Secure Connection

Οι αιχμάλωτοι του Πούτιν

Πώς ένας καταστροφικός αυτοκρατορικός πόλεμος έχει ενδυναμώσει την εξουσία του στο εσωτερικό

Andrei Kolesnikov

18/07/2022

Περίληψη Κειμένου και Βιογραφικό Συγγραφέα

Όπως έχει καταστήσει σαφές ο Πούτιν, τα σχέδια της Ρωσίας στην Ουκρανία θα προχωρήσουν ανεξάρτητα από τις οικονομικές συνέπειες - και όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι αυτές θα είναι μεγάλες. Για τους καθημερινούς Ρώσους, αυτό σημαίνει ότι η «ειδική επιχείρηση» δεν πρόκειται να τελειώσει σύντομα.

Ο ANDREI KOLESNIKOV είναι ανώτερος συνεργάτης στο Carnegie Endowment for International Peace.

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να γράψετε το σχόλιο σας. Εγγραφείτε στο newsletter για να λαμβάνετε ενημέρωση από το ForeignAffairs.gr.

Βρίσκεται η Ρωσία σε πόλεμο; Για οποιονδήποτε επισκέπτεται τη Μόσχα ή ακόμα και τις επαρχίες αυτό το καλοκαίρι, μπορεί κάποιες φορές να είναι δύσκολο να βρει πολλές αποδείξεις. Οι άνθρωποι συνεχίζουν την συνήθη ζωή τους και η οικονομία συνεχίζει να λειτουργεί. Δεν υπάρχουν ελλείψεις καταναλωτικών αγαθών· μέχρι στιγμής, οι αποκαλούμενες παράλληλες εισαγωγές -το σύστημα με το οποίο οι Ρώσοι εισαγωγείς παρακάμπτουν τις Δυτικές κυρώσεις, χρησιμοποιώντας τρίτες χώρες- έχουν λειτουργήσει καλά. Μόνο ο πληθωρισμός έχει παραμείνει πεισματικά δύσκολος να ελεγχθεί, με το ετήσιο επιτόκιο να κυμαίνεται επί του παρόντος πάνω από το 16%. Και, τουλάχιστον όταν ερωτώνται, πολλοί πολίτες δεν φαίνεται να ενοχλούνται ιδιαίτερα από όσα συμβαίνουν στα δυτικά τους σύνορα.

Ρώσοι ξεκουράζονται μπροστά σε μια άδεια βιτρίνα, στη Μόσχα, στις 8 Ιουνίου 2022. Evgenia Novozhenina / Reuters
----------------------------------------------------------

Σύμφωνα με στοιχεία έρευνας που δημοσίευσε το ανεξάρτητο Levada Center τον Ιούνιο, οι Ρώσοι δεν φαίνεται να ανησυχούν σοβαρά για τις οικονομικές συνέπειες της σύγκρουσης: οι μισοί από τους ερωτηθέντες λένε ότι οι κυρώσεις θα ενδυναμώσουν την χώρα και θα τονώσουν την ανάπτυξη, και ένα άλλο τέταρτο λένε ότι οι κυρώσεις δεν θα έχουν αρνητική επίδραση στην ανάπτυξη. Εν τω μεταξύ, το ποσοστό αποδοχής του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν [1] έχει σταθεροποιηθεί πάνω από το 80%, ή περίπου δέκα μονάδες πάνω από τα προπολεμικά νούμερα. Και όταν πρόκειται για τον ίδιο τον πόλεμο [2], πολλοί ερωτηθέντες λένε ότι προτίθενται να σφίξουν το ζωνάρι τους και ότι είναι υπερήφανοι για την χώρα και τον στρατό τους. Πολλοί εκφράζουν, επίσης, την αισιοδοξία ότι οι συνθήκες για τους καταναλωτές θα βελτιωθούν, και ότι το μέλλον για την εγχώρια παραγωγή φαίνεται ρόδινο.

Μπορεί να είναι δελεαστικό να υποθέσουμε ότι οι Ρώσοι απλώς φοβούνται να πουν τη γνώμη τους. Αλλά τα ευρήματα του Levada, τα οποία παρουσιάζουν σημαντικές διακυμάνσεις από μήνα σε μήνα, έχουν γενικά αποδειχθεί ένας χρήσιμος δείκτης της αδρής κατεύθυνσης της δημόσιας διάθεσης. Και επί του παρόντος, πολλοί Ρώσοι φαίνονται αξιοσημείωτα αισιόδοξοι για το συλλογικό τους μέλλον, ακόμη και όταν η χώρα ξεκινά για ένα τεράστιο αυτοκρατορικό [3] έργο στην ανατολική Ουκρανία, ένα [έργο] που έχει ήδη οδηγήσει σε ένα πρωτόγνωρο κύμα προσφύγων και έχει αφήσει την Ρωσία όλο και πιο απομονωμένη.

Καθώς ο πόλεμος πλησιάζει στο τέλος του πέμπτου μήνα του, η κατάσταση στην Ρωσία υποδηλώνει ότι μια μετατόπιση αρχίζει να λαμβάνει χώρα —τόσο στην κυβέρνηση όσο και στον γενικό πληθυσμό. Όπως έχει καταστήσει σαφές ο Πούτιν [4], τα σχέδια της Ρωσίας στην Ουκρανία θα προχωρήσουν ανεξάρτητα από τις οικονομικές συνέπειες - και όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι αυτές θα είναι μεγάλες. Για τους καθημερινούς Ρώσους, αυτό σημαίνει ότι η «ειδική επιχείρηση» δεν πρόκειται να τελειώσει σύντομα. Αντίθετα, πρέπει να αγκαλιάσουν μια νέα Ρωσία, στην οποία είναι απαραίτητο να συμπεριφέρονται σαν πατριώτες και να υποστηρίζουν τους θεατρινισμούς του Πούτιν, και να μην τους απασχολούν οι προσωρινές δυσκολίες. Στη νέα Ρωσία, όλοι είναι καλά αρκεί να μην υποχρεωθούν να βρεθούν στα χαρακώματα.

ΕΠΙΧΡΥΣΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

Όσοι προσέχουν δεν είναι δύσκολο να βρουν ενδείξεις για το πόσο δαπανηρός έχει γίνει ο πόλεμος. Στις 12 Ιουνίου, για παράδειγμα, η Izvestia -μια κάποτε φιλελεύθερη εφημερίδα, τον έλεγχο της οποίας έχει πάρει προ πολλού το Κρεμλίνο- δημοσίευσε μια δήλωση στον ιστότοπό της, εκ μέρους του Sergei Kiriyenko, του πρώτου αναπληρωτή προσωπάρχη του Πούτιν και αυτού που κυρίως κινεί τα πολιτικά νήματα στο Κρεμλίνο. «Όλη η Ρωσία θα εργαστεί για να ανοικοδομήσει μια [περιοχή] Ντονμπάς που καταστράφηκε από φασίστες», ανέφερε η δήλωση. «Ναι, θα κοστίσει αρκετά τρισεκατομμύρια ρούβλια. Αλλά ετούτα τα χρήματα θα διατεθούν από τον κρατικό προϋπολογισμό - ακόμη και με το τίμημα μιας προσωρινής πτώσης του βιοτικού επιπέδου της χώρας». [Η δήλωση] συνεχίστηκε, λέγοντας ότι ο Kiriyenko «εργαζόταν σήμερα για την ενσωμάτωση των νέων εδαφών στην πατρίδα μας».

Φυσικά, κανένας αξιωματούχος του Κρεμλίνου δεν θα μπορούσε ποτέ να παραδεχτεί ανοιχτά οτιδήποτε παρόμοιο, και η δήλωση γρήγορα κατέβηκε· την επόμενη μέρα, η Izvestia είπε ότι ο ιστότοπός της είχε χακαριστεί και ότι το έγγραφο ήταν πλαστό. Όπως αποδείχθηκε, ήταν ένα πλαστό [έγγραφο], που επινοήθηκε ίσως από τους επικριτές του Kiriyenko. Αλλά τα πάντα στο ρεπορτάζ της Izvestia φαίνονται να είναι αληθινά: η Ρωσία σκοπεύει πραγματικά να διατηρήσει τον έλεγχο αυτών των εδαφών —ή, όπως είπε ο Πούτιν στην 350ή επέτειο από την γέννηση του Μεγάλου Πέτρου — να «επιστρέψει και να οχυρώσει» αυτά τα αυτοκρατορικά εδάφη. Και ετούτο σίγουρα θα έχει μεγάλο κόστος, ασκώντας τεράστια πίεση στους οικονομικούς πόρους και στο ανθρώπινο δυναμικό της χώρας.

