Αντίπαλοι σε λογικά πλαίσια;

Στον ενάμιση χρόνο από τότε που ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, ανέλαβε τα καθήκοντά του, ο ανταγωνισμός μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας έχει ενταθεί. Αντί να διαλύσει τις σκληρές πολιτικές του πρώην προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ, όσον αφορά του Πεκίνο, ο Μπάιντεν τις έχει συνεχίσει σε μεγάλο βαθμό, υπογραμμίζοντας ότι οι δύο δυνάμεις κατευθύνονται σχεδόν σίγουρα σε μια παρατεταμένη περίοδο οξείας και στρατιωτικά επικίνδυνης στρατηγικής αντιπαλότητας. Αλλά ετούτο δεν σημαίνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα κινούνται αναπόφευκτα προς την κρίση, την κλιμάκωση, την σύγκρουση, ή ακόμη και τον πόλεμο. Αντίθετα, το Πεκίνο και η Ουάσιγκτον ίσως ψάχνουν μια νέα σειρά σταθεροποιητικών διακανονισμών που θα μπορούσαν να περιορίσουν -αν και όχι να εξαλείψουν- τον κίνδυνο ξαφνικής κλιμάκωσης.

Αμερικανική και κινεζική σημαία στο Άρλινγκτον της Βιρτζίνια, τον Νοέμβριο του 2018. Yuri Gripas / Reuters
-----------------------------------------

Η αξιολόγηση της κατάστασης των σινοαμερικανικών σχέσων ανά πάσα στιγμή δεν είναι ποτέ εύκολη, δεδομένης της δυσκολίας να γίνει διάκριση μεταξύ του τι λέει δημοσίως η κάθε πλευρά για την άλλη -συχνά για εγχώριο πολιτικό αποτέλεσμα- και τι πραγματικά κάνει έκαστη παρασκηνιακά. Ωστόσο, παρά την σκληρή και συχνά έντονη ρητορική, έχουν αναδυθεί κάποια πρώιμα σημάδια σταθεροποίησης, συμπεριλαμβανομένης της προσωρινής ανασύστασης μιας μορφής πολιτικού [διαλόγου] και διαλόγου για την ασφάλεια που στοχεύει στην διαχείριση των εντάσεων.

Μια τέτοια σταθεροποίηση υπολείπεται κατά πολύ της εξομάλυνσης, η οποία θα σήμαινε την αποκατάσταση της συνολικής πολιτικής, οικονομικής και πολυμερούς δέσμευσης. Οι ημέρες της εξομάλυνσης αποτελούν παρελθόν. Αλλά η σταθεροποίηση θα ήταν μολαταύτα σημαντική. Θα σήμαινε την διαφορά μεταξύ του στρατηγικού ανταγωνισμού που είναι διαχειρίσιμος μέσω σταθεροποιητικών ορίων και του ανταγωνισμού που δεν είναι διαχειρίσιμος —δηλαδή που ωθείται από μια διαδικασία πιέσεων και παρενοχλήσεων, κυρίως από τον στρατό κάθε χώρας, με την ελπίδα ότι κανένας δεν θα πιέσει υπερβολικά ανά πάσα στιγμή. Το ερώτημα για αμφότερες τις πλευρές, και για τις χώρες που έχουν παγιδευτεί στη μέση αυτού του τιτάνιου αγώνα για το μέλλον της περιφερειακής και της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων, είναι τι είδους στρατηγικό ανταγωνισμό θα επιδιώξουν.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ

Η Κίνα [1] μετρά την θέση της έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών με αυτή που αποκαλεί zonghe guoli, ή «συνολική εθνική ισχύς». Η zonghe guoli λαμβάνει υπόψη την στρατιωτική, οικονομική, και τεχνολογική ισχύ της Κίνας σε σύγκριση με εκείνη των Ηνωμένων Πολιτειών [2] και των συμμάχων τους, καθώς και την αντίληψη του Πεκίνου για το προς τα πού κλίνουν οι τρίτες χώρες. Κατά το μεγαλύτερο μέρος της τελευταίας πενταετίας, η εσωτερική συζήτηση στο Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) αντανακλά όλο και περισσότερο την πεποίθηση ότι αυτή η ισορροπία δυνάμεων κινείται ταχέως προς όφελος της Κίνας και ότι αυτή η τάση είναι πλέον μη αναστρέψιμη.

Ωστόσο, δεν έχουν γίνει όλα όπως τα θέλει το Πεκίνο, ειδικά μετά την εκλογή του Μπάιντεν. Οι ηγέτες της Κίνας είναι βαθιά ανήσυχοι για την αναζωογόνηση των συμμαχιών των ΗΠΑ τόσο στον Ειρηνικό όσο και στον Ατλαντικό. Αιφνιδιάστηκαν από την ταχεία ανύψωση της Quad [3] -η οποία αποτελείται από την Αυστραλία, την Ινδία, την Ιαπωνία, και τις Ηνωμένες Πολιτείες- σε επίπεδο συνόδου κορυφής υπό τον Μπάιντεν, η οποία κατέστη δυνατή λόγω της κλιμάκωσης της συνοριακής διαμάχης της Κίνας με την Ινδία. Η Κίνα είναι επίσης ανήσυχη για την ανάδυση μιας νέας συνεργασίας για την ασφάλεια μεταξύ της Αυστραλίας, των Ηνωμένων Πολιτειών, και του Ηνωμένου Βασιλείου, γνωστής ως AUKUS [4], και για την απόφαση της Αυστραλίας να αναπτύξει ένα στόλο πυρηνοκίνητων υποβρυχίων. Το Πεκίνο παρακολουθεί με ανησυχία, καθώς η Ιαπωνία έχει υιοθετήσει μια νέα αμυντική πολιτική, έχει διευρύνει τις αμυντικές δαπάνες της και έχει αρχίσει να ενστερνίζεται την ανάγκη να βοηθήσει στην άμυνα της Ταϊβάν [5]. Η Κίνα έχει δείξει παρόμοια ανησυχία για τη νέα στρατηγική [στάση] και την στάση της εξωτερικής πολιτικής της Νοτίου Κορέας υπό τον πρόεδρο Yoon Suk-yeol [6], ο οποίος υποσχέθηκε στην προεκλογική εκστρατεία του να ενταχθεί στην Quad και να την μετατρέψει σε Quint (πενταμερή). Και τέλος, η στρατηγική συνεργασία [7] «χωρίς όρια» της Κίνας με την Ρωσία, μετά την εισβολή της δεύτερης στην Ουκρανία, έχει βλάψει βαθιά την θέση του Πεκίνου στην Ευρώπη -σε σημείο που ακόμη και οι παραδοσιακές περιστερές όσον αφορά την Κίνα σε διάφορες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι πλέον επιφυλακτικές για τις μακροπρόθεσμες στρατηγικές φιλοδοξίες του Πεκίνου.