Το τίμημα του οικονομικού πολέμου

Οι οικονομίες της Κεντρικής Ασίας είναι επίσης παγιδευμένες στο σοκ των κυρώσεων. Ετούτα τα πρώην σοβιετικά κράτη συνδέονται στενά με την ρωσική οικονομία μέσω του εμπορίου και της εξωτερικής μετανάστευσης εργατικού δυναμικού. Η κατάρρευση του ρουβλίου έχει προκαλέσει σοβαρή οικονομική δυσχέρεια [6] στην περιοχή. Το Καζακστάν έχει επιβάλει συναλλαγματικούς ελέγχους αφότου το τένγκε, το νόμισμά του, έπεσε κατά 20% στον απόηχο των Δυτικών κυρώσεων εναντίον της Μόσχας. Το σομόνι του Τατζικιστάν έχει υποστεί παρόμοια απότομη υποτίμηση. Η επικείμενη φτωχοποίηση της Ρωσίας θα υποχρεώσει εκατομμύρια οικονομικούς μετανάστες από την Κεντρική Ασία να αναζητήσουν εργασία αλλού και θα στερέψει την ροή των εμβασμάτων προς τις χώρες καταγωγής τους.

Ο αντίκτυπος των κυρώσεων υπερβαίνει τις αποφάσεις που ελήφθησαν από τις κυβερνήσεις του G-7 και της ΕΕ. Τα επίσημα πακέτα κυρώσεων είχαν καταλυτική επίδραση στις διεθνείς επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Ρωσία. Πρακτικά εν μια νυκτί, η επικείμενη απομόνωση της Ρωσίας έχει εκκινήσει μια τεράστια εταιρική φυγή. Σε κάτι που ισοδυναμεί με ένα τεράστιο μποϊκοτάζ από τον ιδιωτικό τομέα, εκατοντάδες μεγάλες Δυτικές εταιρείες στις βιομηχανίες της τεχνολογίας, του πετρελαίου και του αερίου, της αεροδιαστημικής, του αυτοκινήτου, της μεταποίησης, των καταναλωτικών αγαθών, των τροφίμων και των ποτών, της λογιστικής και των χρηματοοικονομικών, και των μεταφορών αποσύρονται από την χώρα. Είναι αξιοσημείωτο ότι σε πολλές περιπτώσεις αυτές οι αποχωρήσεις δεν απαιτούνται από τις κυρώσεις. Αντίθετα, ωθούνται από την ηθική καταδίκη, τις ανησυχίες σχετικά με την [εταιρική] φήμη, και τον καθαρό πανικό. Ως αποτέλεσμα, η επιχειρηματική υποχώρηση βαθαίνει το οικονομικό σοκ στην Ρωσία, πολλαπλασιάζοντας τις αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις των επίσημων κρατικών κυρώσεων.

Η ρωσική κυβέρνηση έχει απαντήσει στις κυρώσεις με αρκετούς τρόπους. Έχει αναλάβει έκτακτες πολιτικές σταθεροποίησης για να προστατεύσει τα έσοδα σε ξένο συνάλλαγμα και να στηρίξει το ρούβλι. Κεφάλαια ξένου χαρτοφυλακίου «κλειδώνονται» στην χώρα. Ενώ το χρηματιστήριο έχει παραμείνει κλειστό, τα περιουσιακά στοιχεία πολλών Δυτικών εταιρειών που έχουν αποχωρήσει ενδέχεται σύντομα να αντιμετωπίσουν την κατάσχεση. Το Υπουργείο Οικονομικής Ανάπτυξης έχει προετοιμάσει έναν νόμο [7] που δίνει στο ρωσικό κράτος έξι μήνες για να πάρει τον έλεγχο επιχειρήσεων σε περίπτωση «αβάσιμης» εκκαθάρισης ή πτώχευσής τους.

Η δυνητική εθνικοποίηση του Δυτικού κεφαλαίου δεν είναι η μόνη κλιμακούμενη επίδραση των κυρώσεων. Στις 9 Μαρτίου, ο Πούτιν υπέγραψε διαταγή [8] που περιορίζει τις εξαγωγές ρωσικών εμπορευμάτων. Μολονότι το πλήρες φάσμα των προϊόντων που θα κρατηθούν στο πλαίσιο της απαγόρευσης δεν είναι ακόμη σαφές, η απειλή της χρήσης της θα συνεχίσει να επικρέμεται στο διεθνές εμπόριο. Οι ρωσικοί περιορισμοί στις εξαγωγές λιπασμάτων [9] που επιβλήθηκαν στις αρχές Φεβρουαρίου, έχουν ήδη ασκήσει πίεση στην παγκόσμια παραγωγή τροφίμων [10]. Η Ρωσία θα μπορούσε να ανταποδώσει περιορίζοντας τις εξαγωγές σημαντικών ορυκτών όπως το νικέλιο, το παλλάδιο, και τα βιομηχανικά ζαφείρια. Αυτές είναι κρίσιμες εισροές για την παραγωγή ηλεκτρικών μπαταριών, καταλυτικών μετατροπέων, τηλεφώνων, ρουλεμάν, φωτοσωλήνων, και μικροτσίπ. Στο παγκοσμιοποιημένο σύστημα συναρμολόγησης, ακόμη και οι μικρές αλλαγές στις τιμές των υλικών μπορούν να αυξήσουν σε μεγάλο βαθμό το κόστος παραγωγής που αντιμετωπίζουν οι τελικοί χρήστες στο επόμενο στάδιο της αλυσίδας παραγωγής. Ένα ρωσικό εμπάργκο ή μια μεγάλη μείωση των εξαγωγών παλλαδίου, νικελίου, ή ζαφειριών θα έπληττε τους κατασκευαστές αυτοκινήτων και ημιαγωγών, μια παγκόσμια βιομηχανία 3,4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Εάν ο οικονομικός πόλεμος μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας συνεχιστεί με αυτή την ένταση πιο μακριά μέσα στο 2022, είναι πολύ πιθανό ότι ο κόσμος θα διολισθήσει σε μια προκαλούμενη από τις κυρώσεις ύφεση.

Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ

Ο συνδυασμός των δευτερογενών επιπτώσεων, με τις αρνητικές πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις, και τις επιπτώσεις της κλιμάκωσης σημαίνει ότι οι κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας θα έχουν αντίκτυπο στην παγκόσμια οικονομία όσο λίγα προηγούμενα καθεστώτα κυρώσεων στην ιστορία. Γιατί δεν αναμενόταν αυτή η μεγάλη ανατροπή; Ένας λόγος είναι ότι τις τελευταίες δεκαετίες, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ έχουν συνήθως χρησιμοποιήσει κυρώσεις εναντίον οικονομιών που ήταν αρκούντως μικρές σε μέγεθος ώστε να ανασχεθούν οι τυχόν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις. Ο βαθμός ενσωμάτωσης στην παγκόσμια οικονομία της Βορείου Κορέας, της Συρίας, της Βενεζουέλας, της Μιανμάρ, και της Λευκορωσίας ήταν σχετικά περιορισμένος και μονοδιάστατος. Μόνο η παρουσίαση των κυρώσεων των ΗΠΑ εναντίον του Ιράν απαιτούσε ιδιαίτερη προσοχή για να αποφευχθεί η αναστάτωση της αγοράς πετρελαίου. Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, η υπόθεση ήταν ότι η χρήση κυρώσεων δεν είχε σχεδόν κανένα οικονομικό κόστος για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό σημαίνει ότι οι μακροοικονομικές και μακροχρηματοπιστωτικές συνέπειες των παγκόσμιων κυρώσεων δεν έχουν γίνει επαρκώς κατανοητές.

Για να αντιληφθούμε καλύτερα τις επιλογές που πρέπει να γίνουν στις τρέχουσες οικονομικές κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, είναι διδακτικό να εξετάσουμε την χρήση κυρώσεων στην δεκαετία του 1930, όταν οι δημοκρατίες επιχείρησαν με παρόμοιο τρόπο να τις χρησιμοποιήσουν για να σταματήσουν την επιθετικότητα μεγάλων αυταρχικών οικονομιών όπως η φασιστική Ιταλία, η αυτοκρατορική Ιαπωνία, και η ναζιστική Γερμανία. Το κρίσιμο σκηνικό αυτών των προσπαθειών ήταν η Μεγάλη Ύφεση, η οποία είχε αποδυναμώσει τις οικονομίες και είχε φουντώσει τον εθνικισμό σε όλο τον κόσμο. Όταν ο Ιταλός δικτάτορας Μπενίτο Μουσολίνι εισέβαλε στην Αιθιοπία τον Οκτώβριο του 1935, η Κοινωνία των Εθνών (League of Nations) εφάρμοσε ένα διεθνές καθεστώς κυρώσεων που επιβλήθηκε από 52 χώρες. Ήταν μια εντυπωσιακή ενωμένη απάντηση, παρόμοια με αυτή που επιδεικνύεται ως αντίδραση στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.