Προς το παρόν, το Κρεμλίνο [5] έχει αφήσει ελάχιστες αμφιβολίες ότι η οικονομία έρχεται μακράν δεύτερη σε σχέση με τις αυτοκρατορικές φιλοδοξίες του. Αυτό επιβεβαιώθηκε στις διαρροές από την συνάντηση, στα μέσα Ιούνιου, του Πούτιν με τον Alexei Kudrin, τον επικεφαλής του Ελεγκτικού Συνεδρίου (Accounts Chamber), ενός διορισμένου από το κοινοβούλιο οργάνου που επιβλέπει τις δαπάνες των κρατικών οικονομικών. Ως πρώην υπουργός Οικονομικών του Πούτιν, ο Kudrin τυγχάνει επίσης να είναι ο ανεπίσημος ηγέτης των φιλελεύθερων της Ρωσίας εντός του συστήματος, και στην συνάντηση προειδοποίησε τον Ρώσο πρόεδρο ότι η παράταση της «ειδικής επιχείρησης» θα είχε σοβαρές οικονομικές συνέπειες. Ο Πούτιν αρνήθηκε να συμφωνήσει. Οι «στόχοι της επιχείρησης», είπε στον Kudrin, θα επιδιωχθούν ανεξάρτητα από την οικονομική ζημιά που αυτό μπορεί να προκαλέσει.

Αλλά η Ρωσία σύντομα θα βρεθεί σε δύσκολη κατάσταση. Για να διατηρηθεί το όραμα του Πούτιν, η ανοικοδόμηση του ουκρανικού εδάφους που υφαρπάχθηκε και καταστράφηκε από τις ρωσικές δυνάμεις θα πρέπει να γίνει το στήριγμα της πολιτικής του Κρεμλίνου. Θα απαιτήσει μια τεράστια οικονομική δαπάνη, ακριβώς την στιγμή που οι συνέπειες του Δυτικού οικονομικού αποκλεισμού της Ρωσίας θα αρχίσουν να γίνονται πιο έντονα αισθητές. Επιπλέον, μέχρι την ερχόμενη άνοιξη, αυτός ο οικονομικός πόνος θα συμπέσει με την έναρξη της εκστρατείας για τις προεδρικές εκλογές του 2024, τις οποίες ο Πούτιν θα πρέπει να κερδίσει με αποφασιστική ψήφο για να διατηρήσει την σιδερένια λαβή του στην εξουσία [6].

Ήδη, οι πιο εύπορες περιοχές της Ρωσίας [7], όπως η Μόσχα, έχουν υποχρεωθεί να παράσχουν υλική βοήθεια σε ελεγχόμενα από την Ρωσία τμήματα της Ουκρανίας - εδάφη τα οποία οι αξιωματούχοι αναφέρουν πλέον ως ρωσικά «για πάντα». Οι ρωσικοί περιφερειακοί κρατικοί φορείς και τα ομοσπονδιακά υπουργεία αναμένεται επίσης να συνεισφέρουν διαχειριστικούς πόρους: κάποιοι διαχειριστές θα εναλλάσσονται εντός και εκτός των ρωσικών περιοχών της Ουκρανίας για να εργαστούν, ενώ άλλοι θα διοριστούν σε μόνιμες θέσεις. Οι επίδοξοι νέοι τεχνοκράτες δεν θα στερηθούν ευκαιριών. Δάσκαλοι στέλνονται επίσης στα κατεχόμενα εδάφη ώστε να αντιμετωπίσουν την επείγουσα ανάγκη των τοπικών πληθυσμών για κατήχηση στον Πουτινισμό. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η επίσημη εκδοχή της ρωσικής ιστορίας, η οποία περιλαμβάνει ήδη την αναγνώριση της ανεξαρτησίας των δύο κρατών της Ντονμπάς. Ωστόσο, το Κρεμλίνο δεν υπόσχεται στους απλούς πολίτες οποιαδήποτε ειδικά οφέλη από αυτήν την εδαφική επέκταση· αντίθετα, είναι θέμα καθαρής ιδεολογίας, το να επιστρέψει η Ρωσία στα υποτιθέμενα σωστά όριά της.

Με το να συμπεριλάβει τους Ρώσους στο αυτοκρατορικό [8] σχέδιο, το Κρεμλίνο ψηλαφίζει διαισθητικά για ένα νέο είδος κοινωνικού συμβολαίου μεταξύ του κράτους και του κομφορμιστικού τμήματος της ρωσικής κοινωνίας. Αυτή το συμβόλαιο θα λειτουργούσε για λίγο, τουλάχιστον για εκείνους που είναι βολικά απομακρυσμένοι από τον ίδιο τον πόλεμο. Το νόημα αυτού του συμβολαίου είναι περίπου το εξής: ο πληθυσμός υποστηρίζει την «ειδική επιχείρηση» ως μια εκστρατεία για την προστασία της ρωσικής κυριαρχίας, για το οποίο ως αντάλλαγμα ο Πούτιν δεν κηρύσσει γενική στρατιωτική επιστράτευση, προσφέροντας μόνο μισθωτή στρατιωτική θητεία σε όσους θέλουν να πολεμήσουν.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΜΩΡΑ, ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΣΦΑΙΡΕΣ

Οι κυρίαρχες ρωσικές αυταπάτες σχετικά με την «ειδική επιχείρηση» τροφοδοτούνται κυρίως από την αισιοδοξία του ίδιου του Κρεμλίνου. Αναλογιστείτε το φετινό Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης (St. Petersburg International Economic Forum), το οποίο έλαβε χώρα τον Ιούνιο. Κάποτε γνωστή ως «ρωσικό Νταβός», η ετήσια εκδήλωση συμπεριελάμβανε επιχειρηματικούς και πολιτικούς ηγέτες από όλο τον κόσμο. Φέτος, αντίθετα, οι πιο αξιοσημείωτοι καλεσμένοι ήταν ο Denis Pushilin, ο επικεφαλής της αυτοαποκαλούμενης Λαϊκής Δημοκρατίας της Ντονέτσκ (Donetsk People’s Republic), ένας άνθρωπος του οποίου το κύριο επίτευγμα πριν από τον πόλεμο στη Ντονμπάς της Ουκρανίας ήταν η εμπλοκή του σε απάτες με πυραμίδες, και ο Yunus Momand, ένας μυστηριώδης οικονομολόγος των Ταλιμπάν.

Ωστόσο, στην ομιλία του στο φόρουμ, ο Πούτιν [9] εξέπεμψε αισιοδοξία. Ενώ επέκρινε αυτές που αποκάλεσε «τρελές κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας», περιέγραψε με αυτοπεποίθηση την οικονομική πρόοδο της χώρας. «Έχουμε σταθεροποιήσει τις χρηματοοικονομικές αγορές, το τραπεζικό σύστημα και το εμπορικό δίκτυο», είπε. «Τώρα είμαστε απασχολημένοι με το να γεμίσουμε την οικονομία με ρευστότητα». [Ο Πούτιν] έθεσε διάφορους στόχους, όπως την βελτίωση του έργου της διαχείρισης της στέγασης και των υπηρεσιών κοινής ωφελείας (προφανώς, περισσότερα από είκοσι χρόνια στην εξουσία δεν ήταν αρκετά για να το κάνει αυτό). Και όπως τα προηγούμενα χρόνια, προέτρεψε τους Ρώσους να αποκτήσουν περισσότερα μωρά. «Το μέλλον της Ρωσίας διασφαλίζεται από οικογένειες με δύο, τρία και περισσότερα παιδιά», είπε.

Τέτοιες εκκλήσεις φαίνονται παράξενες και παλαιάς κοπής στις καλύτερες εποχές, αλλά την στιγμή που σκοτώνονται παιδιά στην Ουκρανία και οι Ρώσοι έφηβοι στρατεύσιμοι χάνουν την ζωή τους [10], τα σχόλια του Πούτιν φαίνονται απολύτως κυνικά. Δίνουν την εντύπωση ότι το καθεστώς του χρειάζεται να γεννηθούν περισσότερα μωρά να για να προστεθούν στον σωρό της βοράς των κανονιών, που χρειάζεται για την περαιτέρω επέκταση της αυτοκρατορίας, ώστε να «επιστρέψει και να οχυρώσει» τα εδάφη άλλων λαών. Η εστίαση στους ακόμη αγέννητους μελλοντικούς στρατιώτες επιβεβαιώνει επίσης την ετοιμότητα του αυταρχικού να πολεμήσει για τα επόμενα χρόνια.

Σε κάθε περίπτωση, οι οικονομικοί, κοινωνικοί και δημογραφικοί ευσεβείς πόθοι του Πούτιν βρίσκονται σαφώς σε δυσαρμονία με την κατάσταση επί του εδάφους. Σύμφωνα με τον δημογράφο, Alexei Raksha, λιγότερα μωρά γεννήθηκαν στην Ρωσία τον Απρίλιο του 2022 από οποιονδήποτε άλλο μήνα μετά τα τρομερά χρόνια του πολέμου του 1943 και του 1944. Τα βυθιζόμενα ποσοστά των γεννήσεων, φυσικά, αποτελούν μια τάση σε ολόκληρη την Ευρώπη, που επιδεινώθηκε από την πανδημία της COVID-19 και την πιο προχωρημένη ηλικία στην οποία οι γυναίκες γεννούν το πρώτο τους παιδί. Επίσης, στην Ρωσία, υπάρχουν απλώς λιγότεροι άνθρωποι σε αναπαραγωγική ηλικία από όσοι υπήρχαν στο παρελθόν. Οι σημερινές νέες μητέρες γεννήθηκαν την δεκαετία του 1990, όταν και το ποσοστό γεννήσεων επίσης βυθιζόταν. Το πόσο αυτοί οι υφιστάμενοι παράγοντες έχουν επιδεινωθεί από την «ειδική επιχείρηση» στην Ουκρανία [11] θα γίνει σαφές στις αρχές του 2023.

Όσο για την οικονομία, η τρέχουσα πραγματικότητα είναι κάθε άλλο παρά ελπιδοφόρα. Η Ρωσία αντικρίζει έναν μικρότερο κρατικό προϋπολογισμό, ο οποίος καθιστά δυσκολότερο το να εξαγοράσει την πίστη του ευμεγέθους ποσοστού των Ρώσων που εξαρτώνται από το κράτος για τα προς το ζην. Υπάρχουν δυσκολίες και στην αγορά εργασίας. Η κυβέρνηση έχει χρησιμοποιήσει διάφορες τακτικές για να διατηρήσει χαμηλά τους επίσημους αριθμούς της ανεργίας - συμπεριλαμβανομένης της μείωσης του αριθμού των ωρών της εργάσιμης εβδομάδας για να διατηρήσει τις θέσεις εργασίας - ωστόσο το ποσοστό των ανέργων έχει ήδη αρχίσει να αυξάνεται. Και καθώς η δομή της πληγείσας από τις κυρώσεις ρωσικής οικονομίας γίνεται πιο πρωτόγονη -ολόκληρες προηγμένες βιομηχανίες όπως η αεροπορία και οι αυτοκινητοβιομηχανίες δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς την Δυτική τεχνολογία και τα ανταλλακτικά- θα υπάρχει λιγότερη ζήτηση για υψηλά καταρτισμένο προσωπικό. Ταυτόχρονα, σε κάποιους τομείς, όπως η πληροφορική, μεγάλο μέρος της εργατικής δεξαμενής έχει εγκαταλείψει την χώρα. Αυτή είναι μόνο μια πτυχή του μειούμενου ανθρώπινου κεφαλαίου της Ρωσίας.

Τίποτα από αυτά δεν θα βοηθηθεί από αλλαγές στο ρωσικό εκπαιδευτικό σύστημα. Ενώ τα σχολικά βιβλία της ιστορίας εξακολουθούν να επικαιροποιούνται, πολλά σχολεία έχουν ήδη διεξάγει μαθήματα εξηγώντας το πώς έλαβε χώρα η «γενοκτονία» των ανθρώπων της Ντονμπάς και της Λουχάνσκ σε διάστημα οκτώ ετών, και γιατί έπρεπε να «απελευθερωθούν». Με το να γυρίζει την πλάτη της στα ευρωπαϊκά πρότυπα για την ανώτερη εκπαίδευση (η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει ότι η Ρωσία θα αποσυρθεί από το σύστημα της Μπολόνια) και τους επιστημονικούς δεσμούς με τον έξω κόσμο υπέρ της μαζικής κατήχησης στον Πουτινισμό, η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί στην μακροπρόθεσμη υποβάθμιση της ποιότητας του ρωσικού εργατικού δυναμικού.

ΠΛΕΟΝ ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΕΣ

Το μόνο πράγμα που έχει να προσφέρει τώρα ο Ρώσος πρόεδρος στους υποστηρικτές του είναι η επέκταση και η ανοικοδόμηση του αυτοκρατορικού εδάφους. Αυτό αντιστοιχεί στην πολύ μακροχρόνια ιδεολογική γραμμή του Πούτιν, ο οποίος έχει επιμείνει ανέκαθεν στην ύπαρξη ενός «ρωσικού κόσμου», ο οποίος, κατά την άποψή του, περιλαμβάνει την Ουκρανία [12]· αυτή δεν έχει, κατά την άποψή του, ξεχωριστή κρατική οντότητα από την Ρωσία. Αυτό το έργο έχει υποβοθηθεί από τις παρεμβάσεις των διανοουμένων του Πούτιν, όπως ο Mikhail Piotrovsky, ο διευθυντής του Μουσείου Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη, ο οποίος έχει πει ότι «είμαστε όλοι ιμπεριαλιστές και μιλιταριστές» και ότι η Ρωσία «υψώνει το ανάστημα της» με τον πόλεμο.

Ο Πούτιν [13] δεν είναι ο Μεγάλος Πέτρος, αλλά η αυτοκρατορική κατάκτηση αποτελεί επί μακρόν έναν αποτελεσματικό τρόπο για να ενισχύσει την υποστήριξή του. Το 2014, η προσάρτηση της Κριμαίας αναζωογόνησε την προεδρία του και του έφερε συντριπτική αποδοχή που διήρκεσε για αρκετά χρόνια. Αλλά στην συνέχεια, το 2018, ο Πούτιν αύξησε την ηλικία συνταξιοδότησης και τα ποσοστά του άρχισαν να βαλτώνουν· μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2021, μια δημοσκόπηση του Levada Center έδειξε ότι μόλις το 46% των Ρώσων ήταν έτοιμοι να τον επανεκλέξουν. Ήταν μόνο μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία που επέστρεψε η αξιόπιστη πλειοψηφία του Πούτιν· μέχρι τον Μάιο του 2022, ο αριθμός των Ρώσων που έλεγαν ότι θα επανεξέλεγαν τον Πούτιν είχε αυξηθεί στο 72%, το υψηλότερο ποσοστό που [καταγράφηκε] ποτέ. Σε κάποιο βαθμό, αυτοί οι αριθμοί των δημοσκοπήσεων ίσως αντικατοπτρίζουν την αυξανόμενη απροθυμία των καθημερινών Ρώσων να αποκλίνουν από την κυρίαρχη -δηλαδή, την καθοδηγούμενη από το Κρεμλίνο- άποψη, αλλά αυτό δεν καθιστά τα αποτελέσματα λιγότερο πολιτική πραγματικότητα.

Γιατί λοιπόν το καθεστώς Πούτιν θα έμπαινε στον κόπο να διεξάγει εκλογές σε διάφορα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένης της περιφερειακής ψηφοφορίας που θα διεξαχθεί σε πολλά τμήματα της Ρωσίας αυτόν τον Σεπτέμβριο; Σε ένα σύστημα που είναι πλήρως ελεγχόμενο, αυταρχικό και προσανατολισμένο στον ηγέτη, τέτοιες αναμετρήσεις φαίνονται σχεδόν περιττές. Η απάντηση είναι ότι αυτό το ηγετο-κεντρικό σύστημα πρέπει να επιδεικνύει συνεχώς στους υπηκόους του ότι η μεγάλη πλειοψηφία τους το υποστηρίζει — και σε κάθε επίπεδο, από το δημοτικό έως το προεδρικό. Γι' αυτό χρειάζονται οι εκλογές και εκτός Ρωσίας. Φαίνεται εύλογο ότι στις κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας όπως η Χερσώνα —όπως ακριβώς και στην Κριμαία [14] το 2014— ίσως διεξαχθούν δημοψηφίσματα για το εάν αυτές θέλουν να ενταχθούν στην Ρωσία, εκτός από τις συνήθεις τοπικές εκλογές. Είναι αυτονόητο ότι τα αποτελέσματα αυτών των δημοψηφισμάτων θα πρέπει να είναι προκαθορισμένα, δίνοντας στην επέκταση της αυτοκρατορίας ένα επίχρισμα οιονεί νομιμοποίησης.

Η απόφαση του Πούτιν να εισβάλει [15] στην Ουκρανία ίσως ήταν μια πράξη καθαρής ανοησίας, αλλά όσον αφορά την διατήρηση της εξουσίας, την ενίσχυση της δημοτικότητάς του και την εμφάνιση του ως αναντικατάστατου, έχει αποδειχθεί, τουλάχιστον προς το παρόν, ότι αυτή ήταν η σωστή απόφαση για τον ίδιο προσωπικά. Κανείς εντός των ελίτ δεν μπορεί να πει ότι ο Πούτιν δεν έχει τον έλεγχο. Ανεξάρτητα από το πόση ζημιά έχει κάνει ο πόλεμος στην οικονομία, στον ρωσικό λαό και στην θέση της Ρωσίας στον κόσμο, η προσωπική ισχύς του Πούτιν έχει αυξηθεί απτά. Αντί για μια αναδυόμενη μάχη για τον μελλοντικό διάδοχό του, υπάρχει πλέον μόνο ανταγωνισμός μεταξύ των ζηλότυπων αγαπημένων [του].

ΟΜΟΡΦΗ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑ ΑΠΑΘΕΙΑ

Φυσικά, η επέκταση της αυτοκρατορίας και η επιβολή μιας αυτοκρατορικής συζήτησης δεν είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο το Κρεμλίνο μπορεί να αποσπάσει την προσοχή των Ρώσων από μια εσαεί ανησυχητική πραγματικότητα. Καθώς οι καθημερινοί άνθρωποι θα βρίσκουν τον βιοπορισμό τους ολοένα και πιο απειλούμενο, το καθεστώς θα χρειαστεί κάποιον να κατηγορήσει για την δεινή οικονομική κατάσταση, και θα αποσπάσει την προσοχή με κάποιου είδους παρωδία, όπως το να κυνηγά μεγιστάνες που έχουν πέσει σε δυσμένεια και να αποκαλύπτει τις διεφθαρμένες πρακτικές προσωπικοτήτων υψηλού προφίλ, δίνοντάς τους στην συνέχεια ως βορά στο καταπιεσμένο κοινό. Και τέτοια βήματα λαμβάνονται ήδη: στις 30 Ιουνίου, ο Vladimir Mau, ο πρύτανης της Ακαδημίας Εθνικής Οικονομίας (Academy of National Economy), ο οποίος είναι ένας φιλελεύθερος οικονομολόγος με πολύ καλή φήμη, συνελήφθη με τις άκρως ύποπτες κατηγορίες ότι υπεξαίρεσε πανεπιστημιακά κεφάλαια. Οι αποκαλούμενοι πεμπτοφαλαγγίτες —όπως οι πολιτικοί ακτιβιστές Vladimir Kara-Murza και Ilya Yashin, οι οποίοι έχουν φυλακιστεί για απαξίωση του στρατού, και ο δημοτικός σύμβουλος Aleksei Gorinov, ο οποίος καταδικάστηκε σε επτά χρόνια φυλάκιση για «διασπορά ψευδών για τον στρατό»— επίσης ονοματίζονται και εξευτελίζονται.

Αλλά καμία από αυτές τις τακτικές δεν θα φέρει χρήματα στους Ρώσους. Έτσι, η κυβέρνηση πρέπει να εφεύρει περισσότερους τρόπους για να επιδοτήσει τα τμήματα του πληθυσμού που υποφέρουν περισσότερο. Όσοι είναι πεινασμένοι, άνεργοι ή απελπισμένοι μπορούν να κληθούν να πάνε και να αποικίσουν τα νέα εδάφη. Ετούτη η λογική χρησιμοποιείται αυτή την στιγμή για να στρατολογηθούν εθελοντές του στρατού και μισθοφόροι που είναι προετοιμασμένοι, με ελάχιστη εκπαίδευση, να πολεμήσουν στην Ουκρανία με αντάλλαγμα προσφάτως πληθωριστικούς μισθούς. Και φέρνοντας τους φτωχούς περισσότερο υπό τον έλεγχο του κράτους, ο Πούτιν μπορεί να επεκτείνει περαιτέρω τον έλεγχό του.

Η εδραίωση της εξουσίας, ωστόσο, δεν είναι η μόνη ανταμοιβή του Πούτιν από την «ειδική επιχείρηση». Αυτή του έχει φέρει επίσης ένα όλο και πιο ναρκωμένο κοινό. Οι Ρώσοι έχουν βαρεθεί τον πόλεμο και, ευρύτερα, τις αρνητικές ειδήσεις. Αυτό εξηγεί την ασυνήθιστη αδιαφορία για τη μεταφορά του φυλακισμένου ηγέτη της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι σε μια άλλη ποινική αποικία, μια [αποικία] που θα μπορούσε να είναι πιο επικίνδυνη για την υγεία και ακόμη και για την ζωή του. Εξηγεί επίσης το δραστικά μειωμένο ενδιαφέρον για την τελευταία έρευνα της ομάδας του Ναβάλνι που δείχνει την επική αδικοπραγία του διευθύνοντος συμβούλου της Gazprom, Alexei Miller, η οποία εκδόθηκε τον Ιούνιο. Σύμφωνα με την έκθεση, ο Miller και οι φίλοι του εμπλέκονται σε σχέδια διαφθοράς μεγάλης κλίμακας που επιτρέπουν στον επικεφαλής της Gazprom να πλουτίσει σε βάρος της εταιρείας. Μόλις πριν από λίγα χρόνια, μια τέτοια αποκάλυψη θα βρισκόταν στην πρώτη γραμμή των ρωσικών συζητήσεων επί εβδομάδες. Αλλά τώρα, η προσοχή βρίσκεται αλλού. Η κάλυψη της έρευνας έχει παρεμποδιστεί επίσης από την σχεδόν πλήρη φίμωση των ανεξάρτητων media στην Ρωσία από την έναρξη του πολέμου και μετά.

Φυσικά, οι Ρώσοι είναι απορροφημένοι με την Ουκρανία και το ΝΑΤΟ, το οποίο έχει οδηγήσει σε έναν συναισθηματικό λήθαργο: τι είναι μια κλοπή πολλών εκατομμυρίων δολαρίων σε σύγκριση με την απειλή ενός πυρηνικού πολέμου; Εκτός από την κούραση, πολλοί αισθάνονται επίσης ανήμποροι να αλλάξουν οτιδήποτε και είναι χαρούμενοι που έχουν τον Πούτιν όχι μόνο να λαμβάνει αποφάσεις για αυτούς, αλλά και να σκέφτεται για αυτούς. Σίγουρα, η έρευνα για τον Miller αποκάλυψε παρατυπίες αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων από τα χρήματα των φορολογουμένων. Αλλά τώρα ετούτα τα ίδια χρήματα δαπανώνται για τον πόλεμο. Οι άνθρωποι δεν νοιάζονται· θέλουν απλώς να τους αφήσουν ήσυχους. Γνωρίζουν ήδη ότι τα ανώτερα στελέχη κλέβουν και τώρα που βρίσκονται σε πόλεμο με ολόκληρο τον κόσμο, η καταστολή της κλοπής αποτελεί κάθε άλλο παρά προτεραιότητα. Τα προβλήματα του Ναβάλνι δείχνουν μόνο, για άλλη μια φορά, ότι οποιαδήποτε διαμαρτυρία είναι άσκοπη και ότι είναι καλύτερο κάποιος να παραμείνει με την πλειοψηφία.

Μετά από σχεδόν πέντε μήνες πολέμου, οι Ρώσοι έχουν προχωρήσει. Αυτό ισχύει τόσο για τους υποστηρικτές όσο και για τους αντιπάλους του Πούτιν. Έχει ξεκινήσει μια διαδικασία προσαρμογής, διότι όλοι πρέπει να επιβιώσουν, τόσο υλικά όσο και ψυχολογικά. Ο πόλεμος έχει γίνει μια κακή νέα κανονικότητα και σε αυτό το σημείο, ο Πούτιν έχει κερδίσει τους πάντες για άλλη μια φορά, συμπεριλαμβανομένου του δικού του λαού.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2022-07-15/pu...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

Οι αιχμάλωτοι του Πούτιν

Αναζήτηση

Δημοφιλή Άρθρα

Περιοχή Μελών