Secure Connection

Κι αν ο πόλεμος στην Ουκρανία βγει εκτός ελέγχου;

Πώς να προετοιμαστείτε για την ακούσια κλιμάκωση

20/07/2022

Περίληψη Κειμένου και Βιογραφικό Συγγραφέα

Η κοινή επιθυμία του Πούτιν και του Μπάιντεν να αποφύγουν έναν ευρύτερο πόλεμο δεν αποτελεί εγγύηση ότι ο πόλεμος θα περιοριστεί. Μια σύγκρουση μπορεί να βγει εκτός ελέγχου, ακόμη κι αν καμία από τις δύο πλευρές δεν λάβει την συνειδητή απόφαση να κλιμακώσει ή να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα.

H LIANA FIX είναι διευθύντρια προγραμμάτων στο International Affairs Department του Körber Foundation και ήταν προηγουμένως εσωτερική συνεργάτις στοGerman Marshall Fund των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ο MICHAEL KIMMAGE είναι καθηγητής Ιστορίας στο Catholic University of America και επισκέπτης συνεργάτης στο German Marshall Fund των Ηνωμένων Πολιτειών. Από το 2014 έως το 2016 υπηρέτησε στο προσωπικό του σχεδιασμού πολιτικής του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, όπου κατείχε το χαρτοφυλάκιο της Ρωσίας/Ουκρανίας.

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να γράψετε το σχόλιο σας. Εγγραφείτε στο newsletter για να λαμβάνετε ενημέρωση από το ForeignAffairs.gr.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα εισέλθει σύντομα στον έκτο μήνα του. Παρ' όλες τις συζητήσεις για το ότι η Ρωσία διέσχισε τις κόκκινες γραμμές της Δύσης με την συμπεριφορά της στον πόλεμο, και για το ότι η Δύση διέσχισε τις κόκκινες γραμμές της Ρωσίας με την στρατιωτική της βοήθεια στην Ουκρανία, οι πραγματικές κόκκινες γραμμές δεν έχουν ακόμη παραβιαστεί. Στην αρχή του πολέμου, αμφότερες οι πλευρές διευθέτησαν μια σειρά από αόρατους κανόνες – άρρητους, αλλά παρόλα αυτά πραγματικούς. Αυτοί περιλαμβάνουν την αποδοχή από την Ρωσία των παραδόσεων βαρέων όπλων από τους συμμάχους και την υποστήριξη πληροφοριών στην Ουκρανία, αλλά όχι την χρήση Δυτικών στρατευμάτων. Και περιλαμβάνουν την απρόθυμη αποδοχή από τα Δυτικά κράτη του ρωσικού συμβατικού πολέμου εντός των συνόρων της Ουκρανίας (όσο ανυπόμονες κι αν είναι αυτές οι χώρες να δουν τη Μόσχα ηττημένη), εφόσον η σύγκρουση δεν οδηγεί στην χρήση όπλων μαζικής καταστροφής. Μέχρι στιγμής, αυτοί οι αόρατοι κανόνες συνεχίζουν να λειτουργούν, απόδειξη ότι ούτε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, ούτε ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, επιθυμούν έναν ευρύτερο πόλεμο.

Σε περιπολία κοντά στην [πόλη] Ζαπορίζια, στην Ουκρανία, τον Ιούλιο του 2022. Dmytro Smolienko / Reuters
------------------------------------------------------

Ωστόσο, ένας ευρύτερος πόλεμος είναι σίγουρα πιθανός. Άλλωστε, κανένας διεθνής μηχανισμός δεν ελέγχει την σύγκρουση. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών είναι επουσιώδης και η Ευρωπαϊκή Ένωση τάσσεται με τη μία πλευρά. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι σε θέση να τερματίσουν τον πόλεμο με τους δικούς τους όρους, και ούτε η Ρωσία ούτε η Ουκρανία [είναι σε θέση]. Οι συνομιλίες μεταξύ του Κιέβου και της Μόσχας έχουν καταρρεύσει, και παρά τις συνεχιζόμενες προσπάθειες για ειρήνευση, δεν υπάρχει καμία άξια λόγου αμερικανο-ρωσική διπλωματία από τις 24 Φεβρουαρίου που ξεκίνησε ο πόλεμος. Προσθέστε σε αυτό, το μέγεθος και την πολυπλοκότητα της σύγκρουσης, τον αριθμό των χωρών που εμπλέκονται και τις νέες τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται, και το μείγμα γίνεται δυνητικά τοξικό.

Η κοινή επιθυμία του Πούτιν [1] και του Μπάιντεν να αποφύγουν έναν ευρύτερο πόλεμο δεν αποτελεί, επομένως, εγγύηση ότι ο πόλεμος θα περιοριστεί. Μια σύγκρουση μπορεί να βγει εκτός ελέγχου, ακόμη κι αν καμία από τις δύο πλευρές δεν λάβει την συνειδητή απόφαση να κλιμακώσει ή να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα. Και μολονότι είναι απίθανο, μια πυρηνική επίθεση εξακολουθεί να βρίσκεται στη σφαίρα του δυνατού [2], δεδομένης της ρωσικής ικανότητας και της αδιαφάνειας του πραγματικού πυρηνικού δόγματος της Μόσχας. Η ακούσια κλιμάκωση ίσως, στην πραγματικότητα, είναι ακόμη πιο τρομακτική από την συνειδητή κλιμάκωση, καθώς η δεύτερη εμπεριέχει την δυνατότητα της συνειδητής αποκλιμάκωσης. Άλλωστε, μια επιθυμητή τροχιά είναι ευκολότερο να αντιστραφεί από μια [τροχιά] που κινείται ανεξάρτητα από την βούληση της.

Ο Ψυχρός Πόλεμος [3] ίσως είναι ένας χρήσιμος οδηγός για το τι βρίσκεται στον ορίζοντα. Δεδομένης της διάρκειας ετούτης της σύγκρουσης και της σφαλερότητας των πολιτικών και στρατιωτικών ηγετών αμφότερων των πλευρών, ήταν αξιοσημείωτο ότι η αμερικανοσοβιετική αντιπαράθεση έληξε ειρηνικά. Αλλά πίσω από το φωτεινό θαύμα της επιβίωσης της ανθρωπότητας σε μια πυρηνική εποχή κρύβονται οι σκοτεινές γωνιές της παρ’ ολίγον αντιπαράθεσης και της σποραδικής κλιμάκωσης που χαρακτήρισαν το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα. Ο πόλεμος στην Ουκρανία πιθανώς θα ακολουθήσει αυτό το μοτίβο - συμπεριλαμβανομένων των φάσεων στις οποίες η συνολική αντιπαράθεση θα είναι σωστά διαχειριζόμενη, ακολουθούμενες από φάσεις στις οποίες η σύγκρουση θα εντείνεται απότομα και άναρχα. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι διπλωμάτες και σε αμφότερες πλευρές του Ατλαντικού πρέπει να προετοιμαστούν για αυτό το σενάριο ακόμη πιο επιμελώς από όσο προετοιμάζονται για την προοπτική της σκόπιμης κλιμάκωσης. Η ομίχλη του πολέμου, που έγινε πιο πυκνή λόγω της ταχύτητας και της αναξιοπιστίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είναι πραγματική. Μπορεί να αποκρύψει ακόμη και τις καλύτερα σχεδιασμένες στρατηγικές.

ΚΟΚΚΙΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ

Ο Μπάιντεν είναι κατηγορηματικός σχετικά με το πού δεν θα φτάσει στην Ουκρανία. Δεν θα επέμβει άμεσα. Δεν θα εγκρίνει την εμπλοκή του ΝΑΤΟ στην σύγκρουση. Δεν θα υπαγορεύσει στην Ουκρανία πιο μαξιμαλιστικούς (ή μινιμαλιστικούς) πολεμικούς στόχους από αυτούς που θέτει το Κίεβο. Και μολονότι οι Ηνωμένες Πολιτείες προμηθεύουν τεράστιες ποσότητες εξοπλισμού στην Ουκρανία, ο Μπάιντεν έχει τονίσει την διάκριση μεταξύ της αυτοάμυνας της Ουκρανίας, στην οποία η Ουάσιγκτον είναι κατηγορηματικά δεσμευμένη, και των ουκρανικών χτυπημάτων στην ίδια την Ρωσία. Η στρατιωτική υποστήριξη στην Ουκρανία βαθμονομείται κατ’ αυτόν τον τρόπο. Ο Μπάιντεν θέλει η Ουκρανία να νικήσει με τους όρους της και στο έδαφός της. Σαφώς δεν θέλει αυτός να γίνει ένας περιφερειακός πόλεμος, και έχει χρησιμοποιήσει ακόμη και ένα άρθρο γνώμης στην [εφημερίδα] New York Times για να επικοινωνήσει αυτούς τους στόχους στη Μόσχα.

Ο Πούτιν [4] είναι πιο διφορούμενος – υποσχόμενος «συνέπειες» για την συμμαχική στρατιωτική βοήθεια. Η ρωσική προπαγάνδα υποστηρίζει τακτικά τις προελάσεις στο Βερολίνο ή τις πυρηνικές επιθέσεις στο Λονδίνο. Όσο υπερβολική κι αν είναι, μια τέτοια αποστολή μηνυμάτων δημιουργεί μια ανεκτική συναίνεση [5] στο Κρεμλίνο και στην ρωσική κοινωνία. Τον Ιούνιο, εν μέσω μιας διαμάχης για την παράδοση αγαθών στο Καλίνινγκραντ, έναν ρωσικό θύλακα, ο οποίος είναι χωριστός από τον κορμό της Ρωσίας, ο Πούτιν απείλησε την Λιθουανία με ακαθόριστα τιμωρητικά μέτρα. Η Λιθουανία είναι μέλος του ΝΑΤΟ και μια ρωσική επίθεση θα πυροδοτούσε μια άμεση στρατιωτική σύγκρουση. Αλλού, ο Πούτιν θα μπορούσε να σχεδιάσει ή να εκμεταλλευτεί κρίσεις στα Βαλκάνια ώστε να ενισχύσει την θέση της Ρωσίας - να οργανώσει πραξικοπήματα, να εμπλακεί σε παραστρατιωτική δραστηριότητα ή να εξαπολύσει μια ανοιχτή εισβολή. Οι μεγάλες κυβερνοεπιθέσεις [6] σε υποδομές κρίσιμης σημασίας στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες συνιστούν άλλον έναν κίνδυνο. Εάν αυτές προκύψουν, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλοι πιθανώς θα ανταποδώσουν, ξεκινώντας ένα νέο κεφάλαιο στον πόλεμο.

Κάποια από τη ρητορική ασάφεια του Πούτιν είναι κομπασμός. Ο ίδιος δεν έχει την οικονομική δυνατότητα για έναν ευρύτερο πόλεμο. Μολονότι η Ρωσία έχει πιθανότατα τα χρήματα για να συνεχίσει την πολιτική της για αλλαγή καθεστώτος στην Ουκρανία, ο ρωσικός στρατός έχει τεράστιες ελλείψεις ανθρώπινου δυναμικού [7] – μια συνάρτηση του καταστροφικού αρχικού πολεμικού σχεδίου του Πούτιν. Οποιαδήποτε πρόσθετη σύγκρουση, ειδικά εναντίον των καλά εξοπλισμένων δυνάμεων του ΝΑΤΟ, θα επιδείνωνε αυτά τα προβλήματα. Θεωρητικά, λοιπόν, ο Πούτιν και ο Μπάιντεν μπορούν να συμβιβαστούν. Με το ίδιο σκεπτικό ότι δεν θέλουν μια μεγαλύτερη πυρκαγιά, έχουν κίνητρα για να συμμορφωθούν με τους αόρατους κανόνες του πολέμου.

ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΨΥΧΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ;

Με την προσήλωσή τους στους αόρατους κανόνες, ο Πούτιν και ο Μπάιντεν έχουν αναβιώσει μια σημαντική δυναμική του Ψυχρού Πολέμου. Καθ' όλη την διάρκεια του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση δεν συμφώνησαν ποτέ επίσημα για το πώς θα διεξάγουν τους πολέμους με πληρεξούσιους. Καμία πλευρά, για παράδειγμα, δεν καθόρισε βασικούς κανόνες για τον πόλεμο της Κορέας - την πρώτη καυτή σύγκρουση της εποχής του Ψυχρού Πολέμου. Αντίθετα, επί σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, αμφότερες οι πλευρές αυτοσχεδίασαν την διαδρομή τους προς έναν βιώσιμο τρόπο για να κάνουν την δουλειά τους. Υπήρχε το επιτρεπτό: η αμοιβαία στηλίτευση, ο πολιτισμικός και ιδεολογικός ανταγωνισμός, η κατασκοπεία, τα ενεργά μέτρα όπως οι εκστρατείες προπαγάνδας και παραπληροφόρησης, η επιδίωξη σφαιρών επιρροής, η παρέμβαση στην εσωτερική πολιτική άλλων χωρών, και η υποστήριξη των αντιπάλων του άλλου στην ειρήνη και στον πόλεμο. (συνήθως επιχρυσωμένη από βαθμούς εύλογης άρνησης). Και υπήρχε το ανεπίτρεπτο: οι άμεσες στρατιωτικές συγκρούσεις και η χρήση πυρηνικών όπλων [8].

Μπορεί κάποιος μόνο να μαντέψει τους σημερινούς αόρατους κανόνες. Για τις Δυτικές χώρες, το πιο σημαντικό φαίνεται ότι είναι να κρατήσουν τους ένστολους στρατιώτες τους εκτός πολέμου. Ξεφεύγοντας από την εθιμοτυπία του Ψυχρού Πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εγκαταλείψει την εύλογη άρνηση που καλλιεργούσαν ενόσω υποστήριζαν τους μουτζαχεντίν του Αφγανιστάν στον αγώνα τους εναντίων των σοβιετικών δυνάμεων την δεκαετία του 1980. Στην Ουκρανία, η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί [9] της έχουν παράσχει ανοιχτά στον ουκρανικό στρατό βαρέα όπλα, στρατιωτική εκπαίδευση εκτός της Ουκρανίας και ανταλλαγή πληροφοριών για τον εντοπισμό στόχων. Η Ρωσία, από την πλευρά της, δεν έχει στοχεύσει κονβόι όπλων που κατευθύνονται προς την Ουκρανία ενόσω βρίσκονται ακόμη στο έδαφος του ΝΑΤΟ. Ούτε έχει διακόψει η Ρωσία την σταθερή ροή πολιτικών ηγετών των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στο Κίεβο, όλοι εκ των οποίων πρέπει να ταξιδέψουν διαμέσου μιας χώρας [που βρίσκεται] σε πόλεμο. Αυτό το είδος αυτοσυγκράτησης θα ήταν αδιανόητο στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά ήταν χαρακτηριστικό του Ψυχρού Πολέμου.

ΑΚΡΟΒΑΤΩΝΤΑΣ

Τι θα μπορούσε να απειλήσει τους αόρατους κανόνες που έχουν καθορίσει οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία; Μια πιθανότητα είναι το καθαρό ατύχημα. H άλλη είναι ένας κύκλος γεγονότων που «απαιτούν» κλιμάκωση. Σίγουρα, αυτές οι πιθανότητες μπορεί να συγκλίνουν, και ένα μόνο ατύχημα θα μπορούσε να γίνει η πρόφαση για ένα σπιράλ κλιμάκωσης —όπως συνέβαινε περιστασιακά κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Αναλογιστείτε την κρίση των πυραύλων της Κούβας [10]. Πολύ συχνά εορταζόμενη ως ένα παράδειγμα ψυχραιμίας του προέδρου των ΗΠΑ, Τζον Φ. Κένεντι, η αναμέτρηση του 1962 μεταξύ της Μόσχας και της Ουάσιγκτον για τους σοβιετικούς πυρηνικούς πυραύλους στην Κούβα, σχεδόν κατέληξε σε καταστροφή. Ο Σοβιετικός ηγέτης Νικήτα Χρουστσόφ υπερεκτίμησε τις δυνατότητες του˙ ο Κουβανός πρόεδρος Φιντέλ Κάστρο έδειξε υπερβάλλοντα ζήλο˙ Ο Κένεντι είχε την τύχη να βρει μια εφαρμόσιμη λύση – να ανταλλάξει την απομάκρυνση των αμερικανικών πυραύλων από την Τουρκία με την απομάκρυνση των σοβιετικών πυραύλων από την Κούβα. Ο μόνος μηχανισμός που αποκλιμάκωσε την κρίση ήταν η ικανότητα του Χρουστσόφ και του Κένεντι να επικοινωνούν και να βρίσκουν κοινό έδαφος, στην πραγματικότητα ένας απλός μηχανισμός. Αργότερα, το 1983, σε μια ατμόσφαιρα μεγάλης ψυχροπολεμικής έντασης, η Σοβιετική Ένωση παρερμήνευσε την άσκηση «Ικανός Τοξότης» (Able Archer) του ΝΑΤΟ -που προσομοίωνε μια κλιμάκωση της σύγκρουσης- ως μια πραγματική πυρηνική επίθεση και λίγο έλειψε να εξαπολύσει ένα καταστρεπτικό χτύπημα ως αντίποινα. Για άλλη μια φορά, οι αόρατοι κανόνες του Ψυχρού Πολέμου λίγο έλειψε να μην λειτουργήσουν. Ενδεχομένως, η αποφυγή δύο τέτοιων κατακλυσμών δεν είναι κακή για μια σύγκρουση 40 ετών. Ενδεχομένως, αυτές είναι δύο [αποφυγές] περισσότερες από όσες θα έπρεπε.

Ο πόλεμος [11] στην Ουκρανία είναι αντίστοιχα επιρρεπής σε ατυχήματα. Σήμερα, οι ανησυχίες βαραίνουν κυρίως την ρωσική πλευρά. Οι αόρατοι κανόνες του πολέμου ίσως είναι απολύτως εμφανείς στον Πούτιν, αλλά λιγότερο στους διοικητές του, πολλοί εκ των οποίων αντιμετωπίζουν την απογοήτευση των αποτυχιών [12] στο πεδίο της μάχης, των προβλημάτων εξοπλισμού, του ανεπαρκούς ανθρώπινου δυναμικού και του ουκρανικού στρατού [13] που έχει πολεμήσει με επιδεξιότητα και αποφασιστικότητα. Ο τυχοδιωκτισμός τους θα μπορούσε να ενθαρρύνει ένα αεροπορικό ή πυραυλικό χτύπημα έξω από την Ουκρανία —για παράδειγμα, για να σταματήσει την διέλευση όπλων στην Ουκρανία. Αυτό, φυσικά, θα ήταν μια ρωσική επίθεση σε ένα κράτος - μέλος του ΝΑΤΟ, και όχι λόγω του ότι το Κρεμλίνο έκανε άμεσα μια ριψοκίνδυνη επιλογή. Ο κίνδυνος, φυσικά, είναι ότι η Ουάσιγκτον θα ερμήνευε μια τέτοια επίθεση ως κατευθυνόμενη από το Κρεμλίνο κλιμάκωση. Έχοντας βασίσει ολόκληρο τον πόλεμο του στην στρεψοδικία, ο Πούτιν [14] ίσως να μην είχε αξιόπιστα μέσα ώστε να αλλάξει αυτή την ερμηνεία, και καμία ικανότητα ή προθυμία να επικοινωνήσει ένα λάθος. Ένας πόλεμος Ρωσίας-ΝΑΤΟ θα ήταν επικείμενος.

Μια διδακτική μελέτη περίπτωσης (case study) για την ερμηνεία και την αντίδραση προέρχεται από το 2014. Τον Ιούλιο εκείνου του έτους, ελεγχόμενοι από την Ρωσία αυτονομιστές της ανατολικής Ουκρανίας κατέρριψαν ένα πολιτικό αεροσκάφος [15], την πτήση MH17 της Malaysian Airlines, με πύραυλο εδάφους-αέρος Buk, οδηγώντας σε 298 θανάτους— κυρίως Ολλανδών πολιτών. Αντί να επικοινωνήσει το λάθος μέσω των πληρεξουσίων της ή να μείνει σιωπηλή, η Μόσχα επιδόθηκε σε παράλογους ισχυρισμούς και παραπληροφόρηση – διατυπώνοντας δεκάδες αντιφατικές εξηγήσεις. Αυτό το περιστατικό δεν κλιμακώθηκε πέρα από έναν πόλεμο λέξεων, καθώς η σύγκρουση στην Ουκρανία ήταν ακόμη τοπική και περιορισμένης κλίμακας. Η εξοργισμένη Ολλανδία δεν σκέφτηκε ποτέ την στρατιωτική δράση. Ωστόσο, ένα συγκρίσιμο σύνολο περιστάσεων ίσως είχε διαφορετικό αποτέλεσμα σήμερα. Σε αντίθεση με το 2014, θα υπήρχε τεράστια πίεση στο ΝΑΤΟ [16] να κάνει κάτι, και πολλές ήδη νευρικές χώρες θα ερμήνευαν την επίθεση ως σημάδι ότι η Ρωσία επέκτεινε τον πόλεμό της.

Όπως υπογραμμίζει αυτό το παράδειγμα, η προπαγάνδα της Μόσχας προσθέτει στην σύγχυση του πολέμου. Υπό την επιρροή του Κρεμλίνου, τα ρωσικά media χαρακτηρίζουν σταθερά τον πόλεμο του 2022 ως μια σύγκρουση μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης, βαδίζοντας ρητορικά έως το χείλος του γκρεμού ενός ευρύτερου πολέμου. Όταν η Λιθουανία [17] απείλησε να μπλοκάρει τα εμπορεύματα που πήγαιναν στο Καλίνινγκραντ, για παράδειγμα, η επίσημη ρητορική της Ρωσίας ήταν φιλοπόλεμη, σχεδόν σαν ο Πούτιν να εξέδιδε τελεσίγραφο. Πιθανότατα, απλώς προσποιείτο για το ρωσικό κοινό. Μολονότι αμφότερες οι πλευρές τελικά εκτόνωσαν την κρίση, η προσπάθεια της Ρωσίας να διατηρήσει την σύγκρουση σε αργό βρασμό μέσω της εγχώριας προπαγάνδας είναι μια παγίδα στην οποία το Κρεμλίνο ίσως τελικά πιαστεί το ίδιο.

Ένα άλλο είδος ατυχήματος θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί από την ουκρανική πλευρά. Ενώ χτυπά στρατιωτικούς στόχους στην Ρωσία, ο στρατός της Ουκρανίας θα μπορούσε να κάνει λάθος υπολογισμό και να χτυπήσει έναν μεγάλο πολιτικό στόχο εντός της Ρωσίας [18]. Αυτό προφανώς είναι κάτι που η Μόσχα κάνει χωρίς οποιονδήποτε ενδοιασμό στην ίδια την Ουκρανία, όπου οι ρωσικές πυραυλικές επιθέσεις σκοτώνουν αμάχους - συμπεριλαμβανομένων παιδιών και ηλικιωμένων - καθημερινά. Ωστόσο, το Κρεμλίνο θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μια ουκρανική επίθεση, ειδικά με όπλα που αυτή προμηθεύτηκε εξωτερικά, ως πρόσχημα για να ανταποδώσει εναντίον των συμμαχικών στρατιωτικών προμηθειών [που βρίσκονται] πολύ κοντά ή ακόμα και σε έδαφος του ΝΑΤΟ. Ο Πούτιν πιθανώς θα υπέθετε ότι τα Δυτικά κράτη υποστήριξαν την ουκρανική επίθεση, με τον ίδιο τρόπο που υπέθεσε ότι η εξέγερση της [πλατείας] Maidan [19] το 2014 που οδήγησε στην εκδίωξη του υποστηριζόμενου από την Ρωσία Ουκρανού προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς, ήταν συνωμοσία της CIA. Η ειρήνευση από μόνη της, απούσας της επικοινωνίας σε υψηλό επίπεδο μεταξύ της Μόσχας και της Ουάσιγκτον, ίσως να μην είναι αρκετές για να εκτονωθεί μια κρίση.

Τέλος, ένας ακούσιος κύκλος κλιμάκωσης που θα μοιάζει με την κρίση των πυραύλων της Κούβας θα μπορούσε να επεκταθεί σε έναν περιφερειακό ή παγκόσμιο πόλεμο. Παρά την ειρηνική επίλυσή της, η κρίση του 1962 είναι ένα παράδειγμα προς αποφυγήν. Ο Χρουστσόφ δεν κατάφερε να προβλέψει την έντονη αντίδραση του Κένεντι [20], εν μέρει διότι δεν περίμενε ότι η Ουάσιγκτον θα ανακαλύψει τους πυραύλους πριν τοποθετηθούν πλήρως. Σκέφτηκε λανθασμένα ότι θα μπορούσε να υπερφαλαγγίσει τον Κένεντι μέσω της μυστικότητας, της τύχης και του κομπασμού. Ο Πούτιν [21] ίσως είναι λιγότερο απρόβλεπτος από τον Χρουστσόφ, αλλά έχει ήδη αποδείξει την αδυναμία του να διαβάσει την πολιτική, τις στρατιωτικές ικανότητες και το ηθικό της Ουκρανίας. Θα μπορούσε, από ύβρη ή από οργή, να συμπεράνει ότι ο μόνος δρόμος του προς τα εμπρός είναι να ανεβάσει την ένταση, κλιμακώνοντας δραματικά τον πόλεμο ως τρόπο για να απωθήσει τις Δυτικές χώρες και να τις τρομάξει μια για πάντα. Ίσως δεν κατάφερνε να προβλέψει την αντίδραση που αυτό θα προκαλούσε στις Ηνωμένες Πολιτείες και στους συμμάχους τους. Αν συνέβαινε αυτό, ο Πούτιν θα αντιμετώπιζε, όπως ο Χρουστσόφ, μια βασανιστική απόφαση. Να ανεβάσει περαιτέρω την ένταση ή να κάνει πίσω.

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΥΚΟΛΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Παρά αυτούς τους κινδύνους, η μελετημένη υπομονή και η ηρεμία μπορούν να εμποδίσουν την σύγκρουση στην Ουκρανία [22] από το να εκραγεί [και να βγει] εκτός ελέγχου. Η επιτυχία στον πόλεμο νομιμοποιεί την αποφασιστική δράση και την ταχύτητα, αλλά η πολυπλοκότητα του πολέμου μπορεί επίσης να νομιμοποιήσει την αργή πορεία. Σε περίπτωση ατυχήματος -μια ρωσική πολεμική πράξη εναντίον μιας χώρας εκτός της Ουκρανίας, ας πούμε, αν και όχι μια [πράξη] που διατάχθηκε από τον Πούτιν- θα είναι κρίσιμης σημασίας για την Ουάσιγκτον και τους συμμάχους της να αξιολογήσουν την κατάσταση σχολαστικά. Ίσως είναι δύσκολο να βρεθούν αποδείξεις, αλλά η απάντηση των ΗΠΑ θα πρέπει να βαθμονομηθεί με συνετή λογική, όχι απαραιτήτως με την λογική του «οφθαλμόν αντί οφθαλμού». Διαφορετικά, ίσως αποδεικνυόταν αδύνατο για κάθε πλευρά να αντιστρέψει έναν αχρείαστο κύκλο κλιμάκωσης.

Οι Δυτικές χώρες δεν μπορούν να απαλλάξουν τον Πούτιν από τους πειρασμούς του να διευρύνει τη σύγκρουση. Μόνο ο ίδιος μπορεί να το κάνει, και μέχρι στιγμής οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ενεργήσει με περίσκεψη. Η Ουάσιγκτον έχει δημιουργήσει κανάλια στρατιωτικής απεμπλοκής που έχουν εξυπηρετήσει καλά αμφότερες τις πλευρές στην Συρία. Αν όλα πάνε καλά θα συνεχίσουν να το κάνουν στην Ουκρανία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες [23] θα πρέπει να υπενθυμίζουν στον εαυτό τους και στους συμμάχους τους ξανά και ξανά το διακύβευμα της ανεπιθύμητης κλιμάκωσης και την αναγκαιότητα να θεωρήσουν τις ρωσικές ρητορικές προκλήσεις ως αυτό που είναι. Η καλύτερη απάντηση στο τρολάρισμα, κάτι που λατρεύει να κάνει ο Πούτιν, είναι να το αγνοήσουν. Το ίδιο θα πρέπει να ισχύσει για τις πυρηνικές απειλές του Πούτιν. Η λεκτική ασχήμια δεν χρειάζεται πάντα να αντιμετωπίζεται. Μπορεί, επίσης, να αγνοηθεί στρατηγικά.

Δεν υπάρχει μαγικό ραβδί για την αποφυγή ενός ευρύτερου πολέμου. Οι συνομιλίες, οι διαπραγματεύσεις και η διπλωματία δεν είναι αρκετές. Ο Πούτιν μπορεί να περιοριστεί μόνο με την εφαρμογή βίας και η εφαρμογή βίας δεν είναι ποτέ χωρίς κινδύνους. Το πρώτο βήμα προς μια καλή μακροπρόθεσμη πολιτική είναι να αναγνωρίσουμε το καινούργιο αυτής της στιγμής: ένας μεγάλος πόλεμος που πιθανώς θα διαρκέσει για χρόνια, ο οποίος φουντώνει στην καρδιά ενός διεθνούς συστήματος που πλησιάζει πιο κοντά στην αναρχία. Εκπαιδευμένοι να ακολουθούν τους κανόνες μιας φιλελεύθερης διεθνούς τάξης πραγμάτων, οι σύμμαχοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και διπλωμάτες πρέπει τώρα να διδαχθούν να πλοηγούνται στην απουσία τάξης.

Όσο λιγότερο αποκαλυπτική είναι η προοπτική της Ουάσιγκτον και των συμμάχων της, τόσο το καλύτερο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία δεν βρίσκονται στα πρόθυρα του Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου. Δεν είναι κάθε κίνηση υπαρξιακή. Ο ρωσικός στρατός υποφέρει κάτω από αμέτρητους και αυξανόμενους περιορισμούς, ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία θα παρουσιάζει συνεχώς νέα, αβέβαια, ανησυχητικά και τρομακτικά απρόοπτα. Ο κόσμος θα πρέπει να μάθει να ζει με αυτό. Η κουβανική πυραυλική κρίση διήρκεσε 13 ημέρες. Η κρίση που προκλήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία θα διαρκέσει για πολύ ακόμη.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2022-07-18/what-if-war-i...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

Κι αν ο πόλεμος στην Ουκρανία βγει εκτός ελέγχου;

Αναζήτηση

Δημοφιλή Άρθρα

Περιοχή Μελών