Ο πόλεμος του Πούτιν στο εσωτερικό | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο πόλεμος του Πούτιν στο εσωτερικό

Πως η σύγκρουση στην Ουκρανία περιπλέκει τους εξισορροπητικούς χειρισμούς του
Περίληψη: 

Ο Πούτιν έχει επανειλημμένως παρερμηνεύσει την κοινή γνώμη στην Ουκρανία και πιθανώς έχει εκπλαγεί από το σθένος της Δυτικής απάντησης. Περισσότερες εκπλήξεις είναι ενδεχόμενες. Για έναν ηγέτη του οποίου το μεγαλύτερο δεδηλωμένο επίτευγμα είναι ότι φέρνει προβλεψιμότητα στην καθημερινή ζωή στην Ρωσία, αυτό πρέπει να είναι, το λιγότερο, ανησυχητικό.

Ο TIMOTHY FRYE είναι καθηγητής Μετασοβιετικής Εξωτερικής Πολιτικής στην έδρα Marshall D. Shulman στο Πανεπιστήμιο Columbia και συγγραφέας του Weak Strongman: The Limits of Power in Putin’s Russia [1].

Ο σπουδαιότερος ισχυρισμός του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, είναι ότι έχει αποκαταστήσει την σταθερότητα της χώρας του μετά τα ταραχώδη μεταψυχροπολεμικά χρόνια. Αλλά με το να εξαπολύσει μια πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία αυτή την εβδομάδα, έθεσε αυτή την σταθερότητα σε κίνδυνο. Η εξισορρόπηση των πολλών αντικρουόμενων συμφερόντων της Ρωσίας για την διατήρηση της τάξης και του ελέγχου δεν ήταν ποτέ εύκολη. Αλλά να το κάνει στον απόηχο μιας σύγκρουσης που θα μπορούσε να διχάσει το κοινό και να αδειάσει τις τσέπες ορισμένων ρωσικών ελίτ θα είναι ακόμη δυσκολότερο.

28022022-1.jpg

Η αστυνομία θέτει υπό κράτηση διαδηλωτές κατά του πολέμου στην Αγία Πετρούπολη, τον Φεβρουάριο του 2022. Anton Vaganov / Reuters
----------------------------------------------

Για σχεδόν δύο δεκαετίες, ο Πούτιν εξισορρόπησε επιδέξια τις διπλές απειλές που αντιμετωπίζουν όλοι οι αυταρχικοί: πραξικοπήματα από άλλες ελίτ και διαδηλώσεις από τις μάζες. Μια ακμάζουσα οικονομία την πρώτη δεκαετία αυτού του αιώνα τού επέτρεψε να εδραιώσει την εξουσία του και η επιτυχής προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 εξασφάλισε την θέση του στην ρωσική ιστορία. Ο Πούτιν μπόρεσε να χειραγωγήσει τις εκλογές και την κοινή γνώμη, να δώσει εισόδημα στους φίλους του βελτιώνοντας παράλληλα το βιοτικό επίπεδο για τις μάζες, και να έχει υψηλά ποσοστά αποδοχής.

Ωστόσο, καθώς η θερμή λάμψη της επιτυχίας του στην Κριμαία έχει ξεθωριάσει, ο Πούτιν έχει δυσκολευτεί να βρει ένα αφήγημα για να δικαιολογήσει την κυριαρχία του. Μια δεκαετία αργής οικονομικής ανάπτυξης, μια πρόχειρη απάντηση στην πανδημία, η διαφθορά, και η απλή κούραση του πληθυσμού από τον Πούτιν έχουν αμβλύνει όλα τα εργαλεία του για την διακυβέρνηση της Ρωσίας. Όπως υποστήριξα στο τεύχος Φεβρουαρίου / Μαρτίου 2022 [2] του Foreign Affairs The Hellenic Edition, ο Πούτιν έχει, επομένως, καταλήξει να στηρίζεται περισσότερο στις υπηρεσίες ασφαλείας για να διατηρήσει την λαβή του στην εξουσία, μια επικίνδυνη συμφωνία που απαιτεί μεγαλύτερη καταστολή στο εσωτερικό και διακινδυνεύει μεγαλύτερη επιθετικότητα στο εξωτερικό. Η εισβολή στην Ουκρανία [3] τόσο απορρέει όσο και ενισχύει αυτή την συμφωνία, καθιστώντας τον Πούτιν περισσότερο εξαρτώμενο από τους ένστολους που ενθαρρύνουν την επιθετικότητά του.

