Secure ConnectionΆξονας Ανατολής-Δύσης ή Βορρά-Νότου;
H νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης και οι επιδιώξεις της Τουρκίας σε αυτήν
Περίληψη Κειμένου και Βιογραφικό Συγγραφέα
Η περιθωριοποίηση της Μόσχας είναι, παρόλα τα επιφαινόμενα, διακαής πόθος της Τουρκίας, η οποία μέσω του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» επιθυμεί ηγεμονικό ρόλο μέσω προβολής ισχύος στον στρατηγικό δίαυλο ανατολικής Μεσογείου, Σουέζ, Ερυθράς Θάλασσας, Ινδικού ωκεανού.
Ο Δρ. ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ N. ΜΑΡΚΕΤΟΣ είναι αναλυτής Γεωπολιτικής Ενεργειακής Ασφάλειας Ευρασίας, βοηθός Καθηγητής/επιστημονικός συνεργάτης στο Τμήμα Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, επιστημονικός συνεργάτης/Καθηγητής στο Ινστιτούτο Διαρκούς Επιμόρφωσης (ΙΔΕ) του ΥΕΘΑ, και επιστημονικός συνεργάτης στο Ινστιτούτο Ενέργειας Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ).
Τον κατακερματισμό των σχέσεων Τουρκίας-Ρωσίας και την συλλογιστική αυτού σημειώνει ο S. Kardas στην ανάλυσή του στο German Marshall Fund: «Πέραν των οικονομικών και πολιτικών κινήτρων της τουρκικής άρχουσας ελίτ προς συμφιλίωση με την Ρωσία ή τις ιδιαιτερότητες των εσωτερικών πολιτικών εξελίξεων της χώρας, μια τέτοια καλοπροαίρετη ανάγνωση ήταν ο κύριος μοχλός πίσω από την ολοένα και πιο κατακερματισμένη σχέση της Τουρκίας με την Ρωσία από το 2014. Αυτή η ανάγνωση ήταν σε μεγάλο βαθμό προϊόν της αντιμετώπισης από την Άγκυρα των διεκδικητικών κινήσεων της Μόσχας ως στρατηγική πρόκληση και όχι ως υπαρξιακή απειλή. Επιπλέον, η Τουρκία εκτίμησε ότι η Ρωσία είχε περιορισμένη ικανότητα προβολής ισχύος και συχνά έχει ανάγκη συμβιβασμού με τις δυνάμεις της προκειμένου να επιτύχει τους στόχους της. Η επερχόμενη εποχή του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων είναι πιθανό να εγκαινιάσει μια νέα φάση εντεινόμενου ανταγωνισμού ασφάλειας» [1].
Ανεξαρτήτως συλλογιστικής της Τουρκίας όσον αφορά την (από το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016) πολιτικο-στρατιωτική εγγύτητα με την Ρωσία –εις βάρος των δεσμών της με το ΝΑΤΟ και των προτεραιοτήτων της συμμαχίας και των ΗΠΑ-, πολλαπλασιαστική του οφέλους της Τουρκίας θα ήταν μια τυχόν επιβεβαιωτική της αποτελεσματικότητας και νομιμοποίησης από την Δύση υφαρπαγή εδαφών της Ουκρανίας από την γείτονα Ρωσία. Η Άγκυρα, ομοίως, βάσει εργαλειοποιήσεως των Τουρκοκυπρίων εισέβαλε στην Κύπρο (1974). Πέραν της επιβολής της απολυταρχίας επί της δημοκρατίας, ο Ερντογάν θα μπορούσε να πανηγυρίσει την εκατονταετηρίδα του κράτους του (το 2023) μέσω της ενσωμάτωσης της κατεχόμενης Κυπριακής Δημοκρατίας. Εξάλλου, ο Ρώσος ΥΠΕΞ προσφάτως μίλησε για Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου. Εν προκειμένω, ο αναλυτής Yves Bourdillon σημειώνει ότι η Ρωσία, «θα μπορούσε, καθώς λέγεται, να ανοίξει ένα προξενείο στην Βόρεια Κύπρο, κάτι που θα ήταν σημαντικό διπλωματικό κέρδος για την Άγκυρα. Το νησί, ανήκον στον ορθόδοξο πολιτισμό, είναι καταφύγιο για πολλά ρωσικά κεφάλαια...» [2]. Ανάλογη κίνηση της Μόσχας –εν μέσω ή κατά την επαύριο του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, θα συνιστούσε «αμοιβή» της αμφισβητούμενης από την Δύση πολιτικής «επιτήδειου ουδετέρου» που τηρεί η Άγκυρα, ισοδυναμώντας εν τοις πράγμασι με αναγνώριση της ούτω αποκαλουμένης «Τουρκικής Δημοκρατίας της Βορείας Κύπρου» (ΤΔΒΚ). Χρήζει προσοχής, επίσης, το γεγονός ότι έναντι της ΤΔΒΚ η Μόσχα διατηρεί επί συριακού εδάφους σημαντική στρατηγική βάση προβολής ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο και την Μέση Ανατολή (Tartush).
Περιθωριοποίηση της Κύπρου και των ενεργειακών της αποθεμάτων επιδιώκει ο πρόεδρος Ερντογάν συνεργατικώς με τον επίσης εθνικιστή Πούτιν, μέσω συνεννόησης με το Ισραήλ για την παροχέτευση του φυσικού αερίου της Αιγύπτου και του Ισραήλ μέσω Λιβάνου και Συρίας προς την Τουρκία [3]. Δι’ αυτού του τρόπου, η Άγκυρα επιδιώκει την καθιέρωσή της ως ενεργειακού κόμβου -εκτός του φυσικού αερίου της Κασπίας Θάλασσας και της Κεντρικής Ασίας- μεταφοράς του φυσικού αερίου της ανατολικής Μεσογείου. Μοιραίως, τότε το «παλάτι» του Ερντογάν θα καταστεί απόλυτος ρυθμιστής της εναλλακτικής ως προς την Ρωσία τροφοδοσίας της ΕΕ με φυσικό αέριο, ως ενδιάμεσου καυσίμου στην οδό της διακηρυχθείσας ταχύρυθμης αυτάρκειας της Ευρώπης μέσω των ανανεώσιμων πηγών και της πυρηνικής ενέργειας («Green Deal»).
Η άποψη αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι, ως αποτέλεσμα της ουκρανικής κρίσης οι ΗΠΑ πέτυχαν την ουσιαστική ακύρωση του ρωσο-γερμανικού αγωγού North Stream II (NS2), φοβούμενες υπέρ το δέον την ισχυροποίηση της Γερμανίας ως ενδιάμεσου δρώντος μεταξύ Ρωσίας και ΕΕ. Αξίζει αναφοράς εδώ ότι η Ρωσία, κατ’ ουσίαν, επιχειρεί την κύκλωση της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (KAE) μέσω της ενεργειακής ασφάλειας. Η όδευση του σχεδίου αγωγού NS2 και του ρωσο-τουρκικής έμπνευσης εν λειτουργία αγωγού Turkish Stream, στοχεύουν την γεωπολιτική επαναφορά της κρίσιμης για την ασφάλεια της Μόσχας και χαρακτηρισθείσας από τον Nicholas J. Spykman ως εντασσόμενης στον «Αναχωματικό Δακτύλιο» (Rimland, Χάρτης IV) της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης στον ρωσικό χώρο επιρροής ως ενδιάμεση ζώνη (buffer zone), όπως συνέβαινε καθ’ όλη την μεταπολεμική περίοδο (1945-1991, βλ. Χάρτης V) [4].
Χάρτης ΙV: Ο «Αναχωματικός Δακτύλιος» (Rimland) κατά τον Nicholas John Spykman.
---------------------------------------------------------
Χάρτης V: Γεωπολιτική κύκλωση της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης από την Ρωσία. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, European Political Strategy Center.
----------------------------------------------------------------------
Η Άγκυρα συμμετέχει ενεργώς στο ως άνω στρατηγικής υφής σχέδιο του Κρεμλίνου, μέσω στήριξης της διαμέσου Βουλγαρίας και Σερβίας προώθηση της όδευσης του αγωγού φυσικού αερίου Turkish Stream προς την Δυτική Βαλκανική και την Κεντρική Ευρώπη (Turkish Stream II ή Balkan Stream). Συνηγορεί συνεπώς υπέρ της ενεργειακής σύνδεσης Ανατολής-Δύσης που εξυπηρετεί, όπως προελέχθη, τους ρωσικούς στόχους, καταφανώς εις βάρος του στρατηγικού σχεδιασμού της Ουάσιγκτον.