Το νέο αστυνομικό κράτος του Πούτιν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το νέο αστυνομικό κράτος του Πούτιν

Στην σκιά του πολέμου, η FSB ενστερνίζεται τις μεθόδους του Στάλιν
Περίληψη: 

Η FSB έχει αρχίσει να μοιάζει λιγότερο με την προκάτοχό της, της ύστερης σοβιετικής εποχής, την KGB· πλέον μοιάζει με κάτι πολύ πιο τρομακτικό: το NKVD, την διαβόητη μυστική αστυνομία του Στάλιν, η οποία διεξήγαγε τις μεγάλες εκκαθαρίσεις της δεκαετίας του 1930.

O ANDREI SOLDATOV είναι ερευνητικός δημοσιογράφος και συνιδρυτής και αρχισυντάκτης του Agentura.ru, ενός παρατηρητηρίου των δραστηριοτήτων των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών.
Η IRINA BOROGAN είναι ερευνητική δημοσιογράφος και συνιδρύτρια και αναπληρώτρια αρχισυντάκτης του Agentura.ru.
Είναι οι συν-συγγραφείς του βιβλίου με τίτλο The Compatriots: The Brutal and Chaotic History of Russia’s Exiles, Émigrés, and Agents Abroad. [1]

Από την άνοιξη του 2022 και μετά, μια τρομακτική νέα δύναμη έχει διαπεράσει την ρωσική κοινωνία. Ακτιβιστές που έχουν διαμαρτυρηθεί για την «ειδική επιχείρηση» στην Ουκρανία έχουν τεθεί υπό κράτηση. Αντίπαλοι του καθεστώτος, ακόμη και απλοί πολίτες που είχαν μη εξουσιοδοτημένες ξένες επαφές, ρίχνονται στην φυλακή Lefortovo της Μόσχας, όπου, στους σταλινικούς καιρούς, βασανίζονταν και εκτελούνταν πολιτικοί κρατούμενοι. Ειδικοί συνοριοφύλακες ανακρίνουν και εκφοβίζουν Ρώσους που προσπαθούν να φύγουν ή να επιστρέψουν. Αλλά ακόμη και αυτοί που έχουν καταφέρει να φύγουν στο εξωτερικό δεν είναι ασφαλείς˙ εξόριστοι που έχουν μιλήσει ανοιχτά διερευνώνται, και οι συγγενείς τους στην Ρωσία παρενοχλούνται από το καθεστώς. Και η ασφάλεια καταστέλλει τις ρωσικές εταιρείες που αγοράζουν ξένες αντί για ρωσικές πρώτες ύλες και εξοπλισμό.

28072022-1.jpg

Αξιωματούχοι της FSB παραδίδουν έναν φερόμενο ως Ουκρανό μαχητή στο δικαστήριο, στην [πόλη] Rostov-on-Don, στην Ρωσία, στις 19 Μαΐου 2022. Sergey Pivovarov / Reuters
-------------------------------------------------------

Καθώς ο πόλεμος του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, στην Ουκρανία [2] εισέρχεται στον έκτο μήνα του, έχει προκύψει μια δραματική μετατόπιση στην γραφειοκρατία ασφαλείας του Κρεμλίνου και έχει επικεντρωθεί στην υπηρεσία που βρίσκεται πιο κοντά στον ίδιο τον Πούτιν [3]: την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας (Federal Security Service) ή FSB. Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος, το Κρεμλίνο σχεδίαζε να χρησιμοποιήσει την FSB κυρίως στην Ουκρανία, ως δύναμη ειδικών επιχειρήσεων που θα εδραίωνε την ταχεία ρωσική κατάκτηση. Σύμφωνα με το σχέδιο, τα ρωσικά άρματα μάχης που θα κινούνταν στην Ουκρανία θα πυροδοτούσαν την αλλαγή καθεστώτος στο Κίεβο, και μια νέα φιλική προς τη Μόσχα ηγεσία που θα υποστηριζόταν από τους αρχικατασκόπους της FSB, θα έπαιρνε τον έλεγχο της χώρας. Εκείνη την περίοδο, ήταν ο κλάδος των πληροφοριών εξωτερικού της FSB – η Πέμπτη Υπηρεσία (Fifth Service) – που επρόκειτο να φέρει εις πέρας αυτό το καθήκον. Ήταν το μόνο μεγάλο τμήμα της FSB, από μια ντουζίνα, που συμμετείχε άμεσα στην προετοιμασία του πολέμου.

Ωστόσο, καθώς εκείνα τα σχέδια κλονίστηκαν [4], ο Πούτιν επινόησε μια διαφορετική, πολύ πιο συνολική αποστολή για την FSB: θα ήταν στην πρώτη γραμμή του ολοκληρωτικού πολέμου της Ρωσίας στο εσωτερικό, καθώς και των επιχειρήσεων των υπηρεσιών πληροφοριών της στην Ουκρανία. Και πλέον κάθε κλάδος της υπηρεσίας θα συμμετείχε. Τις νέες καταστολές στην Ρωσία [5] εκτελούν η αντιτρομοκρατική μονάδα της FSB, η υπηρεσία αντικατασκοπείας της και το ανακριτικό τμήμα της. Εν τω μεταξύ, οι ειδικές δυνάμεις της FSB και ο κλάδος της στρατιωτικής αντικατασκοπείας εκτελούν επιχειρήσεις που στοχεύουν Ουκρανούς στρατιωτικούς στα κατεχόμενα εδάφη και πέρα από αυτά, στρατολογούν Ουκρανούς πράκτορες, και κλητεύουν εκείνους τους οποίους η FSB ελπίζει να δει να διώκονται σε δίκες - παρωδία. Πράκτορες της FSB είναι σταθμευμένοι στα σύνορα της Ρωσίας και η Υπηρεσία Οικονομικής Ασφαλείας (Economic Security Service), η οποία συχνά θεωρείται το πιο διεφθαρμένο τμήμα της FSB, επιβάλλει δυναμικά τις οικονομικές πολιτικές της Ρωσίας. Στα κεντρικά γραφεία της FSB στην Πλατεία Lubyanka της Μόσχας, έχει ειπωθεί στα απλά στελέχη της υπηρεσίας να προετοιμαστούν για τρίμηνες θητείες στα κατεχόμενα εδάφη.

Καθώς η FSB [6] ηγείται μιας μεταμορφωμένης, όλο και πιο παρανοϊκής και βαθιά ασφαλειοποιημένης κρατικής γραφειοκρατίας, η μετατόπιση έχει βαθιές επιπτώσεις στην φύση της διακυβέρνησης του Πούτιν. Σε αντίθεση με την, σε μεγάλο βαθμό, προσανατολισμένη στις παρακολουθήσεις υπηρεσία, η FSB έχει γίνει ένας πολύ πιο επεκτατικός βραχίονας ενός όλο και πιο αδίστακτου κράτους. Με την σαρωτική εμβέλειά της στην εγχώρια κοινωνία, στις εξωτερικές υποθέσεις και στον στρατό, η FSB έχει αρχίσει να μοιάζει λιγότερο με την προκάτοχό [7] της, της ύστερης σοβιετικής εποχής, την KGB· πλέον μοιάζει με κάτι πολύ πιο τρομακτικό: το NKVD, την διαβόητη μυστική αστυνομία του Στάλιν, η οποία διεξήγαγε τις μεγάλες εκκαθαρίσεις της δεκαετίας του 1930 και διατήρησε μια σιδερένια κλειδαριά στην ρωσική κοινωνία στα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΜΒΕΛΕΙΑ ΤΗΣ LUBYANKA

Δεν είναι δύσκολο να εντοπιστούν τα σημάδια της εξελισσόμενης στρατηγικής της FSB. Αναλογιστείτε την τακτική της απέναντι στους δημοσιογράφους και στα μέλη της πολιτικής αντιπολίτευσης. Στο παρελθόν, όταν επρόκειτο για τον Τύπο, η FSB περιοριζόταν στο να κατασκοπεύει δημοσιογράφους που ήταν επικριτικοί προς την κυβέρνηση και να τους ενθαρρύνει να εγκαταλείψουν την χώρα. Ακόμη και όταν ο Ivan Safronov, ένας πρώην δημοσιογράφος που κάλυπτε τον στρατό για την ρωσική καθημερινή εφημερίδα Kommersant, συνελήφθη με την κατηγορία της προδοσίας το καλοκαίρι του 2020, αυτό έγινε κατανοητό ως ένα μήνυμα προς τους άλλους: σταματήστε να γράφετε για ευαίσθητα θέματα ή φύγετε από την χώρα. Στην πραγματικότητα, τον επόμενο χρόνο, πολλοί Ρώσοι δημοσιογράφοι τοποθετήθηκαν σε μια κυβερνητική λίστα με ξένους πράκτορες, αλλά δεν συνελήφθησαν, και πολλοί πήγαν στην εξορία. Αυτή η έξοδος συνεχίστηκε στην εναρκτήρια φάση του πολέμου στην Ουκρανία, όταν εκατοντάδες Ρώσοι δημοσιογράφοι και ακτιβιστές τράπηκαν σε φυγή στο εξωτερικό.