Η παραπαίουσα εξωτερική πολιτική του Σι Τζινπίνγκ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η παραπαίουσα εξωτερική πολιτική του Σι Τζινπίνγκ

Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι κίνδυνοι της αυταρχικής διακυβέρνησης

Ο προφανής παραλληλισμός στην κινεζική περίπτωση είναι ο Μάο Τσε Τουνγκ, ο οποίος επέβλεψε μια δαιδαλώδη υπόσκαψη των εκκολαπτόμενων πολιτικών και διοικητικών θεσμών της Κίνας. Η υποταγή στον Μάο καθόριζε την γραφειοκρατία και οι προαγωγές βασίζονταν στην ιδεολογική ορθότητα. Μολονότι άλλοι δρώντες επηρέασαν την εξωτερική πολιτική του Πεκίνου, κυρίως ο πρωθυπουργός Zhou Enlai, ο πιο σημαντικός παράγοντας που διαμόρφωσε την στρατηγική συμπεριφορά της Κίνας ήταν η προσωπική γνώμη του Μάο. Αλλά το να εντόπιζε κάποιος την κυριαρχία του Μάο στην γραφειοκρατία της Κίνας δεν παρείχε από μόνο του στοιχεία για τις μελλοντικές αποφάσεις στην εξωτερική πολιτική. Η πίστη του Μάο στον παγκόσμιο επαναστατικό αγώνα τον οδήγησε να υποστηρίξει ένοπλα κινήματα στη Νοτιοανατολική Ασία και η αίσθηση της realpolitik τον οδήγησε στο να εξομαλύνει τις σχέσεις του με τις αρχικαπιταλιστικές Ηνωμένες Πολιτείες μόλις λίγα χρόνια αργότερα. Το σημείο-κλειδί σχετικά με την εξωτερική πολιτική του Μάο, όπως είναι σήμερα με [αυτή] του Σι, ήταν ότι οι εξωτερικοί παρατηρητές έπρεπε να προσαρμοστούν στην κοσμοθεωρία του, στις φιλοδοξίες του, και στις αγωνίες του, εάν επρόκειτο να κατανοήσουν, να προβλέψουν, και να επιβιώσουν από τις κινήσεις του.

Ο Σι, φυσικά, δεν είναι ο Μάο. Δεν επιθυμεί να υποκινήσει την παγκόσμια επανάσταση και η θεώρησή του για την ορθή εσωτερική πολιτική τάξη πραγμάτων είναι πολύ πιο συντηρητική από όσο ήταν εκείνη του Μάο. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι η εσωτερική αντιπολίτευση στην όλο και πιο εθνικιστική και φιλοπόλεμη εξωτερική πολιτική του Σι υπάρχει σαφώς [1] και είναι πιθανό να μεγαλώσει, καθώς οι αποφάσεις του έχουν επιπτώσεις στα συμφέροντα της Κίνας. Αλλά την ίδια στιγμή, ένας επίδοξος αντίπαλος δεν μπορεί να κάνει πολλά για να περιορίσει ουσιαστικά τον Σι –τέτοιο είναι το επίπεδο της συντριπτικής πολιτικής και γραφειοκρατικής εξουσίας που ασκεί τώρα. Οι υποστηρικτές του καταλαμβάνουν θέσεις στην κορυφή όλων των κέντρων εξουσίας του κράτους, συμπεριλαμβανομένου του στρατού, του τομέα της εσωτερικής ασφάλειας, και της κρατικής οικονομίας. Ο Σι δεν διοικεί μόνος του το πολιτικό σύστημα της Κίνας, αλλά όπως και στην Ρωσία του Πούτιν [2], η εδραίωση της εξατομικευμένης εξουσίας για εκτεταμένη χρονική περίοδο έχει αναδιαμορφώσει τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων προς όφελος του εν ενεργεία [ηγέτη] και των συμβούλων του. Ως αποτέλεσμα, σε θέματα που εκτείνονται από την Ταϊβάν έως την Ουκρανία, ολόκληρο το πολιτικό σύστημα της Κίνας περιμένει τις εντολές του Σι. Ως εκ τούτου, η εξωτερική πολιτική της περιόδου του 20ου Συνεδρίου του Κόμματος, η οποία διαρκεί από το 2022 έως το 2027, θα καθοδηγείται από την υποκειμενική άποψη του Σι για τα διεθνή γεγονότα και το όλο και πιο απομονωμένο οικοσύστημα λήψης αποφάσεων που τον περιβάλλει.

ΜΙΑ ΟΜΑΔΑ ΚΟΛΑΚΩΝ

Πώς μπορεί να μοιάζει αυτή η νέα εποχή; Σε πρακτικό επίπεδο, θα περιλαμβάνει την συνεχιζόμενη περιθωριοποίηση των εξωστρεφών φορέων της κυβέρνησης. Αναλογιστείτε το Υπουργείο Εξωτερικών. Θεωρητικά, το ΥΠΕΞ θα έπρεπε να είναι ένα ζωτικό μέσο για την κατανόηση των ενεργειών και των προθέσεων της ανώτατης ηγεσίας της Κίνας στην εξωτερική πολιτική. Πράγματι, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η καθημερινή συνέντευξη Τύπου του ΥΠΕΞ θεωρείτο ιστορικά σημαντική, καθώς ήταν ένα από τα ελάχιστα παράθυρα που είχαν οι εξωτερικοί παρατηρητές για να εισέλθουν στην σκέψη του Πεκίνου. Στην πράξη, ωστόσο, το ΥΠΕΞ αγωνίζεται ολοένα και περισσότερο για να ερμηνεύσει τις σηματοδοτήσεις που κατεβαίνουν από το γραφείο του Σι, όπως αποδεικνύεται από τα συχνά μεταβαλλόμενα καθημερινά θέματα συζήτησης για την ουκρανική κρίση. Η ίδια δυναμική υπάρχει και στο Γραφείο Υποθέσεων της Ταϊβάν (Taiwan Affairs Office, TAO), το οποίο είναι, τουλάχιστον στα χαρτιά, αρμόδιο για την πολιτική μεταξύ των δύο πλευρών του Στενού [της Ταΐβάν]. Έχει γίνει φανερό τα τελευταία χρόνια ότι το TAO συχνά αιφνιδιάζεται από τις αποφάσεις του Σι και αφήνεται να παλεύει για να ερμηνεύσει και στην συνέχεια να εφαρμόσει τις πολιτικές του. Θα είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την λειτουργική πραγματικότητα μιας τέτοιας γραφειοκρατικής περιθωριοποίησης, καθώς οι δηλώσεις της κινεζικής κυβέρνησης μπορεί να μην αντικατοπτρίζουν πάντα με ακρίβεια τις απόψεις του Σι. Πιο σημαντικά από τις παραδοσιακές γραφειοκρατίες θα είναι τα αδιαφανή και μυστικοπαθή όργανα όπως η Επιτροπή Εθνικής Ασφάλειας (National Security Commission) και οι διάφορες «μικρές ηγετικές ομάδες» που διοικεί ο Σι.

Ο κύκλος των συμβούλων του Σι θα συνεχίσει επίσης να συρρικνώνεται [3]. Μολονότι δεν είναι ασυνήθιστο για τους ηγέτες οποιουδήποτε πολιτικού συστήματος να εκτιμούν την συμβουλή λίγων επιλεγμένων φωνών, η αποτελεσματική λήψη αποφάσεων προϋποθέτει ότι αυτοί οι σύμβουλοι θα φέρουν ανταγωνιστικές απόψεις. Υπάρχουν ακόμη πολλά να μάθουμε για το πώς ο Πούτιν πίστεψε ότι θα μπορούσε να πετύχει μια γρήγορη νίκη επί της Ουκρανίας, αλλά τα πρώτα σημάδια υποδεικνύουν ότι οι στρατιωτικοί σύμβουλοί του τον παραπλάνησαν σχετικά με την πραγματική κατάσταση του ουκρανικού στρατού. Αυτή είναι μια τραγική υπενθύμιση του πόσο κρίσιμη είναι η ακριβής πληροφόρηση σε κάθε πολιτικό οργανισμό, ειδικά σε πιο κλειστά και αυταρχικά συστήματα. Από όσα κατανοούν οι αναλυτές, οι έμπιστοι του Σι, όπως ο Li Zhanshu, ο Ding Xuexiang, και ο Wang Huning, είναι τρομεροί γραφειοκρατικοί δρώντες, αλλά δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι αμφισβητούν τις κρίσεις ή τις προτεραιότητές του. Και καθώς ορισμένοι από αυτούς τους ανώτερους αξιωματούχους θα αποσύρονται, ο Σι θα περιβάλλεται ολοένα και περισσότερο από νεότερους, πιο άπειρους, και πιο ενδοτικούς ανώτερους ηγέτες. Αυτό που χρειάζεται ο Σι είναι μια ομάδα αντιπάλων. Αυτό που έχει τώρα και πιθανώς θα έχει στο μέλλον είναι μια ομάδα yes men.