Το τίμημα του οικονομικού πολέμου

Ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος του 2022 δεν είναι απλώς ένα μεγάλο γεωπολιτικό γεγονός αλλά και μια γεωοικονομική καμπή. Οι Δυτικές κυρώσεις αποτελούν τα πιο σκληρά μέτρα που έχουν επιβληθεί ποτέ εναντίον ενός κράτους με το μέγεθος και την ισχύ της Ρωσίας. Σε διάστημα μικρότερο από τρεις εβδομάδες, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους απέκοψαν μεγάλες ρωσικές τράπεζες από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα˙ εμπόδισαν την εξαγωγή εξαρτημάτων υψηλής τεχνολογίας μαζί με Ασιάτες συμμάχους˙ κατέσχεσαν τα περιουσιακά στοιχεία εκατοντάδων πλούσιων ολιγαρχών στο εξωτερικό˙ ακύρωσαν εμπορικές Συνθήκες με τη Μόσχα˙ απαγόρευσαν τις ρωσικές αεροπορικές εταιρείες από τον εναέριο χώρο του Βορείου Ατλαντικού˙ περιόρισαν τις πωλήσεις ρωσικού πετρελαίου στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο˙ εμπόδισαν όλες τις ξένες επενδύσεις στην ρωσική οικονομία [οι οποίες προέρχονται] από τις δικαιοδοσίες τους˙ και πάγωσαν403 δισεκατομμύρια δολάρια από τα 630 δισεκατομμύρια δολάρια σε ξένα περιουσιακά στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας. Το συνολικό αποτέλεσμα ήταν πρωτοφανές, και πριν από μερικές εβδομάδες θα φαινόταν αδιανόητο ακόμη και στους περισσότερους εμπειρογνώμονες: στα πάντα εκτός από τα πιο ζωτικά προϊόντα της, η ενδέκατη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου έχει πλέον αποσυνδεθεί από την παγκοσμιοποίηση του 21ου αιώνα.

DadoRuvic / Reuters
---------------------------------------------------

Πώς θα καταλήξουν αυτά τα ιστορικά μέτρα; Οι οικονομικές κυρώσεις σπάνια καταφέρνουν να επιτύχουν τους στόχους τους. Οι Δυτικοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής συχνά υποθέτουν ότι οι αποτυχίες προέρχονται από αδυναμίες στον σχεδιασμό των κυρώσεων. Πράγματι, οι κυρώσεις μπορεί να μαστίζονται από «παραθυράκια», έλλειψη πολιτικής βούλησης για την εφαρμογή τους, ή ανεπαρκή διπλωματική συμφωνία αναφορικά με την επιβολή τους. Η σιωπηρή υπόθεση είναι ότι οι ισχυρότερες κυρώσεις έχουν περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας.

Ωστόσο, η Δυτική οικονομική ανάσχεση της Ρωσίας είναι διαφορετική. Πρόκειται για μια πρωτοφανή εκστρατεία για την απομόνωση μιας οικονομίας του G-20 με μεγάλο κλάδο υδρογονανθράκων, ένα προηγμένο στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα, και ένα διαφοροποιημένο καλάθι εξαγωγών εμπορευμάτων. Ως αποτέλεσμα, οι Δυτικές κυρώσεις αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα διαφορετικού είδους. Οι κυρώσεις, σε αυτή την περίπτωση, θα μπορούσαν να αποτύχουν όχι λόγω της αδυναμίας τους αλλά λόγω της μεγάλης και απρόβλεπτης ισχύος τους. Έχοντας συνηθίσει να χρησιμοποιούν κυρώσεις εναντίον μικρότερων χωρών με χαμηλό κόστος, οι Δυτικοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν μόνο περιορισμένη εμπειρία και αντίληψη των επιπτώσεων των πραγματικά αυστηρών μέτρων εναντίον μιας μεγάλης, παγκοσμίως διασυνδεδεμένης οικονομίας. Οι υπάρχουσες ευθραυστότητες στην οικονομική και χρηματοπιστωτική δομή του κόσμου σημαίνουν ότι τέτοιες κυρώσεις έχουν την δυνατότητα να προκαλέσουν σοβαρές πολιτικές και υλικές επιπτώσεις.

ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΣΟΚ ΚΑΙ ΔΕΟΣ

Το πόσο αυστηρές είναι οι τρέχουσες κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας φαίνεται από τις επιπτώσεις τους σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο άμεσος κλονισμός της ρωσικής οικονομίας είναι η πιο προφανής. Οι οικονομολόγοι αναμένουν [2] ότι το ρωσικό ΑΕΠ θα συσταλεί κατά τουλάχιστον 9% - 15% φέτος, αλλά η ζημιά θα μπορούσε κάλλιστα να γίνει πολύ πιο σοβαρή. Το ρούβλι έχει πέσει περισσότερο από το ένα τρίτο από τις αρχές Ιανουαρίου και μετά. Μια έξοδος έμπειρων Ρώσων επαγγελματιών βρίσκεται σε εξέλιξη, ενώ η ικανότητα εισαγωγής καταναλωτικών αγαθών και πολύτιμης τεχνολογίας έχει μειωθεί δραστικά. Όπως το έθεσε ο Ρώσος πολιτικός επιστήμονας Ilya Matveev [3], «30 χρόνια οικονομικής ανάπτυξης πετάχτηκαν στον κάλαθο των αχρήστων».

Ο αντίκτυπος των Δυτικών κυρώσεων υπερβαίνει κατά πολύ αυτές τις επιπτώσεις στην ίδια την Ρωσία. Υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερα διαφορετικά είδη ευρύτερων επιπτώσεων: δευτερογενείς επιπτώσεις σε γειτονικές χώρες και αγορές˙ πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα μέσω της αποεπένδυσης του ιδιωτικού τομέα˙ επιπτώσεις κλιμάκωσης με τη μορφή ρωσικών απαντήσεων˙ και συστημικές επιδράσεις στην παγκόσμια οικονομία [4].

Οι δευτερογενείς επιπτώσεις έχουν ήδη προκαλέσει αναταραχή στις διεθνείς αγορές εμπορευμάτων [5]. Ένας γενικευμένος πανικός ξέσπασε μεταξύ των επενδυτών αφότου το δεύτερο πακέτο κυρώσεων της Δύσης —συμπεριλαμβανομένου του αποκλεισμού από το SWIFT και του παγώματος των αποθεματικών της κεντρικής τράπεζας— ανακοινώθηκε στις 26 Φεβρουαρίου. Οι τιμές του αργού πετρελαίου, του φυσικού αερίου, του σιταριού, του χαλκού, του νικελίου, του αλουμινίου, των λιπασμάτων, και του χρυσού έχει εκτοξευθεί. Επειδή ο πόλεμος έχει κλείσει τα ουκρανικά λιμάνια και οι διεθνείς εταιρείες αποφεύγουν τις εξαγωγές ρωσικών εμπορευμάτων, μια έλλειψη σιτηρών και μετάλλων επίκειται πλέον στην παγκόσμια οικονομία. Μολονότι οι τιμές του πετρελαίου έχουν μειωθεί έκτοτε, εν αναμονή της πρόσθετης παραγωγής από τους παραγωγούς του [Περσικού] Κόλπου, το σοκ των τιμών στην ενέργεια και τα εμπορεύματα σε όλο τον κόσμο θα ωθήσει τον παγκόσμιο πληθωρισμό υψηλότερα. Οι αφρικανικές και ασιατικές χώρες που εξαρτώνται από τις εισαγωγές τροφίμων και ενέργειας αντιμετωπίζουν ήδη δυσκολίες.

Οι οικονομίες της Κεντρικής Ασίας είναι επίσης παγιδευμένες στο σοκ των κυρώσεων. Ετούτα τα πρώην σοβιετικά κράτη συνδέονται στενά με την ρωσική οικονομία μέσω του εμπορίου και της εξωτερικής μετανάστευσης εργατικού δυναμικού. Η κατάρρευση του ρουβλίου έχει προκαλέσει σοβαρή οικονομική δυσχέρεια [6] στην περιοχή. Το Καζακστάν έχει επιβάλει συναλλαγματικούς ελέγχους αφότου το τένγκε, το νόμισμά του, έπεσε κατά 20% στον απόηχο των Δυτικών κυρώσεων εναντίον της Μόσχας. Το σομόνι του Τατζικιστάν έχει υποστεί παρόμοια απότομη υποτίμηση. Η επικείμενη φτωχοποίηση της Ρωσίας θα υποχρεώσει εκατομμύρια οικονομικούς μετανάστες από την Κεντρική Ασία να αναζητήσουν εργασία αλλού και θα στερέψει την ροή των εμβασμάτων προς τις χώρες καταγωγής τους.

Ο αντίκτυπος των κυρώσεων υπερβαίνει τις αποφάσεις που ελήφθησαν από τις κυβερνήσεις του G-7 και της ΕΕ. Τα επίσημα πακέτα κυρώσεων είχαν καταλυτική επίδραση στις διεθνείς επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Ρωσία. Πρακτικά εν μια νυκτί, η επικείμενη απομόνωση της Ρωσίας έχει εκκινήσει μια τεράστια εταιρική φυγή. Σε κάτι που ισοδυναμεί με ένα τεράστιο μποϊκοτάζ από τον ιδιωτικό τομέα, εκατοντάδες μεγάλες Δυτικές εταιρείες στις βιομηχανίες της τεχνολογίας, του πετρελαίου και του αερίου, της αεροδιαστημικής, του αυτοκινήτου, της μεταποίησης, των καταναλωτικών αγαθών, των τροφίμων και των ποτών, της λογιστικής και των χρηματοοικονομικών, και των μεταφορών αποσύρονται από την χώρα. Είναι αξιοσημείωτο ότι σε πολλές περιπτώσεις αυτές οι αποχωρήσεις δεν απαιτούνται από τις κυρώσεις. Αντίθετα, ωθούνται από την ηθική καταδίκη, τις ανησυχίες σχετικά με την [εταιρική] φήμη, και τον καθαρό πανικό. Ως αποτέλεσμα, η επιχειρηματική υποχώρηση βαθαίνει το οικονομικό σοκ στην Ρωσία, πολλαπλασιάζοντας τις αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις των επίσημων κρατικών κυρώσεων.

Η ρωσική κυβέρνηση έχει απαντήσει στις κυρώσεις με αρκετούς τρόπους. Έχει αναλάβει έκτακτες πολιτικές σταθεροποίησης για να προστατεύσει τα έσοδα σε ξένο συνάλλαγμα και να στηρίξει το ρούβλι. Κεφάλαια ξένου χαρτοφυλακίου «κλειδώνονται» στην χώρα. Ενώ το χρηματιστήριο έχει παραμείνει κλειστό, τα περιουσιακά στοιχεία πολλών Δυτικών εταιρειών που έχουν αποχωρήσει ενδέχεται σύντομα να αντιμετωπίσουν την κατάσχεση. Το Υπουργείο Οικονομικής Ανάπτυξης έχει προετοιμάσει έναν νόμο [7] που δίνει στο ρωσικό κράτος έξι μήνες για να πάρει τον έλεγχο επιχειρήσεων σε περίπτωση «αβάσιμης» εκκαθάρισης ή πτώχευσής τους.

Η δυνητική εθνικοποίηση του Δυτικού κεφαλαίου δεν είναι η μόνη κλιμακούμενη επίδραση των κυρώσεων. Στις 9 Μαρτίου, ο Πούτιν υπέγραψε διαταγή [8] που περιορίζει τις εξαγωγές ρωσικών εμπορευμάτων. Μολονότι το πλήρες φάσμα των προϊόντων που θα κρατηθούν στο πλαίσιο της απαγόρευσης δεν είναι ακόμη σαφές, η απειλή της χρήσης της θα συνεχίσει να επικρέμεται στο διεθνές εμπόριο. Οι ρωσικοί περιορισμοί στις εξαγωγές λιπασμάτων [9] που επιβλήθηκαν στις αρχές Φεβρουαρίου, έχουν ήδη ασκήσει πίεση στην παγκόσμια παραγωγή τροφίμων [10]. Η Ρωσία θα μπορούσε να ανταποδώσει περιορίζοντας τις εξαγωγές σημαντικών ορυκτών όπως το νικέλιο, το παλλάδιο, και τα βιομηχανικά ζαφείρια. Αυτές είναι κρίσιμες εισροές για την παραγωγή ηλεκτρικών μπαταριών, καταλυτικών μετατροπέων, τηλεφώνων, ρουλεμάν, φωτοσωλήνων, και μικροτσίπ. Στο παγκοσμιοποιημένο σύστημα συναρμολόγησης, ακόμη και οι μικρές αλλαγές στις τιμές των υλικών μπορούν να αυξήσουν σε μεγάλο βαθμό το κόστος παραγωγής που αντιμετωπίζουν οι τελικοί χρήστες στο επόμενο στάδιο της αλυσίδας παραγωγής. Ένα ρωσικό εμπάργκο ή μια μεγάλη μείωση των εξαγωγών παλλαδίου, νικελίου, ή ζαφειριών θα έπληττε τους κατασκευαστές αυτοκινήτων και ημιαγωγών, μια παγκόσμια βιομηχανία 3,4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Εάν ο οικονομικός πόλεμος μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας συνεχιστεί με αυτή την ένταση πιο μακριά μέσα στο 2022, είναι πολύ πιθανό ότι ο κόσμος θα διολισθήσει σε μια προκαλούμενη από τις κυρώσεις ύφεση.

Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ

Ο συνδυασμός των δευτερογενών επιπτώσεων, με τις αρνητικές πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις, και τις επιπτώσεις της κλιμάκωσης σημαίνει ότι οι κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας θα έχουν αντίκτυπο στην παγκόσμια οικονομία όσο λίγα προηγούμενα καθεστώτα κυρώσεων στην ιστορία. Γιατί δεν αναμενόταν αυτή η μεγάλη ανατροπή; Ένας λόγος είναι ότι τις τελευταίες δεκαετίες, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ έχουν συνήθως χρησιμοποιήσει κυρώσεις εναντίον οικονομιών που ήταν αρκούντως μικρές σε μέγεθος ώστε να ανασχεθούν οι τυχόν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις. Ο βαθμός ενσωμάτωσης στην παγκόσμια οικονομία της Βορείου Κορέας, της Συρίας, της Βενεζουέλας, της Μιανμάρ, και της Λευκορωσίας ήταν σχετικά περιορισμένος και μονοδιάστατος. Μόνο η παρουσίαση των κυρώσεων των ΗΠΑ εναντίον του Ιράν απαιτούσε ιδιαίτερη προσοχή για να αποφευχθεί η αναστάτωση της αγοράς πετρελαίου. Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, η υπόθεση ήταν ότι η χρήση κυρώσεων δεν είχε σχεδόν κανένα οικονομικό κόστος για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό σημαίνει ότι οι μακροοικονομικές και μακροχρηματοπιστωτικές συνέπειες των παγκόσμιων κυρώσεων δεν έχουν γίνει επαρκώς κατανοητές.

Για να αντιληφθούμε καλύτερα τις επιλογές που πρέπει να γίνουν στις τρέχουσες οικονομικές κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, είναι διδακτικό να εξετάσουμε την χρήση κυρώσεων στην δεκαετία του 1930, όταν οι δημοκρατίες επιχείρησαν με παρόμοιο τρόπο να τις χρησιμοποιήσουν για να σταματήσουν την επιθετικότητα μεγάλων αυταρχικών οικονομιών όπως η φασιστική Ιταλία, η αυτοκρατορική Ιαπωνία, και η ναζιστική Γερμανία. Το κρίσιμο σκηνικό αυτών των προσπαθειών ήταν η Μεγάλη Ύφεση, η οποία είχε αποδυναμώσει τις οικονομίες και είχε φουντώσει τον εθνικισμό σε όλο τον κόσμο. Όταν ο Ιταλός δικτάτορας Μπενίτο Μουσολίνι εισέβαλε στην Αιθιοπία τον Οκτώβριο του 1935, η Κοινωνία των Εθνών (League of Nations) εφάρμοσε ένα διεθνές καθεστώς κυρώσεων που επιβλήθηκε από 52 χώρες. Ήταν μια εντυπωσιακή ενωμένη απάντηση, παρόμοια με αυτή που επιδεικνύεται ως αντίδραση στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Αλλά οι κυρώσεις της Κοινωνίας [των Εθνών] ήρθαν με πραγματικά ανταλλάγματα. Η οικονομική ανάσχεση της φασιστικής Ιταλίας περιόρισε την ικανότητα των δημοκρατιών να χρησιμοποιήσουν κυρώσεις εναντίον ενός επιτιθέμενου που ήταν ακόμη πιο απειλητικός: του Αδόλφου Χίτλερ. Ως μια μεγάλη μηχανή ζήτησης εξαγωγών για μικρότερες ευρωπαϊκές οικονομίες, η Γερμανία ήταν μια υπερβολικά μεγάλη οικονομία για να απομονωθεί χωρίς σοβαρές εμπορικές απώλειες για το σύνολο της Ευρώπης. Εν μέσω της εύθραυστης ανάκαμψης από την Ύφεση, η ταυτόχρονη επιβολή κυρώσεων τόσο στην Ιταλία όσο και στην Γερμανία -τότε ήταν η τέταρτη και η έβδομη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο- ήταν πολύ δαπανηρή για τις περισσότερες δημοκρατίες. Ο Χίτλερ εκμεταλλεύτηκε αυτόν τον φόβο της υπερέκτασης και την διεθνή εστίαση στην Αιθιοπία, μεταφέροντας γερμανικά στρατεύματα στην αποστρατιωτικοποιημένη Ρηνανία τον Μάρτιο του 1936, προχωρώντας περαιτέρω προς τον πόλεμο. Οι Γερμανοί αξιωματούχοι γνώριζαν την εμπορική τους ισχύ [11], την οποία χρησιμοποίησαν για να οδηγήσουν τις οικονομίες της Κεντρικής Ευρώπης και των Βαλκανίων στην πολιτική τροχιά τους. Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία ενός ηπειρωτικού μπλοκ υποτελών παραποτάμιων οικονομιών, το εμπόριο των οποίων με την Γερμανία ήταν πιο δύσκολο να μπλοκαριστεί από τα Δυτικά κράτη με κυρώσεις ή ναυτικό αποκλεισμό.

Τα διλήμματα των κυρώσεων της δεκαετίας του 1930 δείχνουν ότι οι επιτιθέμενοι πρέπει να αντιμετωπίζονται όταν διαταράσσουν την διεθνή τάξη πραγμάτων. Αλλά πρέπει εξίσου να συνειδητοποιήσουμε ότι η βιωσιμότητα των κυρώσεων και οι πιθανότητες επιτυχίας τους εξαρτώνται πάντα από την παγκόσμια οικονομική κατάσταση. Σε ασταθείς εμπορικές και χρηματοπιστωτικές συνθήκες, θα είναι απαραίτητο να γίνει προτεραιοποίηση μεταξύ των ανταγωνιστικών στόχων και διεξοδική προετοιμασία για ανεπιθύμητες συνέπειες όλων των ειδών. Το να χρησιμοποιηθούν κυρώσεις εναντίον πολύ μεγάλων οικονομιών απλώς δεν θα είναι δυνατή χωρίς αντισταθμιστικές πολιτικές που θα υποστηρίζουν τις οικονομίες όσων επιβάλλουν τις κυρώσεις αλλά και του υπόλοιπου κόσμου.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν γνωρίζει αυτό το πρόβλημα, αλλά οι ενέργειές της μέχρι στιγμής είναι αναλογικά ανεπαρκείς. Η Ουάσιγκτον έχει επιχειρήσει να μειώσει τις πιέσεις στην αγορά πετρελαίου μέσω μιας μερικής συμφιλίωσης με το Ιράν και την Βενεζουέλα. Το να αντιμετωπιστούν οι δευτερογενείς επιπτώσεις των κυρώσεων εναντίον ενός ηγετικού πετρο-κράτους μπορεί τώρα να απαιτεί την άρση των κυρώσεων σε δύο μικρότερα πετρο-κράτη. Αλλά αυτή η διπλωματία του πετρελαίου είναι ανεπαρκής για να ανταποκριθεί στην πρόκληση που θέτουν οι κυρώσεις στην Ρωσία, οι επιπτώσεις των οποίων επιδεινώνουν τα προϋπάρχοντα οικονομικά δεινά. Τα προβλήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας και οι συμφορήσεις της εποχής της πανδημίας στα παγκόσμια δίκτυα μεταφορών και παραγωγής προϋπήρχαν του πολέμου στην Ουκρανία. Η πρωτοφανής χρήση κυρώσεων σε αυτές τις ήδη ταραγμένες συνθήκες έχει επιδεινώσει μια ήδη δύσκολη κατάσταση.

Το πρόβλημα της διαχείρισης των επιπτώσεων του οικονομικού πολέμου είναι ακόμη μεγαλύτερο στην Ευρώπη. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο επειδή η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πολύ ισχυρότερους εμπορικούς και ενεργειακούς δεσμούς [12] με την Ρωσία. Είναι επίσης το αποτέλεσμα της πολιτικής οικονομίας της ευρωζώνης, όπως έχει διαμορφωθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες: με εξαίρεση την Γαλλία, οι περισσότερες οικονομίες της ακολουθούν μια στρατηγική ανάπτυξης που είναι υπερβολικά βασισμένη στο εμπόριο και εστιασμένη στις εξαγωγές. Αυτό το οικονομικό μοντέλο προϋποθέτει διεθνή ζήτηση για εξαγωγές, ενώ συμπιέζει τους μισθούς και την εγχώρια ζήτηση. Είναι μια πολύ ακατάλληλη δομή για την παρατεταμένη επιβολή κυρώσεων μείωσης του εμπορίου. Το να αυξηθούν οι επενδύσεις για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε ολόκληρη την ΕΕ και να επεκταθεί ο δημόσιος έλεγχος στον κλάδο της ενέργειας, όπως έχει ανακοινώσει ο Γάλλος πρόεδρος, Εμμανουέλ Μακρόν [13], είναι ένας τρόπος να απορροφηθεί αυτό το σοκ. Αλλά υπάρχει επίσης ανάγκη για μέτρα ενίσχυσης του εισοδήματος για καταναλωτικά αγαθά και παρεμβάσεις για τη μείωση των τιμών στις αγορές παραγωγικών αγαθών, από την διαχείριση των στρατηγικών αποθεματικών [14] έως τους φόρους στα πλεονάζοντα κέρδη [15] που παρουσιάζονται στην Ισπανία και στην Ιταλία.

Στην συνέχεια, υπάρχουν οι συνέπειες των κυρώσεων που προκαλούνται συνολικά στην παγκόσμια οικονομία, και ειδικά στον «παγκόσμιο Νότο». Η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων θα αποτελέσει σημαντική μακροοικονομική πρόκληση. Ως εκ τούτου, είναι επιτακτική ανάγκη για το G-7, την Ευρωπαϊκή Ένωση, και τους Ασιάτες εταίρους των Ηνωμένων Πολιτειών να ξεκινήσουν μια τολμηρή και συντονισμένη δράση για την σταθεροποίηση των παγκόσμιων αγορών. Αυτό μπορεί να γίνει με στοχευμένες επενδύσεις για να υποχωρήσουν οι συμφορήσεις στον εφοδιασμό, με γενναιόδωρες διεθνείς επιχορηγήσεις και δάνεια σε αναπτυσσόμενες χώρες που δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν επαρκή εφοδιασμό σε τρόφιμα και ενέργεια, και με μεγάλης κλίμακας κρατική χρηματοδότηση για την ικανότητα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει επιδοτήσεις, και ίσως ακόμη και διατροφικό δελτίο και ελέγχους των τιμών, για να προστατευθούν οι φτωχότεροι από τις καταστροφικές συνέπειες της εκτόξευσης των τιμών των τροφίμων, της ενέργειας και των εμπορευμάτων.

Μια τέτοια κρατική παρέμβαση είναι το τίμημα που πρέπει να πληρωθεί για την εμπλοκή σε οικονομικό πόλεμο. Το να προκληθεί ουσιαστική ζημιά σε αυτήν την κλίμακα εναντίον της Ρωσίας απλώς δεν μπορεί να επιδιωχθεί χωρίς μια διεθνή μετατόπιση στην χάραξη πολιτικής που θα επεκτείνει την οικονομική υποστήριξη σε εκείνους που πλήττονται από τις κυρώσεις [16]. Εάν δεν προστατευθεί η υλική ευημερία των νοικοκυριών, η πολιτική υποστήριξη για τις κυρώσεις θα καταρρεύσει με την πάροδο του χρόνου.

ΟΙ ΝΕΟΙ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΣΤΕΣ

Οι Δυτικοί φορείς χάραξης πολιτικής αντιμετωπίζουν έτσι μια σοβαρή απόφαση. Πρέπει να αποφασίσουν αν θα διατηρήσουν τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας με την τρέχουσα ισχύ τους ή θα επιβάλουν περαιτέρω οικονομική τιμωρία στον Πούτιν. Εάν ο στόχος των κυρώσεων είναι να ασκηθεί η μέγιστη πίεση στην Ρωσία με την ελάχιστη αναστάτωση στις δικές τους οικονομίες -και επομένως με έναν διαχειρίσιμο κίνδυνο εγχώριου πολιτικού αντίκτυπου- τότε τα τρέχοντα επίπεδα πίεσης μπορεί να είναι τα μέγιστα πολιτικά εφικτά τώρα.

Προς το παρόν, η απλή διατήρηση των υφιστάμενων κυρώσεων θα απαιτήσει ενεργές αντισταθμιστικές πολιτικές. Ειδικά για την Ευρώπη, ούτε οι οικονομικές πολιτικές τύπου laissez-faire [17] ούτε ο δημοσιονομικός κατακερματισμός θα είναι βιώσιμοι εάν ο οικονομικός πόλεμος επιμείνει. Αλλά εάν η Δύση αποφασίσει να εντείνει έτι περαιτέρω την οικονομική πίεση στην Ρωσία, οι εκτεταμένες οικονομικές παρεμβάσεις θα γίνουν απόλυτη αναγκαιότητα. Οι πιο εντατικές κυρώσεις θα προκαλέσουν περαιτέρω ζημιά, όχι μόνο σε αυτούς που τις έχουν επιβάλλει αλλά στο σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας. Ανεξάρτητα από το πόσο ισχυρή και δικαιολογημένη [18] είναι η αποφασιστικότητα της Δύσης να σταματήσει την επιθετικότητα του Πούτιν, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να αποδεχτούν [19] την ουσιαστική πραγματικότητα [20] ότι μια συνολική οικονομική επίθεση [21] θα εισαγάγει σημαντικές νέες πιέσεις στην παγκόσμια οικονομία.

Η εντατικοποίηση των κυρώσεων θα προκαλέσει μια πληθώρα ουσιαστικών κραδασμών που θα απαιτήσουν εκτεταμένες προσπάθειες σταθεροποίησης. Και ακόμη και με τέτοια μέτρα διάσωσης, η οικονομική ζημιά μπορεί κάλλιστα να είναι σοβαρή και οι κίνδυνοι στρατηγικής κλιμάκωσης να παραμείνουν υψηλοί. Για όλους αυτούς τους λόγους, παραμένει ζωτικής σημασίας να επιδιωχθούν διπλωματικές και οικονομικές οδοί που μπορούν να τερματίσουν την σύγκρουση. Όποια και αν είναι τα αποτελέσματα του πολέμου, η οικονομική επίθεση εναντίον της Ρωσίας έχει ήδη αποκαλύψει μια σημαντική νέα πραγματικότητα: η εποχή των χωρίς κόστος, χωρίς κινδύνους, και προβλέψιμων κυρώσεων έχει τελειώσει για τα καλά.

Σύνδεσμοι:
[1]https://www.amazon.com/Economic-Weapon-Rise-Sanctions-Modern/dp/0300259360
[2]https://www.reuters.com/markets/rates-bonds/russias-gdp-fall-15-this-year-ukraine-linked-sanctions-iif-2022-03-10/
[3]https://twitter.com/IlyaMatveev_/status/1503789373069877248
[4]https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2022-03-17/end-globalization
[5]https://www.economist.com/leaders/2022/03/12/war-and-sanctions-have-caused-commodities-chaos
[6]https://www.washingtonpost.com/politics/2022/03/02/central-asian-countries-now-have-two-big-worries-about-russia/
[7]https://www.rferl.org/a/russia-nationalize-foreign-companies/31746695.html
[8]https://www.wsj.com/articles/russia-set-to-ban-commodity-exports-following-western-sanctions-11646768260
[9]https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-03-04/russia-calls-on-domestic-fertilizer-producers-to-halt-exports
[10]https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-03-19/soaring-prices-for-everything-in-the-food-supply-chain-means-more-inflation
[11]https://books.google.gr/books/about/National_Power_and_the_Structure_of_Fore.html?id=BezqxPq50dwC&redir_esc=y
[12]https://www.foreignaffairs.com/articles/slovenia/2022-02-27/kremlins-gas-wars
[13]https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-03-17/macron-says-french-state-must-take-control-of-some-energy-firms
[14] https://scholarworks.umass.edu/econ_workingpaper/319/
[15] https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-03-19/italy-to-hit-energy-c...
[16] https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2022-01-17/hidden-toll-san...
[17] https://warontherocks.com/2022/03/is-the-west-laissez-faire-about-econom...
[18] https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2022-03-18/new-economic-...
[19] https://www.nytimes.com/2022/03/16/opinion/us-russia-sanctions-power-eco...
[20] https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2022-03-17/end-globalizati...
[21] https://www.nplusonemag.com/online-only/online-only/the-art-of-monetary-...

Copyright © 2022 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2022-03-22/to...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition