Η καλύτερη ευκαιρία της Ουκρανίας για ειρήνη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η καλύτερη ευκαιρία της Ουκρανίας για ειρήνη

Πώς η ουδετερότητα μπορεί να φέρει την ασφάλεια –και να ικανοποιήσει αμφότερες την Ρωσία και την Δύση
Περίληψη: 

Η πρόταση της Κωνσταντινούπολης οραματίζεται έναν πολύ διαφορετικό μηχανισμό για την εξασφάλιση της ασφάλειας της Ουκρανίας. Σύμφωνα με το ανακοινωθέν που διέρρευσε στον Τύπο, η πρόταση θα καθιέρωνε την Ουκρανία ως μια μονίμως ουδέτερη χώρα και θα προβλέπει διεθνείς νομικές εγγυήσεις για το μη πυρηνικό και το αδέσμευτο καθεστώς της.

Ο SAMUEL CHARAP είναι ανώτερος πολιτικός επιστήμονας στην RAND Corporation και συν-συγγραφέας, με τον Timothy J. Colton, του βιβλίου με τίτλο Everyone Loses: The Ukraine Crisis and the Ruinous Contest for Post-Soviet Eurasia.

Σε αυτό το στάδιο του πολέμου στην Ουκρανία, καθώς η Ρωσία εντείνει την επίθεσή της στην [περιοχή] Ντονμπάς και αναδύονται περισσότερες αποκαλύψεις για τις θηριωδίες που διέπραξαν οι δυνάμεις της, η προοπτική οποιουδήποτε είδους ειρήνης κατόπιν διαπραγματεύσεων μεταξύ της Μόσχας και του Κιέβου φαίνεται μακρινή. Ακόμη και νωρίτερα αυτή την άνοιξη, όταν συναντήθηκαν οι αντιπροσωπείες των δύο πλευρών, οι συνομιλίες δεν είχαν αντίκτυπο στην αποφασιστικότητα είτε της Ρωσίας είτε της Ουκρανίας να συνεχίσουν να πολεμούν. Και κατά καιρούς, τόσο ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, όσο και ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, ήταν απορριπτικοί όσον αφορά τις διαπραγματεύσεις. Σήμερα, οι πλευρές έχουν ουσιαστικά αναστείλει τις διπλωματικές τους προσπάθειες.

02062022-1.jpg

Ουκρανός στρατιώτης επανδρώνει ένα αμυντικό χαράκωμα, στην περιοχή της Ντονέτσκ, στην Ουκρανία, στις 23 Μαΐου 2022. Serhii Nuzhnenko / Reuters
---------------------------------------------------------------------

Μέσα στον ζόφο, θα ήταν εύκολο να ξεχάσει κάποιος την πραγματική πρόοδο που έχουν ήδη κάνει οι διαπραγματευτές. Στα τέλη Μαρτίου, οι Ουκρανοί διπλωμάτες εισήγαγαν ένα καινοτόμο πλαίσιο για μια συμφωνία που θα μπορούσε να παράσχει μια διέξοδο από τον πόλεμο. Και το κρίσιμο είναι ότι η πρόταση, η οποία διέρρευσε στον Τύπο μετά από τις συνομιλίες της 29ης Μαρτίου στην Κωνσταντινούπολη, έχει ήδη λάβει τουλάχιστον μια αρχική υποστήριξη από αμφότερες τις πλευρές. Στο επίκεντρο της προτεινόμενης συμφωνίας βρίσκεται μια ανταλλαγή: το Κίεβο θα απαρνείτο τις φιλοδοξίες του να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και θα ενστερνιζόταν τη μόνιμη ουδετερότητα, με αντάλλαγμα να λάβει εγγυήσεις ασφαλείας τόσο από τους Δυτικούς εταίρους του όσο και από την Ρωσία [1].

Ίσως λόγω της καινοτομίας της, η σημασία της πρότασης της Κωνσταντινούπολης δεν έχει ακόμη εκτιμηθεί σε πολλές Δυτικές πρωτεύουσες, όπου οι εγγυήσεις ασφαλείας έχουν γίνει συνώνυμες με τις Συνθήκες μιας συμμαχίας. Σε αντίθεση με μια συμμαχία, η οποία ενώνει στενούς εταίρους στην κοινή άμυνα, συνήθως εναντίον ενός δυνητικού εχθρού, η προτεινόμενη συμφωνία προβλέπει ότι οι γεωπολιτικοί αντίπαλοι θα εγγυηθούν από κοινού τη μακροπρόθεσμη ασφάλεια της Ουκρανίας, εκτός μιας συμμαχικής δομής -και ότι θα το πράξουν παρά τον εν εξελίξει επιθετικό πόλεμο ενός από τους αντιπάλους εναντίον της Ουκρανίας [2]. Εάν η πρόταση επρόκειτο να γίνει η βάση μιας ενδεχόμενης διευθέτησης, το αποτέλεσμα θα ήταν ένας μηχανισμός που, όσο παράδοξος κι αν είναι, θα καθιστούσε την ίδια την Ρωσία μέτοχο στην ασφάλεια της Ουκρανίας.

ΟΥΔΕΤΕΡΗ, ΟΧΙ ΣΤΟ ΝΑΤΟ

Στο γενικό πλαίσιο της Ουκρανίας, οι αξιωματούχοι και οι αναλυτές έχουν την τάση να εξισώνουν τις εγγυήσεις ασφαλείας με το Άρθρο 5 της ιδρυτικής Βορειοατλαντικής Συνθήκης του ΝΑΤΟ, την διάταξη που αντιμετωπίζει μια «ένοπλη επίθεση» σε έναν σύμμαχο ως επίθεση σε όλους και απαιτεί από κάθε σύμμαχο να απαντήσει με «αυτές τις ενέργειες που κρίνει αναγκαίες, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ένοπλης βίας». Όντως, η Ουκρανία φιλοδοξούσε να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, σε μεγάλο βαθμό για αυτήν την δέσμευση συλλογικής άμυνας. Και οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους στο ΝΑΤΟ ήταν απρόθυμοι να προσφέρουν στην Ουκρανία την ένταξη, λόγω των υποχρεώσεων του Άρθρου 5 που αυτή θα συνεπαγόταν και του επακόλουθου κινδύνου για άμεση σύγκρουση με την Ρωσία.

Η πρόταση της Κωνσταντινούπολης οραματίζεται έναν πολύ διαφορετικό μηχανισμό για την εξασφάλιση της ασφάλειας της Ουκρανίας. Σύμφωνα με το ανακοινωθέν που διέρρευσε [3] στον Τύπο, η πρόταση θα καθιέρωνε την Ουκρανία ως μια μονίμως ουδέτερη χώρα και θα προβλέπει διεθνείς νομικές εγγυήσεις για το μη πυρηνικό και το αδέσμευτο καθεστώς της. Οι εγγυητές της Συνθήκης θα περιλαμβάνουν όλα τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ —την Κίνα, την Γαλλία, την Ρωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο, και τις Ηνωμένες Πολιτείες— καθώς και τον Καναδά, την Γερμανία, το Ισραήλ, την Ιταλία, την Πολωνία, και την Τουρκία. Σε περίπτωση επίθεσης στην Ουκρανία, αυτά τα κράτη-εγγυητές, αφού λάβουν επίσημη έκκληση από το Κίεβο και διενεργήσουν επείγουσες διαβουλεύσεις, θα παράσχουν αρωγή στην Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένης, εάν χρειαστεί, της χρήσης ένοπλης βίας «με στόχο την αποκατάσταση και στην συνέχεια την διατήρηση της ασφάλειας της Ουκρανίας ως μονίμως ουδέτερου κράτους».

Σύμφωνα με την πρόταση, οι εγγυήσεις δεν θα επεκτείνονταν σε τμήματα της Ουκρανίας που κατέχονται από την Ρωσία (μολονότι η Ουκρανία δεν θα παραχωρούσε τις νομικές αξιώσεις της επί του συνόλου της διεθνώς αναγνωρισμένης επικράτειάς της). Η Ουκρανία θα δεσμευόταν να μην ενταχθεί σε οποιουσδήποτε στρατιωτικούς συνασπισμούς ή να φιλοξενήσει ξένες στρατιωτικές βάσεις ή δυνάμεις στην επικράτειά της. Οποιαδήποτε πολυεθνική στρατιωτική άσκηση στην Ουκρανία θα γινόταν δυνατή μόνο με την συγκατάθεση όλων των εγγυητριών χωρών. Και τέλος, οι εγγυητές θα επιβεβαίωναν την πρόθεσή τους να προωθήσουν την ένταξη της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πρόταση περιείχε πρόσθετες διατάξεις, και κάποιες λεπτομέρειες έχουν διευκρινιστεί μετά την συνάντηση της Κωνσταντινούπολης. Όμως, σύμφωνα με δημοσιευμένες αναφορές, τα βασικά σημεία του ανακοινωθέντος παραμένουν στο τραπέζι.