Ο ενεργειακός «άξονας» Ρωσίας-Γερμανίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο ενεργειακός «άξονας» Ρωσίας-Γερμανίας

Μισός αιώνας στρατηγικής σχέσης*

Η συμφωνία του 1970, όμως, είχε και μια άλλη, πολύ σημαντική, διάσταση: προέβλεπε την εξαγωγή στην Σοβιετική Ένωση, από την γερμανική εταιρεία Mannesmann AG, ατσαλοσωλήνων μεγάλης διαμέτρου, την ποιότητα των οποίων είχε αναγνωρίσει η αποστολή Σορόκιν το 1967. Μέσα σε 2,5 έτη, από το θέρος του 1970 έως το τέλος του 1972, εξήχθησαν 1.200.000 τόννοι σωλήνων (ικανοί να καλύψουν μια διαδρομή 2.000 χιλιομέτρων), αξίας 895 εκατ. μάρκων. Να γιατί ορισμένοι την αποκαλούν «gas-for-pipes deal». Μαζί με λοιπό τεχνολογικό εξοπλισμό που επίσης εξήχθη στην ΕΣΣΔ στο πλαίσιο της ίδιας συμφωνίας, οι συνολικές πωλήσεις από γερμανικές εταιρείες έφτασαν τα 1,32 δισ. μάρκα, δυσθεώρητο νούμερο για τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Από το ποσό αυτό, δε, η Δυτική Γερμανία κάλυψε το 85%, μέσω δεκαετούς δανείου προς την ΕΣΣΔ. Αυτό το χορήγησε κοινοπραξία τραπεζών υπό την Deutsche Bank με το λίαν ελκυστικό επιτόκιο αποπληρωμής του 6,25% (έως τότε η Μόσχα δανειζόταν συνάλλαγμα από τις αγορές με 10%).

Ο ΥΠΕΡ-ΑΓΩΓΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΟΥΡΕΝΓΚΟΪ (1983)

Η κατασκευή όλων των σχετικών υποδομών και εντός της ΕΣΣΔ και προς Γερμανία ολοκληρώθηκε γρήγορα, η δε ημερομηνία παραδόσεων (1/10/1973) που προβλεπόταν από τη σύμβαση του 1970 τηρήθηκε με απόλυτη ακρίβεια. Για πρώτη φορά, το φυσικό αέριο που εξήχθη στη Δύση ήταν σιβηριανής προέλευσης, χάρη στους τεράστιους γερμανικούς ατσαλοσωλήνες [6]. Ο νέος Υπουργός Αερίου της ΕΣΣΔ, Σ. Ορούντσεφ, Αζέρος στην καταγωγή, εγκαινίασε τις παραδόσεις [7]. Σήμερα, όπως αναφέραμε, η ενωμένη Γερμανία έχει φτάσει να εισάγει 57 δισ. κ.μ. ετησίως από την Ρωσία (στοιχεία 2019). Μετά το κλίμα «ύφεσης» (détente) στις σχέσεις των δύο Υπερδυνάμεων κατά την δεκαετία του 1970, η αμερικανική στάση έναντι της Μόσχας μεταβλήθηκε ουσιωδώς τον Δεκέμβριο του 1979 (σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν) και, ιδίως, από τον Ιανουάριο του 1981, επί προεδρίας Ρόναλντ Ρήγκαν. Αυτή αποδείχτηκε μια πολύ κρίσιμη περίοδος για το μέλλον των σοβιετικών εξαγωγών αερίου προς ολόκληρη την Δυτική Ευρώπη, για τον εξής λόγο: το 1978, ξεκίνησε ανατολικά των Ουραλίων, στη Β. Σιβηρία, η παραγωγή του μεγαλύτερου κοιτάσματος φυσικού αερίου στον κόσμο, του Ουρενγκόι, που είχε ανακαλυφθεί το 1966. Το υπερ-κοίτασμα Ουρενγκόι διέθετε πάνω από 10 τρισ. κ.μ. απολήψιμα αποθέματα, από τα οποία μέχρι σήμερα έχουν αντληθεί 8 τρισ. κ.μ. (παγκόσμιο ρεκόρ παραγωγής για ένα μόνο κοίτασμα).

13022022-2.jpg

Ο Oskar Lafontaine (αριστερά), επικεφαλής του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας (SPD) και ο Gerhard Schroeder (SPD), πρωθυπουργός της Κάτω Σαξονίας κοιτούν ένα βιβλίο για τον διάσημο Γερμανό σοσιαλδημοκράτη και πρώην καγκελάριο, Willy Brandt, κατά την διάρκεια της εκδήλωσης για την προεκλογική εκστρατεία στην Κάτω Σαξονία, στις 18 Ιανουαρίου 1988, στο Ανόβερο. REUTERS
-------------------------------------

Ο Σ. Ορούντσεφ ανέλαβε προσωπικά το «στοίχημα» να διοχετεύσει την πλεονάζουσα δυναμικότητα του Ουρενγκόι στην Δύση μέσω της σύναψης νέων εξαγωγικών συμβολαίων-μαμούθ. Αυτό θα επέτρεπε στην σοβιετική παραγωγή φυσικού αερίου να υπερβεί την αμερικανική [8]. Κάτι τέτοιο, όμως, θα απαιτούσε επίσης την κατασκευή ενός ολοκαίνουργιου αγωγού μήκους 4.500 χιλιομέτρων (αγωγός Ουρενγκόι-Ουσγκορόντ), μακράν του μεγαλύτερου αλλά και ακριβότερου στον κόσμο. Τόσο οι οικονομικές, όσο και οι τεχνολογικές δυνατότητες της ΕΣΣΔ ήταν άκρως αμφίβολο αν το επέτρεπαν. Από την άλλη πλευρά, το 1977 ξεκίνησαν στην Δ. Γερμανία μαζικές εισαγωγές νορβηγικού αερίου από την εταιρεία Statoil, γεγονός που μετρίασε κάπως την ζήτηση για περισσότερο «κόκκινο» αέριο. Από την άλλη, μια ακόμη πιθανή πηγή εφοδιασμού σε φυσικό αέριο, το Ιράν του Σάχη, αποκλείστηκε άδοξα λόγω της Ισλαμικής Επανάστασης. Η πρώτη βολιδοσκόπηση του Ορούντσεφ εκ μέρους της Ruhrgas είχε λάβει χώρα στη Μόσχα το 1978, όταν οι αναταραχές αναστάτωναν την Τεχεράνη. Τελικά, το 1979 ο ίδιος ο Μπρέζνιεφ έδωσε εντολή να ξεκινήσουν συνομιλίες με τους Δυτικούς για μια νέα δέσμη συμβολαίων, που θα αφορούσαν το αέριο του Ουρενγκόι.

Οι ενέργειες των ΗΠΑ εναντίον των σχεδίων των Μπρέζνιεφ και Ορούντσεφ επικεντρώθηκαν πρωτίστως στην Δυτική Γερμανία, ως μείζονα πελάτη των Σοβιετικών, αλλά και σε εκείνες τις Δυτικές χώρες οι οποίες εξήγαγαν στην ΕΣΣΔ εξαρτήματα, ιδίως δε συμπιεστές (compressors) για αγωγούς φυσικού αερίου. Στην τεχνολογία συμπιεστών πρώτη δύναμη ήταν ανέκαθεν η General Electric (GE) και τότε οι ΗΠΑ επέβαλαν εξαγωγικό εμπάργκο προς ΕΣΣΔ απαιτώντας να το εφαρμόσουν και οι όλες οι ευρωπαϊκές εταιρείες που χρησιμοποιούσαν, κατόπιν αδείας, τεχνολογία προελεύσεως GE. Παρά τις ενστάσεις, το Νοέμβριο του 1981 υπεγράφη συμβόλαιο-μαμούθ μεταξύ γερμανικών εταιρειών και της Soyuzneftexport για 10,5 δισ. κ.μ. ετησίως [9]. Ήταν το μεγαλύτερο έως τότε στον κόσμο, η δε συνολική ποσότητα αερίου η οποία συμβολαιοποιήθηκε από όλες τις Δυτικές χώρες πλησίαζε τα 30 δισ. κ.μ. ετησίως, αρκετή για να δικαιολογήσει τον φαραωνικό αγωγό (χωρητικότητα: 32 δισ. κ.μ.) από την άποψη της μακροπρόθεσμης οικονομικής βιωσιμότητας.