Πώς ο πόλεμος στην Ουκρανία θα μπορούσε να γίνει ακόμη χειρότερος | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς ο πόλεμος στην Ουκρανία θα μπορούσε να γίνει ακόμη χειρότερος

Η Ρωσία και η Δύση διακινδυνεύουν να διολισθήσουν σε έναν φονικό φαύλο κύκλο
Περίληψη: 

Η έντονη εστίαση στην πυρηνική κλιμάκωση κρύβει ένα εξίσου σημαντικό πρόβλημα: τον κίνδυνο συμβατικής κλιμάκωσης. Η Δύση και η Ρωσία μπορεί τώρα να εισέρχονται στα τελικά στάδια ενός φαύλου κύκλου ανασφάλειας -μιας σειράς αμοιβαία αποσταθεροποιητικών επιλογών- που θα μπορούσε να καταλήξει σε τραγωδία, προκαλώντας μια ευρύτερη ευρωπαϊκή πυρκαγιά.

Η EMMA ASHFORD είναι ανώτερη συνεργάτις στο New American Engagement Initiative του Atlantic Council και επίκουρη καθηγήτρια στο Georgetown University.
O JOSHUA SHINFRINSON είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Boston University, συνεργάτης στο Woodrow Wilson International Center for Scholars και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Rising Titans, Falling Giants: How Great Powers Exploit Power Shifts. [1]

Κατά την διάρκεια της πρώτης εβδομάδας της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι Ρώσοι ηγέτες έθεσαν επανειλημμένα την προοπτική μιας πυρηνικής απάντησης σε περίπτωση που οι Ηνωμένες Πολιτείες ή οι εταίροι τους στο ΝΑΤΟ παρέμβουν στον πόλεμο. Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, ολοκλήρωσε την ομιλία του [με την οποία] ανακοίνωσε τον πόλεμο στην Ουκρανία, προειδοποιώντας πως «οποιοσδήποτε προσπαθήσει να παρέμβει… πρέπει να γνωρίζει ότι η απάντηση της Ρωσίας θα είναι άμεση και θα σας οδηγήσει σε τέτοιες συνέπειες που δεν έχετε ξαναζήσει στην ιστορία σας». Στην συνέχεια τόνισε τα «πλεονεκτήματα της Ρωσίας σε αρκετούς από τους πιο πρόσφατους τύπους πυρηνικών όπλων», ενώ διέταξε τις ρωσικές στρατηγικές πυρηνικές δυνάμεις [να βρίσκονται] σε επιφυλακή. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, επέστρεψε σε αυτό το μοτίβο λίγες ημέρες αργότερα, σημειώνοντας ότι ένας τρίτος παγκόσμιος πόλεμος θα ήταν πυρηνικός πόλεμος και προτρέποντας τους Δυτικούς ηγέτες να εξετάσουν τι θα συνεπάγετο ένας «πραγματικός πόλεμος» με την Ρωσία. Το μήνυμα ήταν απόλυτα σαφές: η πυρηνική κλιμάκωση είναι πιθανή εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες ή οι εταίροι τους στο ΝΑΤΟ παρέμβουν στον πόλεμο της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας.

09032022-1.jpg

Ένα μέλος των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων κοντά στο Κίεβο, στην Ουκρανία, τον Μάρτιο του 2022. Carlos Barria / Reuters
----------------------------------------------

Οι παρατηρητές έχουν εκφράσει [το] σοκ [τους] για την ιδέα της επιστροφής στην ακροσφαλή πυρηνική [πολιτική] του Ψυχρού Πολέμου. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ προσπάθησε μάλιστα να καθησυχάσει τη Μόσχα, αναβάλλοντας μια δοκιμή διηπειρωτικού βαλλιστικού πυραύλου που είχε προγραμματιστεί για τις αρχές Μαρτίου. Αυτά τα βήματα είναι σαφώς για το καλύτερο˙ κανείς δεν θέλει μια ανταλλαγή πυρηνικών [χτυπημάτων]. Ωστόσο, η έντονη εστίαση στην πυρηνική κλιμάκωση κρύβει ένα εξίσου σημαντικό πρόβλημα: τον κίνδυνο συμβατικής κλιμάκωσης —δηλαδή, ενός μη πυρηνικού πολέμου ΝΑΤΟ-Ρωσίας. Η Δύση και η Ρωσία μπορεί τώρα να εισέρχονται στα τελικά στάδια ενός φαύλου κύκλου (spiral) ανασφάλειας -μιας σειράς αμοιβαία αποσταθεροποιητικών επιλογών- που θα μπορούσε να καταλήξει σε τραγωδία, προκαλώντας μια ευρύτερη ευρωπαϊκή πυρκαγιά, ακόμα κι αν δεν γίνει πυρηνική.

Πράγματι, οι επόμενες εβδομάδες είναι πιθανό να είναι πιο επικίνδυνες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να είναι ειδικά εστιασμένες στους κινδύνους κλιμάκωσης, καθώς ξεκινά η επόμενη φάση της σύγκρουσης, και θα πρέπει να επιμείνουν για την εξεύρεση τρόπων τερματισμού της σύγκρουσης στην Ουκρανία όταν παρουσιαστεί ένα παράθυρο ευκαιρίας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει δύσκολες και δυσάρεστες επιλογές, όπως η άρση ορισμένων από τις χειρότερες κυρώσεις στην Ρωσία με αντάλλαγμα τον τερματισμό των εχθροπραξιών. Ωστόσο, αυτό θα είναι πιο αποτελεσματικό για την αποτροπή μιας ακόμη χειρότερης καταστροφής από οποιαδήποτε από τις άλλες διαθέσιμες επιλογές.

ΟΦΘΑΛΜΟΣ ΑΝΤΙ ΟΦΘΑΛΜΟΥ

Στην διάλεκτο των μελετών ασφαλείας, ένας φαύλος κύκλος ανασφάλειας προκύπτει όταν οι επιλογές που κάνει μια χώρα για να προωθήσει τα συμφέροντά της καταλήγουν να θέτουν σε κίνδυνο τα συμφέροντα μιας άλλης χώρας, η οποία απαντά με την σειρά της. Το αποτέλεσμα είναι ένας δυνητικός φαύλος κύκλος ακούσιας κλιμάκωσης, κάτι που έχει συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν. Για παράδειγμα, η προσπάθεια της Γερμανίας στις αρχές του εικοστού αιώνα να χτίσει ένα ναυτικό παγκόσμιας κλάσης απείλησε τη ναυτική ισχύ από την οποία εξαρτάτο το Ηνωμένο Βασίλειο. Σε απάντηση, το Λονδίνο άρχισε να μεγεθύνει το δικό του ναυτικό. Η Γερμανία απάντησε με τον ίδιο τρόπο, και σύντομα είχε στηθεί το σκηνικό για τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι απαρχές του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης μοιράζονται παρόμοια γένεση, καθώς και οι δύο πλευρές επιδίωξαν την επιρροή σε όλο τον κόσμο και ενεπλάκησαν σε μια κούρσα εξοπλισμών. Σε κάθε περίπτωση, ένας φαύλος κύκλος «οφθαλμός αντί οφθαλμού» οδήγησε τα κράτη σε σύγκρουση.

Σήμερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία [2] έχουν ήδη λάβει μέτρα για να υποστηρίξουν την πραγματική ή την αντιληπτή αίσθηση ανασφάλειας, ωθώντας την άλλη πλευρά να κάνει το ίδιο. Όπως υποστήριξαν οι μελετητές William Wohlforth και Andrey Sushentsov [3], σε όλη τη μεταψυχροπολεμική εποχή οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία έχουν εμπλακεί σε έναν φαύλο κύκλο σε αργή κίνηση, καθώς έκαστη [χώρα] επιδίωξε να αναδιαμορφώσει την ευρωπαϊκή ασφάλεια σύμφωνα με τις προτιμήσεις της και προσπάθησε να περιορίσει την αναπόφευκτη απάντηση της άλλης πλευράς. Πρόσφατα γεγονότα υπογραμμίζουν [αυτή] την τάση: η σύνοδος κορυφής του Βουκουρεστίου το 2008, στην οποία το ΝΑΤΟ δεσμεύτηκε να φέρει την Ουκρανία και την Γεωργία στην συμμαχία, ακολουθήθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Γεωργία το 2008. Μια διαφωνία, το 2007, σχετικά με τα σχέδια της κυβέρνησης Μπους [του νεότερου] να τοποθετήσει αντιπυραυλική άμυνα στην Πολωνία και στην Δημοκρατία της Τσεχίας ακολουθήθηκε από ρωσικές παραβιάσεις των σχετικών συμφωνιών για τον έλεγχο των εξοπλισμών. Το 2014, η προσφορά της ΕΕ στην Ουκρανία για μια συμφωνία σύνδεσης επίσπευσε την επανάσταση του Μαϊντάν στο Κίεβο, ενισχύοντας τους ρωσικούς φόβους για ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και επιφέροντας την ρωσική κατάληψη της Κριμαίας εκείνο το έτος.