ΕΞΙΣΟΡΡΟΠΗΤΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ

Εντός της Ρωσίας, η μεγαλύτερη εξάρτηση του Πούτιν από τις υπηρεσίες ασφαλείας είναι περισσότερο εμφανής στη μεταχείριση της πολιτικής αντιπολίτευσης. Για σχεδόν μια δεκαετία, ο ηγέτης της αντιπολίτευσης, Αλεξέι Ναβάλνι, αποκάλυπτε την διαφθορά ισχυρών προσωπικοτήτων στις υπηρεσίες ασφαλείας. Τώρα βρίσκεται στην φυλακή, ενώ η οργάνωσή του έχει γίνει κομμάτια. Οι ρωσικές Aρχές έχουν επίσης στοχεύσει μη κυβερνητικές οργανώσεις και μέσα ενημέρωσης που κάνουν ρεπορτάζ για την κατάχρηση και την διαφθορά, ουσιαστικά φιμώνοντας την πολιτική διαφωνία.

Στην εξωτερική πολιτική, επίσης, η άνοδος των υπηρεσιών ασφαλείας έχει αφήσει το στίγμα της. Παρόλο που πολλές πολιτικές και οικονομικές ελίτ εξέφρασαν τηn δυσπιστία τους για την προοπτική ενός πολέμου στην Ουκρανία, οι σκληροί άνδρες του στενού κύκλου του Πούτιν ανταγωνίζονταν μεταξύ τους για το ποιος θα γίνει ο πιο φιλοπόλεμος απέναντι στην Δύση. Αυτή η ομάδα συμβούλων υπήρξε η κινητήρια δύναμη για τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Αλλά το να στρέφεται κάποιος σε παλληκαράδες με μεγάλα όπλα για να λύσει τα προβλήματά του έχει κόστος. Η εξάρτηση από τις υπηρεσίες ασφαλείας δεν θα λύσει τα βαθιά ριζωμένα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα της Ρωσίας. Αντίθετα, πιθανώς θα τα επιδεινώσει. Ο Πούτιν θα εξακολουθήσει να αντιμετωπίζει τις διπλές απειλές των πραξικοπημάτων και των λαϊκών εξεγέρσεων, αλλά τα εργαλεία του για την διαχείρισή τους -όπως τα εργαλεία της Ρωσίας για την άσκηση επιρροής στην Ουκρανία- θα γίνουν πιο αμβλεία και πιο μονοδιάστατα.

Μερικοί Ρώσοι θα καλωσορίσουν την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, αλλά η επανάληψη της εκτίναξης της δημοτικότητας που απολάμβανε το Κρεμλίνο μετά την αναίμακτη προσάρτηση της Κριμαίας φαίνεται απίθανη. Οι έρευνες της κοινής γνώμης δείχνουν [4] ότι το ρωσικό κοινό δεν συμμερίζεται την άποψη του Πούτιν ότι η Ουκρανία δεν είναι μια «πραγματική χώρα». Οι δημοσκοπήσεις που διενεργήθηκαν την τελευταία δεκαετία δείχνουν σταθερά [5] ότι περίπου το 80% των Ρώσων αναγνωρίζει την Ουκρανία ως ανεξάρτητο κράτος και ότι μόνο το περίπου 20% προτιμά κάποια μορφή ενοποίησης. Το πώς θα αντιδράσουν οι Ρώσοι στην βία που στρέφεται εναντίον φίλων, γνωστών, και συγγενών στην Ουκρανία είναι δύσκολο να προβλεφθεί.

Ένας μακρύς πόλεμος και μια δύσκολη κατοχή της Ουκρανίας θα μπορούσαν να στραγγίσουν την δημόσια υποστήριξη προς το Κρεμλίνο. Η ρωσική κοινή γνώμη είναι εδώ και καιρό ευαίσθητη στις απώλειες. Τον Μάιο του 2014, όταν οι μάχες στην ανατολική Ουκρανία ήταν έντονες, μόλις το 31% των Ρώσων υποστήριξε [6] «την αποστολή άμεσης στρατιωτικής βοήθειας, όπως η είσοδος στρατευμάτων». Η δημόσια υποστήριξη για την επέμβαση της Ρωσίας στην Συρία είναι εξίσου μέτρια, και το Κρεμλίνο έχει καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για να περιορίσει τις απώλειες εκεί. Η κληρονομιά του Β' Παγκοσμίου Πολέμου είναι δίκοπο μαχαίρι για τον Πούτιν: παρέχει μια πηγή εθνικιστικής ζέσης που μπορεί να εκμεταλλευτεί, αλλά και μια βαθιά κοινωνική συνείδηση του κόστους του πολέμου.