Το ουκρανικό δίλημμα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το ουκρανικό δίλημμα

Μπορεί η Δύση να σώσει το Κίεβο χωρίς να αρχίσει έναν πόλεμο με την Ρωσία;
Περίληψη: 

Υπάρχουν σοβαροί πολιτικοί κίνδυνοι για τους ηγέτες που επιδιώκουν να ελέγξουν την κλιμάκωση. Η βάρβαρη εισβολή του Πούτιν έχει προκαλέσει ένα κύμα κατακραυγής σε όλο τον κόσμο. Ο δικαιολογημένος θυμός για τους βομβαρδισμούς αμάχων στενεύει τον πολιτικό χώρο που έχουν οι ηγέτες να διερευνήσουν το πώς θα τερματίσουν αυτόν τον πόλεμο.

Η JANICE GROSS STEIN είναι ιδρυτική διευθύντρια του Munk School of Global Affairs and Public Policy στο University of Toronto.

Τους μήνες που προηγήθηκαν της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, καθώς οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ προειδοποιούσαν ότι ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, σχεδίαζε επίθεση, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους επιδίωξαν δύο διαδοχικές στρατηγικές. Πρώτα, προσπάθησαν να ελέγξουν την κλιμάκωση. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, δεσμεύτηκε έγκαιρα και σταθερά να μην στείλει δυνάμεις των ΗΠΑ στην Ουκρανία προκειμένου να μειωθεί η πιθανότητα ενός ολοκληρωτικού πολέμου με την Ρωσία. Στην συνέχεια, στράφηκε σε μια στρατηγική διπλωματίας καταναγκασμού, συνδυάζοντας τις απειλές με τα κίνητρα. Ο Μπάιντεν προειδοποίησε για σοβαρές οικονομικές συνέπειες εάν ο Πούτιν επιτίθετο και προσφέρθηκε να διαπραγματευθεί με την Ρωσία για τις ανησυχίες ασφαλείας της.

10032022-1.jpg

Μαχητές στην [πόλη] Zhytomyr, στην Ουκρανία, τον Μάρτιο του 2022. ViacheslavRatynskyi / Reuters
--------------------------------------------------

Αυτή η στρατηγική απέτυχε την στιγμή που τα ρωσικά τανκς διέσχισαν τα ουκρανικά σύνορα. Τώρα, καθώς οι ρωσικές δυνάμεις επιτίθενται, πλησιάζοντας στο Κίεβο, οι Δυτικοί πολιτικοί έχουν δύο ανταγωνιστικούς στόχους. Από τη μια πλευρά, θέλουν να κάνουν τα πάντα εκτός από τo να δεσμεύσουν στρατιωτική ισχύ για να βοηθήσουν την Ουκρανία να επιβιώσει από την βάναυση και αναιτιολόγητη επίθεση της Ρωσίας. Από την άλλη πλευρά, θέλουν να αποτρέψουν έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ. Αυτό που κάνει την πρόκληση τόσο δύσκολη είναι ότι όσα περισσότερα κάνουν για να επιτύχουν τον έναν στόχο, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να επιτύχουν τον άλλο. Τα ανταλλάγματα είναι ο κανόνας στην εξωτερική πολιτική, αλλά σπανίως η επιλογή είναι τόσο ξεκάθαρη όσο στην Ουκρανία. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ αγωνίζονται να βρουν μια ισορροπία.

Αναλογιστείτε το ζήτημα μιας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων, την οποία ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ζήτησε επειγόντως να επιβάλλει το ΝΑΤΟ πάνω από την χώρα του. Μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων θα βοηθούσε σημαντικά τις καταπολεμούμενες δυνάμεις της Ουκρανίας, αλλά θα αύξανε, επίσης, τις πιθανότητες οι ρωσικές δυνάμεις να επιτίθεντο ακούσια ή εσκεμμένα σε αεροσκάφη του ΝΑΤΟ, ο οποίος είναι ο λόγος που τα μέλη της συμμαχίας την έχουν αποκλείσει. Με άλλα λόγια, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους αντιμετωπίζουν ένα σκληρό δίλημμα: πώς μπορούν να προστατεύσουν την Ουκρανία και να απωθήσουν την ρωσική επιθετικότητα, αλλά να αποφύγουν έναν πόλεμο με την Ρωσία, μια χώρα που διαθέτει το μεγαλύτερο οπλοστάσιο πυρηνικών όπλων του κόσμου;

ΒΓΑΙΝΟΝΤΑΣ ΕΚΤΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ

Καθώς οι επιθέσεις στην Ουκρανία συνεχίζονται, είναι πολύ εύκολο να φανταστούμε σενάρια στα οποία το ΝΑΤΟ και η Ρωσία βρίσκονται σε μια άμεση σύγκρουση που καμία πλευρά δεν θέλει. Ένας δρόμος προς την κλιμάκωση περιλαμβάνει τα κονβόι που εισέρχονται από την Πολωνία και την Ρουμανία για να ανεφοδιάσουν τις ουκρανικές δυνάμεις με αντιαρματικά και αντιαεροπορικά όπλα. Η Ρωσία θα μπορούσε να επιτεθεί σε αυτά τα κονβόι προκειμένου να εμποδίσει την ροή στρατιωτικών προμηθειών που κάνουν σημαντική διαφορά στο πεδίο της μάχης. Μολονότι δεν είναι το ίδιο το ΝΑΤΟ που οργανώνει αυτές τις αποστολές, αλλά μάλλον μεμονωμένα μέλη, το ΝΑΤΟ είναι ένας οργανισμός συλλογικής ασφάλειας. Μια επίθεση εναντίον οποιουδήποτε μέλους του ΝΑΤΟ είναι επίθεση εναντίον όλων. Φανταστείτε [τι [θα συνέβαινε] εάν ένα ρωσικό μαχητικό βομβάρδιζε γαλλικό στρατιωτικό εξοπλισμό που εκφορτώνετο σε μια βάση στην Ρουμανία. Θα δικαιολογούσε μια τέτοια επίθεση την επίκληση του Άρθρου 5, της δέσμευσης για συλλογική άμυνα στην Χάρτα του ΝΑΤΟ; Αυτή η υπόθεση δεν έχει δοκιμαστεί, αλλά αν οι ηγέτες του ΝΑΤΟ συμπέραιναν ότι μια τέτοια επίθεση αιτιολογούσε την συλλογική άμυνα, τότε το ΝΑΤΟ και η Ρωσία θα βρίσκονταν σε πόλεμο.

Ακόμη πιο ανησυχητικά είναι τα σενάρια στα οποία η τρέχουσα κρίση θα μπορούσε να οδηγήσει στην χρήση πυρηνικών όπλων. Τις ημέρες αμέσως πριν από την επίθεση και πολλές φορές έκτοτε, οι Ρώσοι ηγέτες έχουν μιλήσει για τα πυρηνικά όπλα. Ο Πούτιν [1] έχει αυξήσει [τα επίπεδα] ετοιμότητας των στρατηγικών πυρηνικών δυνάμεων της Ρωσίας δύο φορές και ο Υπουργός Εξωτερικών του, Σεργκέι Λαβρόφ, προειδοποίησε στις 2 Μαρτίου ότι οποιοσδήποτε πόλεμος με το ΝΑΤΟ θα ήταν πυρηνικός. Μέχρι στιγμής, οι ρωσικές δυνάμεις δεν έχουν αυξήσει την ετοιμότητά τους ως απάντηση σε αυτούς τους συναγερμούς, και ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι ρωσικές πυρηνικές απειλές δεν είναι τίποτα άλλο από επιδείξεις ισχύος που είναι σχεδιασμένες για να αποτρέψουν το ΝΑΤΟ από το να παράσχει την κρίσιμη στρατιωτική υποστήριξη στον αέρα και στο έδαφος που χρειάζεται η Ουκρανία. Αλλά κανένα μέλος του ΝΑΤΟ, ιδίως αυτά στην Ευρώπη, δεν είναι διατεθειμένο να απορρίψει τις ρωσικές πυρηνικές απειλές ως μπλόφα και να ανοίξει την πόρτα σε μια φονική κλιμάκωση.

Μέχρι στιγμής, η Δύση έχει σημειώσει μικρή πρόοδο στον έλεγχο της κλιμάκωσης. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Ουκρανών και Ρώσων αξιωματούχων προχωρούν με σπασμωδικό ρυθμό. [Οι δύο πλευρές] έχουν συμφωνήσει μόνο στο να δημιουργήσουν ανθρωπιστικούς διαδρόμους για τους πρόσφυγες και ασφαλείς ζώνες γύρω από τους πυρηνικούς σταθμούς, και οι ρωσικές δυνάμεις παραβίασαν αμφότερες τις συμφωνίες σχεδόν αμέσως μετά την ανακοίνωσή τους. Το Πεντάγωνο και το ρωσικό Υπουργείο Άμυνας έχουν επίσης δημιουργήσει μια νέα ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας για την αποφυγή σύγκρουσης των αμερικανικών και των ρωσικών δυνάμεων. Αλλά όλα αυτά τα μέτρα μπορούν να φρενάρουν μόνο λίγο την κλιμάκωση.