H ευκαιρία των προσφύγων

Στους περίπου δύο μήνες από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, πάνω από πέντε εκατομμύρια Ουκρανοί πολίτες -περισσότεροι από το ένα δέκατο του πληθυσμού της πριν από την εισβολή- έχουν τραπεί σε φυγή από τα σπίτια τους και έχουν αναζητήσει καταφύγιο σε άλλες χώρες. Είναι μια από τις γρηγορότερες εξόδους προσφύγων που έχουν καταγραφεί στην ιστορία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Συγκριτικά, χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια για να εγκαταλείψουν την χώρα τους πέντε εκατομμύρια Σύροι, αφότου ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος το 2011, και περισσότερα από τέσσερα χρόνια για να τραπεί σε φυγή ίδιος αριθμός Βενεζουελάνων μετά το 2014, όταν βάθυνε η πολιτική και κοινωνικοοικονομική κρίση της χώρας τους. Δυστυχώς ο αριθμός των ανθρώπων που δραπετεύουν από την Ουκρανία πιθανώς θα αυξηθεί καθώς ο πόλεμος θα συνεχίζεται και καθώς πολλοί από τους Ουκρανούς που έμειναν για να πολεμήσουν θα ενώνονται με τις οικογένειές τους.

Ένα μέλος της Ισπανικής Επιτροπής για την Βοήθεια στους Πρόσφυγες (Spanish Commission for Refugee Aid) μεταφέρει ένα παιδί από την Ουκρανία στη Μάλαγα, στην Ισπανία, τον Απρίλιο του 2022. Jon Nazca / Reuters
-----------------------------------------

Με βάση αυτό που συνέβη με τους Αφγανούς, τους Ροχίνγκια, τους Νότιους Σουδανούς, τους Σύρους, τους Βενεζουελάνους, και άλλους πληθυσμούς προσφύγων, η διεθνής κοινότητα πιθανώς θα έχει μια διττή απάντηση για τους Ουκρανούς που τρέπονται σε φυγή. Βραχυπρόθεσμα ο κόσμος θα κινητοποιηθεί για να παράσχει ανθρωπιστική υποστήριξη σε μαζική κλίμακα στους πρόσφυγες (όπως κάνει σήμερα), ξεκινώντας από την στιγμή που θα διασχίσουν τα σύνορα. Όμως, μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα, τα κράτη θα αρχίσουν να συζητούν το ποιος θα πρέπει να «σηκώσει το βάρος» της φροντίδας των εκτοπισμένων Ουκρανών. Οι τοπικές κυβερνήσεις στην Πολωνία, μια χώρα που φιλοξενεί σχεδόν 2,5 εκατομμύρια Ουκρανούς πρόσφυγες, έχουν ήδη ξεκινήσει να προτρέπουν άλλες χώρες να δεχθούν περισσότερους. Και μολονότι η δημόσια υποστήριξη για την υποδοχή Ουκρανών προσφύγων είναι πολύ υψηλή, ειδικά σε σύγκριση με τις συμπεριφορές προς τους Σύρους πρόσφυγες το 2015, η έρευνα [1] προτείνει ότι θα μειωθεί με τον καιρό.

Είναι αλήθεια ότι οι πρόσφυγες δημιουργούν έξοδα. Η ανθρωπιστική αρωγή, όπως το φαγητό και η διαμονή, έχει κόστος, όπως έχει [κόστος] και η παροχή άμεσης πρόσβασης στις υπηρεσίες εκπαίδευσης και υγείας. Το 2015, η τουρκική κυβέρνηση εκτίμησε ότι επένδυσε σχεδόν 7,6 δισεκατομμύρια δολάρια για να καλύψει τις βασικές ανάγκες των 2,2 εκατομμυρίων Σύρων που αφίχθησαν, αρχής γενομένης από το 2011 —περίπου 0,9% του ΑΕΠ της χώρας εκείνο το έτος. Μεταξύ του 2017 και του 2019, η Κολομβία δαπάνησε περίπου 1,3 δισεκατομμύρια δολάρια για την παροχή υπηρεσιών υγείας και εκπαίδευσης στους τότε 1,7 εκατομμύρια Βενεζουελάνους πρόσφυγές της, που αντιπροσωπεύουν το 0,12% του ΑΕΠ της χώρας. Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης είναι καλύτερα τοποθετημένες για να υποδεχτούν πρόσφυγες από όσο ήταν η Τουρκία και η Κολομβία, δεδομένης της ανώτερης υποδομής της περιοχής. (Στην Πολωνία, για παράδειγμα, υπάρχουν 6,4 νοσοκομειακές κλίνες ανά 1.000 κατοίκους, σε σύγκριση με λιγότερες από δύο ανά 1.000 στην Κολομβία). Αλλά και πάλι [η υποδοχή των προσφύγων] δεν θα είναι φθηνή.

Αυτά τα κόστη, ωστόσο, είναι βραχυπρόθεσμες επενδύσεις. Μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα, οι πρόσφυγες αντιπροσωπεύουν τεράστιες ευκαιρίες. Μπορούν να δημιουργήσουν νέα οικονομική δραστηριότητα που θα συμψηφίζει με το παραπάνω τα άμεσα έξοδα. Φέρνουν νέες δεξιότητες στις οικονομίες, που συχνά οδηγούν σε υψηλότερους -όχι χαμηλότερους- μισθούς για τους υφιστάμενους κατοίκους. Ξεκινούν επιχειρήσεις σε υψηλότερα ποσοστά από τους ντόπιους, οι οποίες δημιουργούν θέσεις εργασίας και δημιουργούν διεθνείς διασυνδέσεις που προωθούν το εμπόριο και τις ξένες επενδύσεις, [που είναι] ζωτικής σημασίας για την ανοικοδόμηση των χωρών από τις οποίες διέφυγαν. Όλα αυτά μεταφράζονται σε αύξηση του ΑΕΠ. Αλλά για να ξεκλειδώσει η πλήρης δυναμική των Ουκρανών προσφύγων, οι χώρες υποδοχής θα χρειαστούν πολιτικές που θα επιτρέψουν στους νεοφερμένους να εισχωρήσουν στην οικονομία –και τούτο με την σειρά του θα τους βοηθήσει να ενσωματωθούν.

ΑΝΟΙΞΤΕ ΤΙΣ ΠΥΛΕΣ

Όταν περιγράφουν τους πρόσφυγες (ή τους μετανάστες γενικότερα), τα μέσα ενημέρωσης και άλλοι σχολιαστές τείνουν να εστιάζουν στο κόστος που επιβάλλουν. Αυτό είναι φυσιολογικό, καθώς ο κύκλος των ειδήσεων παράγει κυρίως ιστορίες για πρόσφυγες όταν βρίσκονται στις πιο ευάλωτες καταστάσεις και επομένως έχουν τη μέγιστη ανάγκη για βοήθεια. Τούτο, μαζί με την θεωρητική πρόβλεψη ότι οι πρόσφυγες (και γενικότερα οι μετανάστες) θα μείωναν τους μισθούς των υφιστάμενων εργαζομένων, έχει οδηγήσει σε μια διάχυτη κοινή πεποίθηση ότι οι πρόσφυγες αποτελούν βαρίδι για την οικονομία, οδηγώντας σε περιορισμούς στον αριθμό των προσφύγων που δέχονται οι χώρες και σε περιορισμούς στο δικαίωμά τους στην εργασία.

Αλλά αυτή η απαισιοδοξία σπάνια υποστηρίζεται από την εμπειρική έρευνα. Στην πραγματικότητα, τα δεδομένα υποδηλώνουν συντριπτικά ότι οι πρόσφυγες είναι μια τεράστια ευλογία για τις οικονομίες στις οποίες επανεγκαθίστανται. Μια μελέτη του 2016 από το McKinsey Global Institute βρήκε ότι μολονότι οι μετανάστες αντιπροσωπεύουν μόνο το 3,4% του παγκόσμιου πληθυσμού, δημιουργούν σχεδόν το 10% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ένας αριθμός που είναι υπερδιπλάσιος εκείνου που θα παρήγαγαν αν δεν μετακινούνταν ποτέ. Ορισμένες εκτιμήσεις δείχνουν ότι η εξάλειψη όλων των φραγμών στην ανθρώπινη κινητικότητα θα μπορούσε να αυξήσει το ΑΕΠ κατά 50% έως 150%. Οι αριθμοί ίσως φαίνονται σχεδόν παράλογα μεγάλοι, αλλά η λογική είναι απλή: η ικανότητα των ανθρώπων να επανεγκαθίστανται σε μέρη όπου μπορούν να φτάσουν στην πλήρη δυναμική τους, αυξάνει δραματικά την παγκόσμια αποτελεσματικότητα.