Ο Πούτιν εναντίον της ιστορίας

Αν δεν υπήρχε μια Ουκρανή γιαγιά με φιλορωσικές απόψεις, θα ήταν απαραίτητο να την εφεύρουμε —ή τουλάχιστον αυτό είναι που αποφάσισε η ρωσική κυβέρνηση τον Απρίλιο. Εκείνη την χρονική στιγμή, η Anna Ivanova κατοικούσε σε ένα χωριό κοντά στο Χάρκοβο. Μια μέρα, μπερδεύοντας μια ομάδα αφιχθέντων Ουκρανών στρατιωτών με Ρώσους, έβγαλε μια παλιά σοβιετική σημαία και την κυμάτισε αποφασιστικά προς [την κατεύθυνσή τους], για να τους υπενθυμίσει το κοινό παρελθόν τους και να προσπαθήσει να τους αποτρέψει από το να καταστρέψουν το χωριό. Αντίθετα, οι ουκρανικές δυνάμεις, εξοργισμένες με την θέα του σφυροδρέπανου, της πήραν την σημαία και την ποδοπάτησαν.

Ένα κανόνι του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μπροστά σε μια διαφημιστική πινακίδα του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, στην Αγία Πετρούπολη, τον Φεβρουάριο του 2018. Anton Vaganov / Reuters
-------------------------------------------------------------------

Το επεισόδιο, που καταγράφηκε σε βίντεο, έγινε αμέσως αντιληπτό από το Κρεμλίνο. Σύντομα, η «Γιαγιά Άνια» όπως την αποκαλούσαν -αν και είναι μόλις 69 ετών, στην ίδια ηλικία με τον Πούτιν- υιοθετήθηκε ως ένα ισχυρό σύμβολο της τοπικής υποστήριξης για την «ειδική επιχείρηση» της Ρωσίας. Εδώ, προφανώς, υπήρχε η ζωντανή απόδειξη ότι ο λαός της Ουκρανίας περίμενε απεγνωσμένα να «απελευθερωθεί».

Τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι πιο μακριά από την αλήθεια. Στην πραγματικότητα, παρά τις προσπάθειες της Anna Ivanova, το σπίτι της υπέστη αργότερα ζημιές από ρωσική επίθεση με όλμους, και για κάποιο χρονικό διάστημα η ίδια και ο σύζυγός βρίσκονταν αμφότεροι σε νοσοκομείο στο Χάρκοβο. «Ήταν πραγματικά άθλιο εκ μέρους της Ρωσίας να μας επιτεθεί», είπε, σε μια δήλωση που ηχογράφησε από το κρεβάτι του νοσοκομείου. Τώρα, η ίδια και ο σύζυγός της έχουν επιστρέψει στο χωριό καταγωγής τους, το Velikaya Danilovka.

Τίποτα από αυτά δεν έχει σημασία, φυσικά, για τη Μόσχα. Υπό την επίβλεψη του Sergei Kiriyenko, του εγκέφαλου των δημοσίων σχέσεων του Κρεμλίνου, ένα μνημείο για την Γιαγιά Άνια κατασκευάστηκε και αποκαλύφθηκε γρήγορα στην κατεστραμμένη πόλη-λιμάνι της Μαριούπολης και η εικόνα της έχει γίνει πανταχού παρούσα στην ρωσική πολεμική προπαγάνδα.

Αυτός ο πόλεμος είναι γεμάτος παράδοξα. Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν [1], επιμένει ότι πολεμά εναντίον μιας χώρας που κατακλύζεται από Ναζί, αν και μεταξύ των εκατομμυρίων Ουκρανών που έχουν τραπεί σε φυγή από την ρωσική προέλαση βρίσκονταν 78 επιζώντες του Ολοκαυτώματος, οι οποίοι εκκενώθηκαν -στην Γερμανία. Η 91χρονη Vanda Obyedkova επέζησε από την γερμανική κατοχή της Μαριούπολης στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, μόνο για να πεθάνει κατά την διάρκεια της ρωσικής πολιορκίας της πόλης, το 2022. Στο Χάρκοβο, ο 96χρονος Boris Romanchenko, ένας επιζών του στρατοπέδου συγκέντρωσης Μπούχενβαλντ, σκοτώθηκε όταν ρωσική οβίδα χτύπησε την πολυκατοικία του. Κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Ουκρανός στρατιώτης Ivan Lisun ήταν ένας από τους Σοβιετικούς στρατιώτες που συνέβαλαν στην απελευθέρωση της Λευκορωσίας και της Πολωνίας από τους Ναζί. Τώρα το σπίτι του στην περιοχή του Χάρκοβο έχει καταστραφεί από τον ρωσικό στρατό.

Η Γιαγιά Άνια είναι ένας χαρακτήρας από τον κόσμο των παράδοξων του Κρεμλίνου, έναν κόσμο στον οποίο η ίδια η ιστορία έχει αναποδογυρίσει. Όπως καθιστά προφανές η ιστορία της, μετά από σχεδόν τρεις μήνες φονικής βίας, το ρωσικό καθεστώς έχει δυσκολευτεί να βρει συνεκτικά, θετικά σύμβολα για την «ειδική επιχείρησή» του στην Ουκρανία [2]. Δεν έχει αιχμαλωτίσει κανέναν Ναζί (μολονότι η Δούμα θα ήθελε να παρουσιάσει ως τέτοιους τους αιχμαλώτους μαχητές του Τάγματος Αζόφ της Ουκρανίας) και επίσης δεν έχει καταφέρει να βρει έναν σαφή λόγο για ό,τι κάνει. Αντίθετα, έχει βυθίσει μια ολόκληρη χώρα σε μια σφαίρα του φανταστικού, όπου τα λόγια και οι πράξεις έχουν αντίθετα νοήματα: ο Nikolai Patrushev, ο γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας, για παράδειγμα, επινόησε την έννοια του «φιλελεύθερου φασισμού»˙ η Μαρία Ζαχάροβα, η θρυλική εκπρόσωπος Τύπου του Υπουργείου Εξωτερικών, αναφέρει τώρα ότι το 1984 του Τζορτζ Όργουελ γράφτηκε για τον Δυτικό πολιτισμό. Και τώρα το καθεστώς Πούτιν αντιμετωπίζει ακόμα μια πιο τρομακτική πρόκληση: πώς θα φανταστεί μια νίκη από έναν πόλεμο που έχει φέρει την χώρα στο χείλος [3] της καταστροφής.

ΑΠΟ ΤΗ ΝΙΚΗ ΣΤΗ ΦΑΝΤΑΣΙΩΣΗ

Η ετήσια εορτή της 9ης Μαΐου, όταν η Ρωσία τιμά την σοβιετική νίκη του 1945, ήταν κάποτε μια ημέρα επίσημης μνήμης. Είναι επίσης η μόνη εορτή που ενώνει σχεδόν όλους τους Ρώσους. Αφότου ο Πούτιν ανήλθε στην εξουσία [4], οι εορτασμοί της 9ης Μαΐου άρχισαν να αποκτούν έναν πιο πομπώδη χαρακτήρα, αλλά ο ίδιος τους κράτησε ανοιχτούς στον υπόλοιπο κόσμο. Στην εξηκοστή επέτειο, το 2005, για παράδειγμα, προσκάλεσε τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζορτζ Μπους [τον νεότερο] να παρευρεθεί αυτοπροσώπως. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, καθώς ο Πούτιν έχει οικοδομήσει ολοένα και περισσότερο τη νομιμοποίησή του γύρω από την ιδέα ότι μόνο αυτός είναι ο κληρονόμος της Μεγάλης Νίκης, οι εορτασμοί έχουν μεταμορφωθεί σε ένα στομφώδες στρατιωτικό σόου. Αυτή είναι μια αλάνθαστη τακτική για έναν δικτάτορα: εξισώνοντας τις δικές του πράξεις με τον σοβιετικό θρίαμβο επί του ναζισμού, υπαινίχθηκε ότι οποιεσδήποτε επικρίσεις εναντίον του ισοδυναμούσαν με επικρίσεις για την ιερή νίκη του 1945.

Μέχρι την φετινή επανάληψή της, η εορτή είχε εξελιχθεί σε σημείο όπου ένα σημαντικό ποσοστό των Ρώσων την περίμενε με απροκάλυπτο τρόμο. Στη Μόσχα, υπήρχαν φήμες ότι ο Πούτιν θα κήρυττε επιτέλους την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» ως έναν πραγματικό πόλεμο, και ότι στους εορτασμούς θα ανακοίνωνε γενική επιστράτευση, ακριβώς όπως ο Στάλιν έστειλε τους στρατιώτες στο μέτωπο, απευθείας από την παρέλαση για την Ημέρα της Επανάστασης, στις 7 Νοεμβρίου 1941.