Ο πόλεμος της Ρωσίας και ο υπόλοιπος κόσμος

Κυκλοφορεί ήδη, με σημαντική καθυστέρηση για λόγους ανεξάρτητους της θελήσεώς μας, στα κεντρικά περίπτερα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης το τεύχος Απριλίου - Μαΐου 2022 του Foreign Affairs The Hellenic Edition, με κεντρικό θέμα τον πόλεμο της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας, ιδίως από την πλευρά των αλλαγών που επιφέρει στο παγκόσμιο σύστημα.

Ειδικότερα, ο εκδότης αυτού του περιοδικού και πρόεδρος του Ινστιτούτου Εξωτερικών Υποθέσεων, διεθνολόγος Λουκάς Γ. Κατσώνης, εξηγεί ότι η βασική επιθυμία του προέδρου της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, είναι η κατάληψη ολόκληρης της Ουκρανίας, καθώς χωρίς τους εδαφικούς, τους ανθρώπινους, και τους οικονομικούς πόρους της χώρας αυτής η Ρωσία δεν θα μπορέσει ποτέ να ξαναγίνει μια μεγάλη δύναμη πρώτου μεγέθους. Είναι τα λάφυρα αυτού του πολέμου, αλλά και η σημασία τους για την επιβίωση του καθεστώτος Πούτιν, που δικαιολογούν την αγριότητα της Μόσχας.

Ωστόσο, μεγάλη σημασία έχει η αντίδραση της ρωσική επιθετικότητα. Η καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, Carla Norrlöf, περιγράφει την επίδραση που έχουν οι κυρώσεις τις οποίες επέβαλε η Δύση κατά της Ρωσίας στο ευρύτερο οικονομικό και πολιτικό διεθνές σύστημα. Παρότι οι κυρώσεις δεν είναι ικανές να σταματήσουν τον πόλεμο, ούτε είναι χωρίς κινδύνους για αυτούς που τις επιβάλλουν, είναι ικανές να τιμωρήσουν τις ανεύθυνες δυνάμεις και να προστατέψουν την επικρατούσα διεθνή τάξη, υποστηρίζει η Norrlöf.

Ωστόσο, ο Adam S. Posen, πρόεδρος του Peterson Institute for International Economics,επισημαίνει τον κίνδυνο η εισβολή της Ρωσίας και οι κυρώσεις που της επιβλήθηκαν να οδηγήσουν τις χώρες να επανεξετάσουν την αυτάρκεια και την αυτοπροστασία από το ρίσκο του διεθνούς εμπορίου, κάτι που θα σημάνει την οπισθοδρόμηση της παγκοσμιοποίησης. Επίσης, φαίνεται να αυξάνεται ο κίνδυνος του χωρισμού του κόσμου σε δυο ευδιάκριτα μπλοκ, το ένα γύρω από την Κίνα και το άλλο πέριξ των ΗΠΑ και της ΕΕ, γεγονός που θα ενέτεινε τις αντιπαραθέσεις και θα δυσκόλευε περαιτέρω την οικονομική ανάπτυξη.

Ο Γεώργιος Κουκουδάκης, επίκουρος καθηγητής στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, γράφει για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπό το φως της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Όπως σημειώνει, η εξέλιξη αυτή επισπεύδει την λήψη αποφάσεων για την εξασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης, κάτι που ενδιαφέρει σημαντικά και την Ελλάδα.

Τα χέρια των στρατιωτών στο Μνημείο του Σοβιετικού Στρατού στο κέντρο της Σόφιας βάφτηκαν κόκκινα κατά την διάρκεια μιας διαδήλωσης εναντίον της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, στην Σόφια της Βουλγαρίας, στις 27 Φεβρουαρίου 2022. REUTERS/Spasiyana Sergieva
--------------------------------------------------

Η καθηγήτρια του Johns Hopkins School of Advanced International Studies, Mari E. Sarotte, με μια ιστορική αναδρομή αναλύει το πώς η Ουάσινγκτον δεν κατάφερε να αξιοποιήσει την μετασοβιετική ειρήνη, υπονομεύοντας την εμπιστοσύνη της Ρωσίας προς την Δύση με την επέκταση του ΝΑΤΟ όλο και πιο κοντά στα ρωσικά σύνορα και φαλκιδεύοντας τις προοπτικές της Ρωσίας για εκδημοκρατισμό. Το μάθημα που προκύπτει σήμερα είναι ότι χρειάζεται μεγάλη προσοχή μέχρι και στις λεπτομέρειες όταν πρόκειται για αμυντικές συμμαχίες τύπου ΝΑΤΟ.

Πολύ δε περισσότερο όταν ο αντιφιλελευθερισμός βρίσκεται σε άνοδο. Οι Alexander Cooley και Daniel H. Nexon, καθηγητής στο Barnard College και στο Πανεπιστήμιο Georgetown αντίστοιχα, μελετούν την παγκόσμια τάξη σήμερα εστιάζοντας στην εσωτερική πόλωση των ΗΠΑ, που δεν αφήνει να ευδοκιμήσουν μεταρρυθμιστικές προσπάθειες τις οποίες έχουν μεγάλη ανάγκη οι διεθνείς θεσμοί. Στην διαδικασία, αυτό που διακυβεύεται είναι η φιλελεύθερη δημοκρατία.

Οι πρόσφατες πολεμικές εξελίξεις σκιάζουν δυο άλλα, από μακρού χρόνου επείγοντα ζητήματα της ανθρωπότητας, τις πανδημίες και την κλιματική αλλαγή. Με τον κόσμο να οδεύει στον διχασμό ανάμεσα σε δυο ξεχωριστά μπλοκ, όπως προαναφέρθηκε, ο κίνδυνος της ασυνεννοησίας είναι τεράστιος, με δυνητικά καταστροφικά αποτελέσματα. Ο Thomas Wright, διευθυντής του Center on The United States and Europe στο Ινστιτούτο Brookings, στο δοκίμιό του αναδεικνύει την ανάγκη για μια σινο-αμερικανική συνεργασία παρά τις όποιες διαφορές υπάρχουν.

Πιο κοντά στα ελληνικά ζητήματα, ο Γρηγόρης Δημητριάδης, Γενικός Γραμματέας του Πρωθυπουργού, και ο Γιάννης Μαστρογεωργίου, Ειδικός Γραμματέας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού, στο σχετικό άρθρο τους επισημαίνουν την ανάγκη για μια νέα κουλτούρα στον σχεδιασμό πολιτικής, με έμφαση στο μέλλον όχι μόνο ως χρονικό ορόσημο αλλά ως τρόπο σκέψης. Σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται συνεχώς, ταχύτατα, και σε πολλαπλά επίπεδα, η Ειδική Γραμματεία Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού (Foresight) καλείται να κάνει συστηματική χρήση μεθόδων όπως ο «σχεδιασμός σεναρίων», η «ανίχνευση του ορίζοντα», και η ανάγνωση των «ασθενών σημάτων» για το πού οδεύει η ανθρωπότητα, ώστε η Ελλάδα να προετοιμαστεί ανάλογα.

Παράδειγμα αποτελεσματικής αξιοποίησης των διεθνών συνθηκών αποτελεί η Γερμανία, η οποία, παρά τις ευθύνες της για τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, κατόρθωσε να χρηματοδοτήσει την οικονομική της απογείωση εκμεταλλευόμενη την ομπρέλα ασφαλείας που της παρείχαν οι ΗΠΑ, καθώς και τα κεφάλαια της οικονομικής βοήθειας, και άλλα αμφιλεγόμενα εργαλεία δημοσιονομικής πολιτικής που εξυπηρετούσαν μόνον αυτήν. Χαρακτηριστικά αναφέρει ο οικονομολόγος και συγγραφέας, Γιάννης Σιώτος, το ζήτημα των πολεμικών αποζημιώσεων και την αντιμετώπιση της Γερμανίας με «δυο μέτρα και δυο σταθμά».

Ο νομικός και πρόεδρος του ΑΗΙ στην Ελλάδα, Γεώργιος Κ. Οικονόμου, μελετά τις προσπάθειες της Τουρκίας να ηγηθεί του Μουσουλμανικού κόσμου, με μικτά, μέχρι σήμερα, αποτελέσματα. Όπως συμπεραίνει, οι επιθετικές πολιτικές της Άγκυρας δεν πρόκειται να φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα και η Τουρκία θα πρέπει να επιστρέψει στην ήπια διπλωματία.

Για την ευρεία συζήτηση σχετικά με την υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών για την ασθένεια Covid-19, ο Πρωτέας-Μιχαήλ Μάρδας, φοιτητής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, παραθέτει στοιχεία σχετικά με το τι ισχύει σε άλλες χώρες. Το ζήτημα έχει οικονομικές και νομικές πτυχές, και μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί μια απάντηση που να καλύπτει όλα τα επιχειρήματα αναντιρρήτως.

Τέλος, η καθηγήτρια Beverly Gage, από το Πανεπιστήμιο Yale , σχολιάζει το βιβλίο του Louis Menand, με τίτλο The Free World, το οποίο καταγράφει την αμφίδρομη επίδραση του Ψυχρού Πολέμου στην τέχνη και την διανόηση. Σε μια γοητευτική εποχή με πλούσια δημιουργική δραστηριότητα στον χώρο του πολιτισμού αλλά σκιασμένη από την μεταπολεμική σκέψη και την ψυχροπολεμική πολιτική, η διήγηση του Μέναντ συχνά υπονοεί σαφείς συνδέσεις μεταξύ αυτών των γεωπολιτικών συζητήσεων και της σφαίρας της υψηλής κουλτούρας, καταλήγοντας σε μια άλλη όψη της «τέχνης του πολέμου».

Copyright © 2022 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr , στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr αλλά και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition