διαμορφώνει τους οργανισμούς που αποφασίζουν πώς θα χρησιμοποιηθεί, δεν είναι απλώς ένα εξειδικευμένο λειτουργικό ζήτημα που θάβεται σε μια βαρυφορτωμένη ατζέντα εξωτερικής πολιτικής˙ είναι ένα κεντρικό στοιχείο του σύγχρονου γεωπολιτικού ανταγωνισμού.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, από την άλλη πλευρά, ως επί το πλείστον λειτούργησαν αντιδραστικά. Η ταχεία πρόοδος της Κίνας [2] στο 5G, την τεχνητή νοημοσύνη (AI), και τις κβαντικές επικοινωνίες έχει δυσκολέψει πολλές κυβερνήσεις των ΗΠΑ. Η Ουάσινγκτον δεν έχει εύκολη απάντηση στον λεγόμενο Digital Silk Road (Ψηφιακός Δρόμος του Μεταξιού) της Κίνας [3], μια σειρά έργων τεχνολογικής υποδομής που συνοδεύουν τα κατασκευαστικά έργα της Πρωτοβουλίας Belt and Road, ούτε έχει απάντηση στην εκστρατεία της χώρας για την καθιέρωση ενός ψηφιακού νομίσματος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους αγωνίζονται συνεχώς να καθορίσουν τους κανόνες εμπλοκής γύρω από τις κυβερνοεπιθέσεις και έχουν ανταποκριθεί ανεπαρκώς στην χρήση τεχνολογιών από τις απολυταρχίες για να καταπιέσουν τους λαούς τους. Αμερικανοί αξιωματούχοι συχνά διαμαρτύρονται για την κυριαρχία του Πεκίνου στον καθορισμό τεχνικών προτύπων και την στάση των συμμάχων για τις κινεζικές υποδομές. Αλλά το βρήκαν δύσκολο να αλλάξουν την φύση του παιχνιδιού.

Αυτή είναι μια πολυεθνική αποτυχία. Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες σε όλο τον κόσμο απλά δεν συνεργάζονται σε πολλά από τα θέματα που θα έπρεπε να τις ενώνουν. Οι απαντήσεις τους στην κατάχρηση της τεχνολογίας από τις απολυταρχίες τείνουν να είναι κατακερματισμένες. Τα εθνικά συμφέροντα αποκλίνουν, προκύπτουν διαφωνίες μεταξύ κρατών και δεν γίνεται τίποτα. Εντός των χωρών, η παράλυση συμβαίνει συχνά καθώς οι εγχώριες Αρχές συγκρούονται με τους ομολόγους τους στην εθνική ασφάλεια σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των εκλογών, της παραπληροφόρησης, και του hacking. Αντί να επιδιώκουν ευρεία συνεργασία, οι φιλελεύθερες δημοκρατίες έχουν έρθει με ένα συνονθύλευμα διακριτών απαντήσεων: η συνεργασία του Καναδά και της Γαλλίας σε μια ομάδα εμπειρογνωμόνων [4] που είναι επιφορτισμένη με την παρακολούθηση των εξελίξεων στην πολιτική της τεχνητής νοημοσύνης, για παράδειγμα, ή η επιδίωξη του ΝΑΤΟ για ένα δόγμα αποτροπής στον κυβερνοχώρο.

Η διαμάχη σχετικά με τις δυνατότητες του κινεζικού τηλεπικοινωνιακού γίγαντα Huawei στο 5G είναι ίσως το καλύτερο παράδειγμα της ασυνεπούς αντίδρασης των δημοκρατιών. Ακολουθώντας το αρχικό προβάδισμα της Αυστραλίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες υιοθέτησαν μια σκληρή γραμμή [5] εναντίον της εταιρείας, αποκλείοντας τα εξαρτήματα της Huawei από το εθνικό τους δίκτυο 5G και απαγορεύοντας στις αμερικανικές οντότητες να κάνουν οποιεσδήποτε δουλειές με αυτήν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες συνέχισαν να επιμένουν ότι θα ακολουθήσουν και άλλες δημοκρατίες, απειλώντας ακόμη και να αποκρύψουν κρίσιμες πληροφορίες από τους συμμάχους εάν υιοθετήσουν προϊόντα Huawei. Ωστόσο, η Ουάσιγκτον παραμένει σχετικά απομονωμένη στην αντίθεσή της. Πολλές κυβερνήσεις συνεχίζουν να αντιστέκονται στις πιέσεις των ΗΠΑ, επισημαίνοντας ότι δεν υπάρχει χαμηλού κόστους, one-stop-shop εναλλακτική έναντι της τεχνολογίας της Huawei. Ακόμη και ο Καναδάς και η Νότια Κορέα, στενοί σύμμαχοι των ΗΠΑ, είχαν αψηφήσει την Ουάσιγκτον και σκέφτονταν τον εξοπλισμό της Huawei για την 5G υποδομή τους.

Οι δημοκρατίες έχουν παρουσιάσει μια παρόμοια αποδιαρθρωμένη απάντηση στην εμπλοκή της Ρωσίας με τις εκλογές. Αν και το Κρεμλίνο παρενέβη στις εκλογές πολλών χωρών [6], το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε σε μεγάλο βαθμό ως εθνικό, που αξίζει μόνο μονομερή απάντηση από τον εκάστοτε συγκεκριμένο στόχο. Όταν η Ρωσία παρενέβη στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016, μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες απάντησαν με τιμωρητικά μέτρα. Ομοίως, οι αναφερόμενες παρεμβάσεις της Ρωσίας στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2020 μέχρι στιγμής δεν έχουν προκαλέσει ενοποιημένη αντίδραση. Συγκρίνετε αυτό με την απάντηση στην προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία και την δηλητηρίαση ενός πρώην αξιωματικού πληροφοριών και της κόρης του στο Ηνωμένο Βασίλειο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι μεγάλες δημοκρατίες συντόνισαν μια κοινή απάντηση, επιβάλλοντας νέες κυρώσεις και εκδιώκοντας Ρώσους διπλωμάτες.

ΑΠΟ ΠΟΛΛΟΥΣ, ΕΝΑΣ

Παρόλο που οι δημοκρατίες υποφέρουν σήμερα από έλλειμμα συνεργασίας, η ικανότητά τους να συνεργάζονται διατηρείται. Προς τούτο, η ιστορία προσφέρει χρήσιμες οδηγίες. Το 1973, ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, George Shultz, κάλεσε τους υπουργούς Οικονομικών της Γαλλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου, και της Δυτικής Γερμανίας στην βιβλιοθήκη του Λευκού Οίκου για ανεπίσημες συνομιλίες. Αυτή η «Ομάδα της Βιβλιοθήκης» [7] πρόσθεσε γρήγορα την Ιαπωνία για να γίνει το G-5 και αργότερα συμπεριέλαβε πρώτα την Ιταλία και μετά τον Καναδά για να γίνει το G-7. Στις επόμενες δεκαετίες, αυτή η άτυπη ομάδα προηγμένων φιλελεύθερων δημοκρατιών, η οποία για 16 χρόνια συμπεριέλαβε την Ρωσία ως G-8, θα εμφανιζόταν ως μια ισχυρή διεθνής δύναμη. Μεταξύ άλλων θεμάτων, το γκρουπ συντόνισε τις απαντήσεις των μελών του στην 11η Σεπτεμβρίου 2001 και στην παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008.

Ακριβώς όπως το G-7 ήρθε για να καθοδηγήσει την πολυμερή δράση μεταξύ των κορυφαίων οικονομιών του κόσμου, ένα σύνολο τεχνο-δημοκρατιών -χωρών με κορυφαίους τομείς τεχνολογίας, προηγμένες οικονομίες, και δέσμευση στην φιλελεύθερη δημοκρατία- πρέπει να αναλάβει δράση σε σύγχρονα ψηφιακά θέματα. Μέχρι στιγμής, αυτά τα κορυφαία κράτη έχουν ενεργήσει ανεξάρτητα, αλλά η συνδυασμένη ισχύς τους στην αγορά και η εθνική ισχύς τους θα τα καθιστούσαν μια ισχυρή ενοποιημένη δύναμη.

Προς το παρόν, 12 χώρες ξεχωρίζουν για ένταξη σε μια τέτοια ομάδα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι αναμφισβήτητα ακόμη η κορυφαία τεχνολογική δύναμη στον κόσμο, και η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιαπωνία, και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν όλες μεγάλες οικονομίες [8] και εντυπωσιακούς τεχνολογικούς τομείς. Η Αυστραλία, ο Καναδάς και η Νότια Κορέα έχουν μικρότερες οικονομίες, αλλά είναι επίσης σημαντικοί παράγοντες στην τεχνολογία. Το ίδιο ισχύει για την Φινλανδία και την Σουηδία, οι οποίες είναι ατμομηχανές στις τηλεπικοινωνίες και τη μηχανική. Η Ινδία και το Ισραήλ είναι επίσης λογικοί υποψήφιοι για ένταξη, λόγω της παγκόσμιας εμβέλειας των αναπτυσσόμενων τομέων της τεχνολογίας και των startup (νεοφυών) επιχειρήσεων.

Δοκιμή εξοπλισμού τηλεπικοινωνιών, στην Dongguan, στην Κίνα, τον Μάιο του 2019. Jason Lee / Reuters
---------------------------------------------------------

Δεδομένης της βαθιάς ανάγκης για συντονισμό μεταξύ ομοειδών κρατών, αυτή η ομάδα «Τ-12» των τεχνο-δημοκρατιών θα καλύψει ένα χαίνον χάσμα στον σύγχρονο τεχνολογικό και γεωπολιτικό ανταγωνισμό. Τα μέλη του T-12 θα διαφωνούσαν αναμφίβολα σε πολλά θέματα, αλλά η ομάδα θα μπορούσε να προσφέρει έναν κρίσιμο χώρο για να εκπέμψουν τα παράπονά τους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ειδικότερα, πρέπει να χαιρετίσουν την συμμετοχή κι άλλων, δεδομένου ότι η παρουσία τους στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων όχι μόνο θα βελτιώσει το ψηφιακό τους πλεονέκτημα, αλλά θα μειώσει επίσης την αίσθηση μεταξύ αυτών των χωρών ότι είναι απλώς πιόνια, και όχι εταίροι, στον αμερικανο-κινεζικό ανταγωνισμό υπερδυνάμεων.

Η πιο λογική δομή για το Τ-12 είναι μια άτυπη ομάδα κρατών, όχι ένας διεθνής οργανισμός φορτωμένος με μια γραμματεία, ή μια συμμαχία με μια συμφωνία αμοιβαίας άμυνας. Παρόλο που οι επικριτές συχνά απορρίπτουν συγκεντρώσεις όπως το G-20 και η Οικονομική Συνεργασία Ασίας-Ειρηνικού (Asia-Pacific Economic Cooperation) ως ετήσιες ευκαιρίες για τους αρχηγούς κρατών ώστε να βρεθούν μαζί για μερικές ώρες, να ενδυθούν ένα εθνοτικά μοναδικό μανδύα, να προσπαθήσουν να πείσουν για εθελοντική συναίνεση, και να βγάλουν μια ομαδική φωτογραφία, αυτό είναι ένα παραπλανητικό στερεότυπο. Τέτοιες ομαδοποιήσεις ήταν στην πραγματικότητα πολύ αποτελεσματικές στην διευθέτηση της πολυμερούς δράσης.

Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, για παράδειγμα, οι σύνοδοι κορυφής του G-8 παρήγαγαν συγκεκριμένες δεσμεύσεις για την αποτροπή μιας επαναληφθείσας επίθεσης. Είναι χάρη στις ενέργειες που έγιναν τότε, που τα σύγχρονα εμπορικά αεροσκάφη έχουν θωρακίσει τις πόρτες του πιλοτηρίου, τα μεγάλα διεθνή λιμάνια ελέγχουν τα εμπορευματοκιβώτια για επικίνδυνα υλικά, και τα έθνη περιορίζουν την εξαγωγή φορητών πυραύλων επιφανείας-αέρα. Το G-8 ήταν επίσης στην πρώτη γραμμή των προσπαθειών στην δημόσια υγεία. Το 2001, η ομάδα ίδρυσε το Παγκόσμιο Ταμείο για την Καταπολέμηση του AIDS, της Φυματίωσης και της Ελονοσίας (Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria) [9], το οποίο έχει σώσει εκατομμύρια ζωές μέσω επενδύσεων σε ερευνητικά προγράμματα και προγράμματα για την παγκόσμια υγεία. Και μετά την οικονομική κρίση του 2008, το G-20 δεσμεύτηκε για ένα πακέτο τόνωσης ύψους 5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων και πρότεινε νέους χρηματοοικονομικούς κανονισμούς, συμβάλλοντας στον περιορισμό της επακόλουθης ζημιάς της ύφεσης και στην πρόληψη ενός άλλου κραχ.

Οι ηγέτες κυβερνήσεων ή οι υπουργοί που θα συναντιούνται ως Τ-12 θα έχουν επίσης μια μοναδική ευκαιρία να στρατολογήσουν τον ιδιωτικό τομέα και τους διεθνείς οργανισμούς στο έργο τους. Οι ετήσιες συναντήσεις θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως αρένα για τους επιχειρηματικούς ηγέτες ώστε να ενωθούν με κυβερνητικούς αξιωματούχους για να συντονίσουν τις απαντήσεις σε αναδυόμενα ζητήματα, όπως η ανάγκη βελτίωσης της τεχνολογίας της εξ αποστάσεως μάθησης ως απάντηση στην πανδημία COVID-19, και το πώς θα μοιάζει το μέλλον της αντιτρομοκρατίας. Η μορφή αυτών των συναντήσεων θα μπορούσε να περιλαμβάνει θεματικά βασισμένες συνεδρίες, στις οποίες οι κυβερνήσεις προσκαλούν κορυφαίες προσωπικότητες του ιδιωτικού τομέα για εστιασμένες συζητήσεις, ή μόνιμα φόρουμ παρόμοια με το Business Advisory Council της Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας-Ειρηνικού (Asia-Pacific Economic Cooperation) [10], το οποίο παρέχει συμβουλές στους ηγέτες του Γύρου του Ειρηνικού (Pacific Rim) σχετικά με τις ανησυχίες που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις σε ολόκληρη την περιοχή. Το T-12 θα μπορούσε επίσης να αναπτύξει ομάδες εργασίας και επιτροπές για το πολυμερές μοντέλο, το οποίο θα φέρνει κοντά εκπροσώπους από επιχειρήσεις, από την κοινωνία των πολιτών, τις κυβερνήσεις, και τα ερευνητικά ιδρύματα. Αυτές οι ομάδες θα διαβιβάζουν τις συστάσεις τους στους υπουργούς και τους διευθυντές [των οντοτήτων που προαναφέρθηκαν]. Ταυτόχρονα, οι ηγέτες θα μπορούσαν να συνεργαστούν με άλλους πολυμερείς οργανισμούς -εργαζόμενοι με το ΝΑΤΟ για την ασφάλεια της τεχνητής νοημοσύνης, ή με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) για τις βιομηχανικές επιπτώσεις των αποδιοργανωτικών τεχνολογιών.

ΜΙΑ ΑΡΧΙΚΗ ΑΤΖΕΝΤΑ

Η επιτυχία του T-12 αναπόφευκτα θα εξαρτάται από την ικανότητά του να μεταφράζει την εννοιολογική του ελκυστικότητα στα γρανάζια της εκτέλεσης μιας πραγματικής ατζέντας. Ένα έργο με το οποίο θα μπορούσαν να ξεκινήσουν τα μέλη του είναι η ανταλλαγή πληροφοριών. Μέσα στο T-12, οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να ενημερώνουν η μια την άλλη για την ασφάλεια των αλυσίδων εφοδιασμού, ιδίως σε κρίσιμους τομείς όπως οι ημιαγωγοί, όπου η Κίνα στοχεύει να μειώσει δραματικά το τμήμα της αγοράς που ελέγχεται σήμερα από αμερικανικές, ολλανδικές, και ιαπωνικές εταιρείες. Θα μπορούσαν να διενεργήσουν ελέγχους των αλυσίδων εφοδιασμού που διασχίζουν τα διεθνή σύνορα, ειδικά εκείνους που περιλαμβάνουν εξαρτήματα ή λογισμικό από την Κίνα. Τα μέλη θα μπορούσαν να συγκρίνουν τις εκτιμήσεις τους για τους κινδύνους της κινεζικής τεχνολογίας 5G [11], να εξετάσουν τις εξελίξεις στην κβαντική πληροφορική, να διερευνήσουν την ασφάλεια της τεχνητής νοημοσύνης και να μοιραστούν στρατηγικές για την πρόληψη της κλοπής πνευματικής ιδιοκτησίας. Σε ένα πιο φιλόδοξο βήμα, θα μπορούσαν να ανταλλάξουν πληροφορίες σχετικά με την διαδικτυακή προπαγάνδα, την παραπληροφόρηση, την ακεραιότητα της ακαδημαϊκής έρευνας, και συγκεκριμένους τρόπους με τους οποίους τα αυταρχικά καθεστώτα χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να διαβρώσουν την φιλελεύθερη δημοκρατία.

Ο καθορισμός προτύπων για την χρήση αναδυόμενων τεχνολογιών θα ήταν μια άλλη κρίσιμη δουλειά για το T-12. Οι χώρες και οι εταιρείες που παράγουν την πιο προηγμένη τεχνολογία διαθέτουν το πολύτιμο πλεονέκτημα της πρώτης κίνησης: μπορούν να καθορίσουν οδηγίες για το πώς περιμένουν να χρησιμοποιούνται τα προϊόντα τους. Το λογισμικό αναγνώρισης προσώπου θα ήταν μια καλή δοκιμαστική περίπτωση για τις δυνατότητες του T-12 σε αυτό το μέτωπο. Αυτή η τεχνολογία χρησιμοποιείται ήδη για σκοπούς επιτήρησης, συμπεριλαμβανομένης της κινεζικής κυβέρνησης για την παρακολούθηση Μουσουλμάνων Ουιγούρων στην [επαρχία] Σινζιάνγκ, και από τη Μόσχα για την σύνδεση φωτογραφιών με λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι κορυφαίες δημοκρατίες δεν έχουν ακόμη συμφωνήσει σε κανόνες για την χρήση της τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου [12], συμπεριλαμβανομένων του κατάλληλου ρόλου της στο σύστημα της ποινικής δικαιοσύνης ή των πρωτοκόλλων που θα διέπουν την συλλογή δεδομένων (data). Το T-12 θα μπορούσε να τα αντιμετωπίσει αυτά διερευνώντας το πώς μια τέτοια τεχνολογία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να ασφαλίσει μεγάλες εκδηλώσεις ή να βοηθήσει στις έρευνες της επιβολής του νόμου, αλλά όχι ως μέσο κοινωνικού ελέγχου ή μαζικού εκφοβισμού.

Πέραν του ότι θα βοηθήσει τις δημοκρατίες να φτάσουν στο ίδιο επίπεδο καθώς ανταγωνίζονται με την Κίνα, το T-12 θα μπορούσε επίσης να χρησιμεύσει ως τρόπος ώστε τα μέλη να επικοινωνούν τις διαφορές τους εντός της ίδιας της ομάδας. Οι Ευρωπαίοι ενδέχεται να αντιταχθούν, για παράδειγμα, στο γεγονός ότι το ισραηλινό NSO Group [13], μια αμφιλεγόμενη εταιρεία τεχνολογίας που είναι γνωστή για τα προϊόντα spyware (λογισμικό κατασκοπίας), πωλεί εργαλεία παρακολούθησης κινητών τηλεφώνων σε απολυταρχίες, και οι Αμερικανοί ενδέχεται να διαφωνούν με την εστίαση της ΕΕ στην ιδιωτικότητα όταν καταπατά την ελεύθερη έκφραση. Οι δημοκρατίες έχουν ποικίλες προσεγγίσεις για την προστασία δεδομένων, το απόρρητο, και την ελευθερία του λόγου. Το T-12 θα τους επέτρεπε να διερευνήσουν αυτές τις διαφορές, με απώτερο στόχο την καθιέρωση γενικών αρχών, την κατανόηση των διαφωνιών, και τη μείωση των χασμάτων μεταξύ των συμμετεχόντων.

Ο συντονισμός των επενδύσεων θα αποτελούσε μια άλλη φυσική λειτουργία του T-12. Τα μέλη θα μπορούσαν να εξορθολογίσουν την κατανομή των πόρων τους στην καινοτομία και την Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α) και στην διασφάλιση των αλυσίδων εφοδιασμού. Θα μπορούσαν ακόμη και να αναλάβουν συγκεκριμένες οικονομικές δεσμεύσεις για την αντιμετώπιση των δυνατοτήτων του κινεζικού 5G και του Ψηφιακού Δρόμου του Μεταξιού και να ξεκινήσουν κοινά έργα σε τομείς όπως η κβαντική πληροφορική, η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, και τα εργαλεία για την ανίχνευση πλαστών εικόνων που δημιουργούνται από τεχνητή νοημοσύνη [14] ή βίντεο γνωστά ως «deepfakes». Στον τομέα των πιο κερδοσκοπικών τεχνολογιών, θα μπορούσαν να εξετάσουν την πρόοδο της εκτύπωσης 3-D, δυνητικά απαραβίαστων μεθόδων κρυπτογράφησης που βασίζονται στην κβαντική μηχανική, και της τεχνολογίας μικροσκοπικής ανίχνευσης. Ακόμα πιο φιλόδοξα, μπορούν να ξεκινήσουν ένα κοινό ταμείο για να δίνει δάνεια και εγγυήσεις δανείων σε αναπτυσσόμενες χώρες που αναζητούν αξιόπιστο εξοπλισμό 5G και άλλη τεχνολογία που να ταιριάζει στις φιλελεύθερες αξίες.

Τέλος, το T-12 θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως φόρουμ συντονισμού πολιτικής. Τα μέλη θα μπορούν να εναρμονίσουν τους ελέγχους των εξαγωγών τους για εργαλεία επιτήρησης στον κυβερνοχώρο˙ να ρυθμίουν την χρήση του blockchain, ενός ψηφιακού καταλόγου παγκόσμιων συναλλαγών, για να εξασφαλιστεί η ακεραιότητα των αλυσίδων εφοδιασμού όταν πρόκειται για τομείς όπως οι αμυντικές κατασκευές και ο ιατρικός εξοπλισμός˙ να δημιουργήσουν κοινά πρότυπα για μια ποικιλία τρισδιάστατων μεθόδων εκτύπωσης˙ και μέχρι και να συντονίζουν τις πολιτικές τους για τις πολιτικές εκπαίδευσης και μετανάστευσης για να αναπτύξουν και να κρατήσουν κορυφαία ταλέντα της τεχνολογίας. Γενικότερα, το T-12 θα πρέπει να διατυπώσει ένα όραμα για το μέλλον με βάση την καινοτομία, την ελευθερία, την δημοκρατική συνεργασία, και τις φιλελεύθερες αξίες.

ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΚΑΙ ΤΟΛΜΗΡΟΤΕΡΟ

Με την πάροδο του χρόνου, το T-12 μπορούσε να επεκταθεί και να μεταμορφωθεί [15], ακριβώς όπως το G-5 έγινε G-7 και στην συνέχεια, προσωρινά, G-8. Ξεκινώντας από το αρχικό 12, το T-12 πρέπει να στοχεύει σε περίπου 20 μέλη εντός πέντε ετών. Επιπρόσθετα μεμονωμένα ευρωπαϊκά κράτη, όπως η Ιταλία και η Ολλανδία, θα μπορούσαν να κληθούν να ενταχθούν, χωρίς την πολυπλοκότητα να συμπεριληφθεί η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση ως μέλος. Στην Λατινική Αμερική, η Βραζιλία και η Χιλή θα ήταν προφανείς υποψήφιοι, και στην Αφρική, στα μέλη θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται η Κένυα, η Νιγηρία και η Νότια Αφρική. Η Ταϊβάν θα ήταν επίσης χρήσιμος συμμετέχων, ακόμη και αν απαιτείται δημιουργική διπλωματία για την αντιμετώπιση της μη κρατικής υπόστασης του νησιού.

Η ατζέντα του T-12 πρέπει επίσης να γίνεται πιο φιλόδοξη. Προχωρώντας πέρα από τους αρχικούς στόχους της, η ομάδα θα μπορούσε να προχωρήσει στην εξασφάλιση των αλυσίδων εφοδιασμού για ημιαγωγούς. Κάτι τέτοιο θα συνεπαγόταν πολυμερείς ελέγχους εξαγωγών σε εξοπλισμό και τεχνολογία κατασκευής ημιαγωγών, έναν τομέα στον οποίο οι τεχνο-δημοκρατίες έχουν σημαντικό προβάδισμα [16] έναντι της Κίνας και άλλων. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια διεθνή κοινοπραξία κατασκευής τσιπ για να μετακινήσουν την παραγωγή ημιαγωγών από την Κίνα σε μια χώρα του T-12 και να παρέχουν κοινή χρηματοδότηση για τα δισεκατομμύρια δολάρια που θα απαιτούσε μια τέτοια κίνηση. Και καθώς ο κόσμος αντιμετωπίζει μειωμένες αποδόσεις στην αύξηση της υπολογιστικής ισχύος λόγω των φυσικών ορίων των υπαρχόντων υλικών, η ομάδα θα μπορούσε να ξεκινήσει κοινά έργα Έρευνας και Ανάπτυξης (Ε&Α) αφιερωμένα σε μια νέα γενιά μικροηλεκτρονικής που θα μπορούσαν να ξεκινήσουν ξανά μια αύξηση της υπολογιστικής ισχύος.

Καθώς το χαρτοφυλάκιό του θα μεγαλώνει, το T-12 θα πρέπει επίσης να ακολουθήσει μια πολυεθνική προσέγγιση στα δίκτυα 5G. Ο τρέχων τομέας τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού είναι ένα ολιγοπώλιο που κυριαρχείται από την Huawei. Αυτό παρουσιάζει σημαντικό κίνδυνο στην αλυσίδα εφοδιασμού και την ασφάλεια, ωστόσο οι κρατικές επιδοτήσεις της Κίνας δυσχεραίνουν την είσοδο άλλων στην αγορά. Το T-12 θα μπορούσε να υποστηρίξει εταιρείες που δεν ανήκουν στην Huawei, όπως η Ericsson, η Nokia, και η Samsung, καθώς θα μεταβαίνουν στην χρήση ενός ανοικτού δικτύου πρόσβασης ραδιοκυμάτων [17] (open radio access network, O-RAN), το οποίο βασίζεται σε ανοιχτές διεπαφές παρά σε ιδιόκτητο εξοπλισμό. Αυτό θα επέτρεπε σε πολλούς προμηθευτές να προμηθεύουν την αγορά με εναλλάξιμα τηλεπικοινωνιακά εξαρτήματα. Στο μέλλον, θα μπορούσε να συνεργαστεί με 6G εναλλακτικές σε σχέση με το κινεζικό υλικό αρκετά πριν να είναι απαραίτητο, βοηθώντας στην αποφυγή του ίδιου διλήμματος που αντιμετωπίζουν πολλές οικονομίες με το 5G.

Το T-12 θα μπορούσε επίσης να αναπτύξει το πλαίσιο για ένα ψηφιακό νόμισμα που να διατηρεί τον κεντρικό ρόλο του δολαρίου στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Αυτός ο ρόλος απειλείται. Η κεντρική τράπεζα της Κίνας δοκιμάζει ήδη ένα πρόγραμμα ψηφιακού νομίσματος. Εάν επιτύχει η προσπάθεια, η Κίνα είναι πιθανό να επεκτείνει την χρήση του σε χώρες που συμμετέχουν στην Πρωτοβουλία Belt and Road, επεκτείνοντας την εμβέλεια του renminbi ως ένα διεθνές μέσο συναλλαγών και ενδεχομένως να απειλήσει το κυρίαρχο status του δολαρίου. Η επιδίωξη μιας ασφαλούς ψηφιακής πλατφόρμας με βάση το δολάριο θα εξίσωνε αυτό το πεδίο ανταγωνισμού, καθιστώντας ταχύτερη και ευκολότερη την εκτέλεση εργασιών όπως η μεταφορά χρημάτων μεταξύ τραπεζών, η διαπραγμάτευση μελλοντικών συμβολαίων πετρελαίου, και η παρακολούθηση του ξεπλύματος χρημάτων.

Πέρα από αυτό, τα μέλη του T-12 θα μπορούσαν να αναπτύξουν και να υιοθετήσουν ένα δόγμα αποτροπής στον κυβερνοχώρο. Ο κόσμος αντιμετωπίζει μια διαρκή απειλή [18] από επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, δεδομένου του χαμηλού εμποδίου εισόδου και της δυσκολίας να αποδοθεί μια επίθεση σε έναν καθορισμένο δρώντα. Για να αντιμετωπίσει την απειλή, το T-12 θα μπορούσε να καθορίσει ομοιόμορφα πρότυπα για την κατάλληλη συμπεριφορά στον κυβερνοχώρο και να καθορίσει το τι συνιστά αναλογική απάντηση σε μια κυβερνοεπίθεση. Τα μέλη θα μπορούσαν να συνεργαστούν για τον εντοπισμό και τη μέτρηση των επιθέσεων αυξάνοντας την ανταλλαγή πληροφοριών και δημιουργώντας μηχανισμούς έγκαιρης προειδοποίησης και, στην συνέχεια, να συνεργαστούν για να αποδώσουν τις παραβιάσεις σε έναν συγκεκριμένο επιτιθέμενο. Και μόλις εντοπιστεί ένας ένοχος, το T-12 θα μπορούσε να συντονίσει μια κοινή απόκριση.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΣΚΕΠΤΙΚΙΣΤΕΣ

Τις αντιρρήσεις για ένα T-12 είναι εύκολο κάποιος να τις φανταστεί. Η πιο προφανής θα ήταν η γενική αντίθεση σε οποιαδήποτε νέα διεθνή ομαδοποίηση, η οποία θα ενταχθεί σε μια σειρά από υπάρχοντες πολυμερείς οργανισμούς, ορισμένοι από τους οποίους είναι ξεπερασμένοι. Ωστόσο, η καινοτομία του T-12 είναι αυτή που το καθιστά ενδιαφέρον. Δεν υπάρχει καμία ομάδα προηγμένων δημοκρατιών για τον συντονισμό της τεχνολογικής πολιτικής: το G-7 αφήνει εκτός σημαντικούς ηγέτες της τεχνολογίας και το G-20 περιλαμβάνει τα αυταρχικά κράτη της Κίνας, της Ρωσίας, της Σαουδικής Αραβίας, και της Τουρκίας. Το ΝΑΤΟ είναι μια στρατιωτική συμμαχία που επικεντρώνεται πρωτίστως στην ευρωπαϊκή ασφάλεια. Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), με 37 κράτη-μέλη, είναι πολύ μεγάλος και δεν διαθέτει το ιστορικό για να ξεκινήσει τα τεχνολογικά ζητήματα. Το T-12, αντιθέτως, θα φέρει κοντά τα σωστά μέλη ενώ θα ανεβάζει την τεχνολογία σε επίπεδο ανάλογο με ζητήματα όπως η ευρωπαϊκή ασφάλεια και η παγκόσμια οικονομική πολιτική.

Ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα σε ένα πιθανό Τ-12 εγείρει ένα άλλο ερώτημα: Γιατί οποιαδήποτε επιχείρηση να συμμετάσχει σε μια κυβερνητική διαδικασία; Η απάντηση είναι ότι θα είχε οικονομικό νόημα. Εξετάστε την αναπόφευκτη αναδιάρθρωση και την γεωγραφική διαφοροποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού που σχεδόν σίγουρα θα ακολουθήσουν την πανδημία του κορωνοϊού [19]. Ήδη, κυβερνήσεις και εταιρείες εξετάζουν το ενδεχόμενο να επαναπατρίσουν την παραγωγή φαρμάκων και ιατρικών συσκευών, και εταιρείες που αντιμετώπισαν την διακοπή λειτουργίας εργοστασίων λόγω της πανδημίας ανακαλύπτουν εκ νέου τα πλεονεκτήματα των διαφορετικών αλυσίδων εφοδιασμού. Ο πολυμερής συντονισμός μεταξύ των εθνικών κυβερνήσεων θα καθιστούσε την διαδικασία λιγότερο αποδιοργανωτική, δαπανηρή, και χρονοβόρα από όσο θα ήταν διαφορετικά.

Και μετά υπάρχει η πιθανή αντίδραση της Κίνας και της Ρωσίας. Δεν θα τους προκαλούσε μια νέα ομάδα τεχνο-δημοκρατιών; Πράγματι, πιθανότατα θα την αντιμετώπιζαν ως απειλή, αλλά το κόστος της εγκατάλειψης της συνεργασίας μεταξύ φιλελεύθερων δημοκρατιών είναι πολύ υψηλότερο από τις συνέπειες κάθε αντίδρασης. Όπως έχει αποδείξει η πανδημία COVID-19, όταν οι φιλελεύθερες δημοκρατίες αποτυγχάνουν να συνεργαστούν, είτε, στην περίπτωση αυτή, στο να εναρμονίζουν τους ταξιδιωτικούς περιορισμούς, να εφαρμόζουν μέτρα άμβλυνσης των ασθενειών, είτε στο να βοηθούν τα φτωχότερα έθνη, η Κίνα επωφελείται. Το T-12 δεν πρέπει να αγνοεί τα αντιφιλελεύθερα κράτη και μπορεί να προσπαθήσει να συνεργαστεί μαζί τους σε θέματα όπως η ασφάλεια της τεχνητής νοημοσύνης ή οι τεχνολογικές απαντήσεις στην αλλαγή του κλίματος. Αλλά πρέπει να προχωρήσει προσεκτικά και να περιορίσει την εμπλοκή τους. Τελικά, ο κόσμος θα είναι ασφαλέστερος, πιο σταθερός και πιο ελεύθερος εάν οι φιλελεύθερες δημοκρατίες κολλήσουν μεταξύ τους.

Μια τελευταία αντίρρηση θα βασίζεται στον ρεαλισμό. Η συνεργασία σε άλλους τομείς -στην παγκόσμια υγεία, ας πούμε, ή στην οικονομική πολιτική- είναι αρκετά δύσκολη και η πιθανότητα οικοδόμησης ενός επιτυχημένου φορέα επικεντρωμένου στην τεχνολογική συνεργασία μπορεί να είναι μικρή. Πράγματι, δεν πρέπει να υπερεκτιμούμε τον βαθμό της ομοιότητας αντιλήψεων μεταξύ μιας ομάδας κυρίαρχων κρατών, δημοκρατικών ή μη. Αλλά αυτός είναι ένας λόγος πειραματισμού με νέες δομές για την αντιμετώπιση δύσκολων προβλημάτων, παρά της εξάρτησης είτε σε ξεπερασμένους μηχανισμούς είτε σε μια προσέγγιση «κάθε χώρα για τον εαυτό της». Το status quo δεν είναι βιώσιμο. Εάν οι δημοκρατίες δεν δράσουν, η τεχνολογία θα βοηθήσει την μετατόπιση της ισορροπίας της οικονομικής, της στρατιωτικής και της πολιτικής εξουσίας υπέρ των απολυταρχιών.

ΩΡΑ ΓΙΑ ΔΡΑΣΗ

Τον Ιούλιο του 1944, εκπρόσωποι των συμμαχικών χωρών συγκεντρώθηκαν στο Νιού Χάμσαϊρ για αυτό που έγινε γνωστό ως διάσκεψη του Bretton Woods [20]. Μετά από συζητήσεις για διάφορα τεχνικά ζητήματα και εκτεταμένες επιχειρηματολογίες για την εξωτερική πολιτική, το συνέδριο παρήγαγε ένα σχέδιο για την ρύθμιση της μεταπολεμικής διεθνούς νομισματικής και χρηματοοικονομικής τάξης. Οι Σύμμαχοι συμφώνησαν σε ένα σύστημα σταθερών αλλά ρυθμιζόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών, έθεσαν τα θεμέλια για το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Παγκόσμια Τράπεζα και αγκάλιασαν ένα ανοιχτό διεθνές οικονομικό σύστημα. Το πλαίσιο που σχεδιάστηκε τότε παραμένει σε μεγάλο βαθμό εν ισχύ και σήμερα.

Μερικά από τα πιο πιεστικά τεχνολογικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι παγκόσμιες δημοκρατίες μπορούν τελικά να ανταγωνίζονται σε σημαντικότητα τα οικονομικά θέματα που εξετάστηκαν από τους συμμετέχοντες στο Bretton Woods. Ακριβώς όπως το 1944, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι ομοϊδεάτες χώρες αναγνώρισαν ότι δεν μπορούσαν πλέον να κάνουν οικονομική πολιτική εν κενώ, σήμερα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι έχει περάσει ο καιρός που μπορούσαν να αντιμετωπίζουν από μόνες τους τις βαθιές επιδράσεις της τεχνολογίας. Για πολύ καιρό, οι εθνικές προσεγγίσεις σε τεχνολογικά ζητήματα ήταν ad hoc, κακώς συντονισμένες, και αφημένες στους ειδικούς της τεχνολογίας για να τις ξεδιαλύνουν. Αλλά στο σημερινό ανταγωνιστικό παγκόσμιο περιβάλλον, η τεχνολογία είναι πολύ σημαντική για να αφεθεί στους τεχνολόγους.

*Το άρθρο αυτό έχει δημοσιευθεί στο τεύχος αριθ. 71 (Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2021) του Foreign Affairs The Hellenic Edition.

Σύνδεσμοι:
[1] https://foreignpolicy.com/2018/07/24/beijings-big-brother-tech-needs-afr...
[2] https://www.axios.com/china-united-states-ai-quantam-computing-research-...
[3] https://www.cfr.org/blog/chinas-digital-silk-road-strategic-technologica...
[4] https://www.canada.ca/en/innovation-science-economic-development/news/20...
[5] https://www.whitehouse.gov/presidential-actions/executive-order-securing...
[6] https://www.csis.org/blogs/technology-policy-blog/russia-ramps-global-el...
[7] https://www.bbc.co.uk/newsround/22937970
[8] https://www.investopedia.com/insights/worlds-top-economies/
[9] http://www.theglobalfund.org/en/news/2008-07-09-g8-leaders-reiterate-sup...
[10] https://www.apec.org/Groups/Other-Groups/APEC-Business-Advisory-Council#:~:text=The%20APEC%20Business%20Advisory%20Council%20(ABAC)%20is%20the%20private%2D,issues%20of%20interest%20to%20business.
[11] https://www.eurasiagroup.net/siteFiles/Media/files/1811-14%205G%20special%20report%20public(1).pdf
[12] https://www.visualcapitalist.com/facial-recognition-world-map/
[13] https://www.amnesty.org/en/latest/research/2018/08/amnesty-international...
[14] https://www.npr.org/2020/10/01/918223033/where-are-the-deepfakes-in-this...
[15] https://www.justice.gov/archives/ag/g8-background
[16] https://www.thomasnet.com/articles/top-suppliers/semiconductor-suppliers...
[17] https://www.sdxcentral.com/articles/news/ericsson-nokia-samsung-hype-ope...
[18] https://www.zdnet.com/article/data-breaches-cyber-attacks-are-top-global...
[19] https://www.france24.com/en/20200514-covid-19-forces-france-to-look-at-r...
[20] https://2001-2009.state.gov/r/pa/ho/time/wwii/98681.htm#:~:text=The%20Br....

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2020-10-13/uniting...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition