Όχι σχέδιο Μάρσαλ για την Ουκρανία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Όχι σχέδιο Μάρσαλ για την Ουκρανία

Η γεωγραφία και η γεωπολιτική υπαγορεύουν ένα διαφορετικό μοντέλο ανοικοδόμησης

Χωρίς την βοήθεια του [Σχεδίου] Μάρσαλ, το Παρίσι και το Λονδίνο, που φοβούνταν μια βιομηχανικά αναζωογονημένη Γερμανία, δεν θα είχαν ποτέ συνεργαστεί με τα σχέδια των ΗΠΑ για την γρήγορη επισκευή των γερμανικών υποδομών και την αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής της χώρας, η οποία αποδείχθηκε σημαντικός μοχλός της εκπληκτικής ανάκαμψης της Δυτικής Ευρώπης. Αλλά ακόμη και εκείνη η βοήθεια δεν θα ήταν αρκετή για να ξεπεραστεί η γαλλική και η βρετανική αντίσταση, εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχαν επίσης συμφωνήσει να τους παράσχουν εγγυήσεις ασφαλείας -εγγυήσεις κατά της επιθετικότητας, είτε της Σοβιετικής Ένωσης είτε της Γερμανίας. Εκείνες οι εγγυήσεις, που κατοχυρώθηκαν στο Άρθρο 5 της Βορειοατλαντικής Συνθήκης (North Atlantic Treaty) του 1949, αντιπροσώπευαν μια θεμελιώδη μετατόπιση της πολιτικής των ΗΠΑ. Αυτή η πολιτική ήταν, μέχρι το 1948, να συνεχίσει την ταχεία απόσυρση στρατευμάτων και υλικού από την Ευρώπη. Μεταξύ του 1945 και του 1948, οι ετήσιες αμυντικές δαπάνες των ΗΠΑ κατρακύλησαν από τα 963 δισεκατομμύρια δολάρια στα 95 δισεκατομμύρια δολάρια. Το 1949, ωστόσο, αυξήθηκαν απότομα, στα 128 δισεκατομμύρια δολάρια, και τα στρατεύματα των ΗΠΑ άρχισαν να συρρέουν ξανά στην ήπειρο. Ήταν αυτή η αντιστροφή των προηγούμενων σχεδίων των ΗΠΑ για την αποβιομηχάνιση της Γερμανίας (γνωστού ως Σχέδιο Μοργκεντάου [Morgenthau Plan]) και την απεμπλοκή από την Ευρώπη, που τόνωσε την αναζωογόνηση της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης και των ιδιωτικών επενδύσεων στην περιοχή.

Επειδή οι χώρες που τελικά καλύφθηκαν από το Σχέδιο Μάρσαλ δεν ήταν τόσο γεωγραφικά ευάλωτες στην απειλή της σοβιετικής επίθεσης όσο, για παράδειγμα, οι πρόθυμες αλλά άτυχες Τσεχοσλοβακία και Πολωνία, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούσαν αξιόπιστα να εγγυηθούν την ασφάλειά τους. Αυτό το γεγονός επέτρεψε γρήγορα στις χώρες του [Σχεδίου] Μάρσαλ να εναρμονιστούν οικονομικά αντί να επιδιώξουν τις υπερβολικά αναποτελεσματικές πολιτικές αυτάρκειας του είδους που είναι απαραίτητο για την διασφάλιση προμηθειών χάλυβα και άλλων εμπορευμάτων ζωτικής σημασίας για τη μη υποβοηθούμενη αυτοάμυνα.

Είναι αξιοσημείωτο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δέσμευσαν μεγάλα ποσά ετησίως, σε σύγκριση με εκείνα των χρόνων του [Σχεδίου] Μάρσαλ, για τις ευρωπαϊκές προσπάθειες αρωγής το 1946 και το 1947 –χωρίς ουσιαστική επίδραση στην οικονομική ανάκαμψη. Αυτή η προηγούμενη πανευρωπαϊκή βοήθεια, που διοχετεύθηκε μέσω της νέας Διοίκησης Αρωγής και Αποκατάστασης των Ηνωμένων Εθνών [8] (United Nations Relief and Rehabilitation Administration), υπονομεύτηκε από την Σοβιετική Ένωση, η οποία ανέτρεψε τον εκδημοκρατισμό, την οικονομική μεταρρύθμιση, και τις ιδιωτικές επενδύσεις στην Ανατολική Ευρώπη, καθώς και από την κομμουνιστική Γιουγκοσλαβία, η οποία κατέρριψε αεροπλάνα της βοήθειας από τις ΗΠΑ. Στο εξής, η κυβέρνηση Τρούμαν ήταν αποφασισμένη να αναλάβει τον πλήρη έλεγχο των δολαρίων της αμερικανικής βοήθειας, εστιάζοντάς τα μόνο σε εκείνες τις χώρες που ήταν ικανές να τα χρησιμοποιήσουν πλήρως και παραγωγικά.

Ξαναγυρνώντας γρήγορα στη νέα χιλιετία, υπάρχουν οι ίδιες προκλήσεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δέσμευσαν 210 δισεκατομμύρια δολάρια για ανοικοδόμηση λόγω πολέμου σε μόνο δύο χώρες, στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ —50 δισεκατομμύρια περισσότερα από όσα δέσμευσε για τις 16 χώρες του [Σχεδίου] Μάρσαλ, σε σημερινά δολάρια. Ωστόσο, ελάχιστα είναι αυτά που μπορούν να επιδείξουν με τα χρήματα αυτά. Ο κύριος λόγος αυτής της αποτυχίας ήταν η αδυναμία των Ηνωμένων Πολιτειών να νικήσουν την εξέγερση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν [9] και τις υποστηριζόμενες από το Ιράν πολιτοφυλακές στο Ιράκ. Σε τέτοια εγγενώς εύθραυστα περιβάλλοντα ασφαλείας, σε χώρες που κατ’ αρχάς δεν είναι ποτέ φιλικές προς την Δυτικού τύπου μεταρρύθμιση της αγοράς, οι ιδιωτικές εγχώριες και ξένες επενδύσεις οι οποίες είναι απαραίτητες για την δημιουργία μιας βιώσιμης μετασχηματιστικής οικονομικής ανάπτυξης δεν υλοποιήθηκαν ποτέ. Το σημερινό δίδαγμα είναι σαφές: η ασφάλεια πρέπει να έρχεται πρώτη. Η θετική πολιτική μεταρρύθμιση και η οικονομική αναζωογόνηση, βοηθούμενες από την ξένη αρωγή, μπορούν να ακολουθήσουν μόνο στον απόηχο της σταθερότητας.

Η ΡΩΣΙΚΗ ΣΚΙΑ

Το αξιοσημείωτο θάρρος και η θέληση της Ουκρανίας να αντισταθεί στην ξένη επιθετικότητα έχουν κερδίσει τεράστιο σεβασμό και θαυμασμό σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, η χώρα δεν θα προσελκύσει ποτέ επενδύσεις μεγάλης κλίμακας ενόσω παραμένει υπό την σκιά μιας εχθρικής Ρωσίας [10], η οποία είναι πρόθυμη και ικανή να εξαπολύσει την καταστροφή σε μια στιγμή. Ενώ η δημιουργία του ΝΑΤΟ ήταν καίριας σημασίας για την επιτυχία του Σχεδίου Μάρσαλ, ο τερματισμός της προοπτικής ενσωμάτωσης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ είναι ένας δεδηλωμένος ρωσικός πολεμικός στόχος. Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι πρόθυμες να κλιμακώσουν μέχρι την πυρηνική αντιπαράθεση με την Ρωσία, δεν θα μπορέσουν ποτέ να εξουδετερώσουν την συνεχιζόμενη απειλή για την Ουκρανία και την οικονομία της.

Το λυπηρό αλλά αναπόφευκτο συμπέρασμα είναι ότι η μακροπρόθεσμη, αξιόπιστη εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια είναι προϋπόθεση για ένα επιτυχημένο Σχέδιο Μάρσαλ στην Ουκρανία, και ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους δεν είναι σε θέση να την προσφέρουν. Εάν οι τελευταίες επρόκειτο να εκκινήσουν ένα τεράστιο πρόγραμμα βοήθειας με στόχο την εδραίωση του Δυτικού προσανατολισμού του Κιέβου, η Ρωσία θα μπορούσε να απειλήσει αξιόπιστα [11] την Ουκρανία, τους αξιωματούχους της, τους συμμάχους της, τους εμπορικούς εταίρους της, και οποιεσδήποτε επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται εκεί με επιθέσεις στον κυβερνοχώρο και στρατιωτικές και οικονομικές επιθέσεις που θα στοιχίσουν ακριβά . Για να είμαστε σαφείς, η Ρωσία ίσως να μην καταφέρει ποτέ να κατακτήσει την Ουκρανία, αλλά είναι κάτι παραπάνω από ικανή να την κάνει ένα κολασμένο μέρος για να ζει και να επιχειρεί κάποιος.