Ο Πούτιν επαναλαμβάνει τα λάθη της ΕΣΣΔ

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν είναι προϊόν του Ψυχρού Πολέμου. Ο Πρόεδρος της Ρωσίας έφτιαξε την καριέρα του στην παλιά σοβιετική υπηρεσία πληροφοριών, την KGB, και έβλεπε με τρυφερότητα την αντιπαλότητα των υπερδυνάμεων και το πυρηνικό αδιέξοδο, τουλάχιστον από ορισμένες απόψεις: αφότου ανέλαβε τα καθήκοντα του, το 2000, αποκάλεσε ως γνωστόν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης «πραγματική τραγωδία» και «τη μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή» του εικοστού αιώνα. Ωστόσο, στο πλαίσιο της τρέχουσας κρίσης για την Ουκρανία, είναι κάθε άλλο παρά σαφές αν ο Πούτιν έχει μελετήσει σοβαρά την ιστορία του Ψυχρού Πολέμου ή έχει κατανοήσει τα διδάγματα του.

Διαδηλωτές έξω από το ουκρανικό προξενείο στο Τορόντο, τον Φεβρουάριο του 2022. Nick Iwanyshyn / Reuters
----------------------------------------

Σε καίρια σημεία του Ψυχρού Πολέμου, οι ηγέτες του Κρεμλίνου έκαναν λανθασμένους υπολογισμούς εξαπολύοντας, εγκρίνοντας, ή απειλώντας με επιθετικές ενέργειες που τελικά αποδείχθηκαν αντιπαραγωγικές για τα σοβιετικά συμφέροντα. Από την αποστολή τανκς στην Ουγγαρία το 1956 έως την πίεση στην κομμουνιστική κυβέρνηση της Πολωνίας να καταπνίξει το συνδικαλιστικό κίνημα «Αλληλεγγύη» στις αρχές της δεκαετίας του 1980, οι προσπάθειες των Σοβιετικών να υποτάξουν χώρες υπενθύμισαν στους Δυτικούς ηγέτες γιατί είχαν συνασπιστεί αρχικά κατά της Μόσχας.

Σήμερα, φαίνεται ότι ο Πούτιν ίσως να επαναλαμβάνει τα λάθη των σοβιετικών προκατόχων του. Η επίθεσή του εναντίον της Ουκρανίας στηρίζει την ουκρανική αντίθεση στην ρωσική επιρροή, ενώ δίνει νέα πνοή και ενώνει την Δυτική συμμαχία.

ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΣΤΟΝ ΤΥΧΟΔΙΩΚΤΙΣΜΟ

Από την αρχή του Ψυχρού Πολέμου, οι σοβιετικοί ηγέτες [1] επέλεξαν να ασκήσουν τη μέγιστη πίεση στην προσπάθειά τους να εδραιώσουν την επιρροή τους στην Ανατολική Ευρώπη. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η πίεση και οι απειλές της Σοβιετικής Ένωσης εναντίον του Ιράν, της Τουρκίας, και —σε μικρότερο βαθμό— της Ελλάδας ενέπνευσαν την ανάδυση των αμερικανικού δόγματος της «ανάσχεσης» (“containment”) για να αντισταθούν στην σοβιετική επέκταση πέρα από εκείνες τις χώρες όπου είχε ήδη επιβάλει την κομμουνιστική εξουσία. Το 1948, ο Στάλιν προσπάθησε να υποχρεώσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο, τους πρώην συμμάχους του στη νίκη επί της ναζιστικής Γερμανίας, να φύγουν από το Βερολίνο, αποκόβοντας την χερσαία πρόσβαση μεταξύ των δυτικών ζωνών της πόλης -ένα «νησί» στην κατεχόμενη από την Σοβιετική Ένωση ανατολική Γερμανία- και των αμερικανικών και βρετανικών ζωνών κατοχής, περίπου 100 μίλια δυτικά. Η κίνηση γύρισε ως μπούμερανγκ: μια τεράστια αγγλοαμερικανική αερομεταφορά ματαίωσε τον αποκλεισμό και ώθησε τους Δυτικούς ηγέτες να σφυρηλατήσουν μια στρατιωτική συμμαχία για να καταπολεμήσουν την σοβιετική απειλή, με αποτέλεσμα την δημιουργία του ΝΑΤΟ τον Απρίλιο του 1949. Επιπλέον, οι εικόνες των Δυτικοβερολινέζων να το παλεύουν πεισματικά μέσα στον παγωμένο χειμώνα, παρά τις απειλές της Μόσχας, βοήθησαν να αλλάξει η εικόνα των αντιμαχόμενων πλευρών στην αμερικανική λαϊκή κουλτούρα: μόλις λίγα χρόνια μετά το τέλος ενός πολέμου στον οποίο οι Αμερικανοί θαύμαζαν βαθιά την ηρωική σοβιετική αντίσταση στην επέλαση των Ναζί, τώρα οι «καλοί Γερμανοί» αντιστέκονταν στους «άθεους κομμουνιστές» της Σοβιετικής Ένωσης και τον τυραννικό δικτάτορά τους («οι Κόκκινοι», “the Reds”).

Έναν χρόνο μετά τον μάταιο αποκλεισμό, ο Στάλιν έκανε άλλο ένα λάθος: ενέκρινε την έκκληση του Κιμ Ιλ Σουνγκ να αφήσει την Βόρεια Κορέα [2] να εισβάλει στη Νότια Κορέα τον Ιούνιο του 1950 και να θέσει ολόκληρη την Κορεατική Χερσόνησο υπό τον κομμουνισμό. Ο Κιμ διαβεβαίωσε τον Στάλιν ότι οι Κορεάτες κάτω από τον 38ο παράλληλο περίμεναν με ανυπομονησία την άφιξή του και θα εγείρονταν για να επισπεύσουν τον θρίαμβό του. Ο Στάλιν, από την πλευρά του –πιθανώς παραπλανημένος από τις ενδείξεις της κυβέρνησης Τρούμαν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν απρόθυμες να επέμβουν στρατιωτικά για να υπερασπιστούν τη Νότια Κορέα- υπέθεσε λανθασμένα ότι η Ουάσιγκτον θα απέφευγε να βοηθήσει την Σεούλ. Το γεγονός ότι οι Σοβιετικοί είχαν πυροδοτήσει την πρώτη ατομική τους βόμβα το προηγούμενο καλοκαίρι υποστήριξε αυτή την εσφαλμένη υπόθεση. Φυσικά, η Πιονγκγιάνγκ απέτυχε να καταπιεί τον Νότο και οι μάχες τελείωσαν τρία χρόνια αργότερα, με την χερσόνησο να είναι ακόμη διαιρεμένη. Πολύ χειρότερο, από την σοβιετική σκοπιά, ήταν το πώς η εισβολή της Βόρειας Κορέας παρότρυνε την Δύση, ακόμη και τους Γάλλους, να επιτρέψουν στην Δυτική Γερμανία να εξοπλιστεί.