Τα παράδοξα της κλιμάκωσης στην Ουκρανία

Από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και μετά, έχει αναδυθεί ένα παράδοξο σχετικά με την κλιμάκωση. Η Δύση αποφεύγει προσεκτικά συγκεκριμένα είδη εμπλοκής -όπως η αποστολή μαχητικών αεροσκαφών MiG στο Κιέβου, ο καθορισμός ζωνών απαγόρευσης πτήσεων και η αποστολή στρατευμάτων στο πεδίο – λόγω του φόβου ότι θα προκαλέσει μεγαλύτερο πόλεμο με τη Μόσχα. Αλλά οι Δυτικές χώρες προμηθεύουν την Ουκρανία με προηγμένο πυροβολικό και πληροφορίες που στοχεύουν Ρώσους αξιωματικούς και πλοία. Έχουν στείλει προσωπικό των υπηρεσιών πληροφοριών και ειδικές δυνάμεις στην Ουκρανία για να μοιραστούν πληροφορίες και να μετακινήσουν στρατιωτικό εξοπλισμό εντός της χώρας. Οι διακρίσεις μεταξύ αυτών των ειδών αρωγής μπορεί να φαίνονται αυθαίρετες και να αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, ετούτες οι διαφορές λαμβάνονται σοβαρά υπόψη τόσο από την Ρωσία όσο και από την Δύση, και έχουν συμβάλει στο να εμποδιστεί η εξάπλωση του πολέμου.

Ένα τεθωρακισμένο κονβόι ρωσικών στρατευμάτων, στην περιοχή της Ζαπορίζια, στην Ουκρανία, τον Ιούλιο του 2022. Alexander Ermochenko / Reuters
---------------------------------------------------------

Τα δύο πιο σημαντικά όρια στην Ουκρανία είναι σαφή: η Δύση δεν έχει επιτεθεί άμεσα στις ρωσικές δυνάμεις και κάθε μέρος διατηρεί τις επιχειρήσεις του περιορισμένες στο ουκρανικό έδαφος. Ωστόσο, τέτοια όρια είναι κάθε άλλο παρά τα μόνα που βρίσκονται στο παιχνίδι. Το ΝΑΤΟ [2], για παράδειγμα, έχει αποφύγει την ανάμειξη που θα ενέπιπτε με ασφάλεια εντός αυτών των ορίων, όπως η παροχή αεροσκαφών ή η οργάνωση εθελοντικών μονάδων, διότι η Μόσχα ίσως θεωρούσε προκλητική μια τέτοια αρωγή. Η απάντηση της Ρωσίας πιθανώς θα παρέμενε επίσης εντός αυτών των αντιπροσωπευτικών και γεωγραφικών ορίων. Αλλά μια τέτοια προσοχή από την πλευρά του ΝΑΤΟ είναι λογική, διότι μια σκληρή ρωσική αντίδραση θα μπορούσε να βλάψει [3] τους αμάχους της Ουκρανίας και την κυβέρνησή της, καθώς και την Δύση, με νέους τρόπους.

Η πολυπλοκότητα γύρω από το τι γραμμές το ΝΑΤΟ, η Ρωσία και η Ουκρανία είναι πρόθυμες να σεβαστούν -και ποιες δεν είναι [πρόθυμες] - αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι οι κανόνες του περιορισμένου πολέμου είναι ακατάστατοι. Στην Ουκρανία [4] και σε άλλες συγκρούσεις, η κλιμάκωση είναι ένας περίπλοκος χορός, που επηρεάζεται από την ιστορία, την γεωγραφία και τις γενικές διακρίσεις μεταξύ των διαφορετικών ειδών συμπεριφοράς σε καιρό πολέμου. Αμφότερες οι πλευρές βολιδοσκοπούν τι θα ανεχθεί η άλλη, συγκλίνοντας συνήθως σε μια κοινή αντίληψη για το τι αποτελεί θεμιτό στόχο και τι όχι.

Για να παραμείνουν περιορισμένες οι συγκρούσεις, λοιπόν, τα αντιμαχόμενα μέρη πρέπει σταδιακά να δοκιμάσουν τα μεταξύ τους όρια, όπως έχει κάνει συνετά η Δύση. Με το να κινούνται αργά, οι Ηνωμένες Πολιτείες [5] και οι σύμμαχοί τους έχουν καταφέρει να συμβάλουν στην υπεράσπιση των Ουκρανών, ενόσω μετρούν την ανοχή της Ρωσίας. Το ΝΑΤΟ πρέπει να συνεχίσει να ενισχύει την συμμετοχή του με σταδιακό μόνο ρυθμό, υπολογίζοντας τις κόκκινες γραμμές της Ρωσίας με την προσεκτική παρακολούθηση του πώς απαντά η χώρα στις Δυτικές κινήσεις. Ένα διαψεύσιμο ρωσικό χτύπημα με drone στην Πολωνία, για παράδειγμα, θα μπορούσε να είναι ένα σημάδι ότι το ΝΑΤΟ έχει πιέσει υπερβολικά τη Μόσχα, στην οποία περίπτωση θα πρέπει να αποτραβηχτεί. Πάνω από όλα, το ΝΑΤΟ πρέπει να συνεχίσει να τηρεί τις σαφέστερες των κόκκινων γραμμών, πολεμώντας μόνο μέσω των ουκρανικών δυνάμεων και κρατώντας την πραγματική μάχη στο ουκρανικό έδαφος. Διαφορετικά, διακινδυνεύει μια πολύ πιο επικίνδυνη σύγκρουση.

ΚΑΘΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΟΡΙΑ

Κατά μία έννοια, ο πόλεμος [6] στην Ουκρανία κάθε άλλο παρά πληροί τις προϋποθέσεις του περιορισμένου. Ελάχιστοι από τους ανθρώπους που τράπηκαν σε φυγή από τα σπίτια τους στον απόηχο της εισβολής της Ρωσίας θα τον έβλεπαν ως τέτοιο. Αλλά το μέγεθος και το εύρος μιας σύγκρουσης είναι σχετικά, και η κλίμακα του ανθρώπινου πόνου θα ήταν μεγαλύτερη εάν ο πόλεμος εξαπλωνόταν σε νέα εδάφη ή εάν οι εμπόλεμοι χρησιμοποιούσαν νέα όπλα. Για να εμποδίσουν την σύγκρουση να βγει εκτός ελέγχου, είναι σημαντικό οι συμμετέχοντες να κατανοήσουν το πώς σκέφτονται οι εχθροί τους για την κλιμάκωση.

Ευτυχώς, όταν οι κυβερνήσεις προσπαθούν να βολιδοσκοπήσουν τα όρια των αντιπάλων τους, δεν ψάχνουν στο σκοτάδι. Γράφοντας κατά την διάρκεια του πρώιμου Ψυχρού Πολέμου, ο θεωρητικός των παιγνίων Thomas Schelling [7] παρατήρησε ότι τα όρια στον πόλεμο - και επομένως αυτό που θεωρείται κλιμακωτικό - προέρχονται από ευδιάκριτες διαφορές. Οι ποταμοί, τα βουνά, οι γραμμές γεωγραφικού πλάτους, τα πολιτικά σύνορα, οι στολές και τα όπλα ορίζουν τα περιγράμματα της κλιμάκωσης. Κατά την διάρκεια του πολέμου, αυτό που μετράει ως κλιμακωτικό πρέπει να διευθετηθεί αμέσως, αλλά οι κυβερνήσεις δεν ξεκινούν από το μηδέν.

Η γεωγραφία, για παράδειγμα, προσφέρει καθοδήγηση. Κατά την διάρκεια του Πολέμου της Κορέας, οι στροφές του ποταμού Yalu, της υδάτινης οδού που χωρίζει την Βόρειο Κορέα [8] από την Κίνα [9], ήταν ένα ισχυρό σημάδι. Ο βομβαρδισμός στην λάθος πλευρά του Yalu θεωρείτο από τους ηγέτες των ΗΠΑ, της Κίνας και της Σοβιετικής Ένωσης εξίσου ως άκρως κλιμακωτικός. Στην Ουκρανία, ο ποταμός Δνείπερος, τα σύνορα με την Πολωνία και την Ρωσία, η τοποθεσία της πρωτεύουσας και η διάκριση μεταξύ ανατολικής και δυτικής Ουκρανίας συμβάλουν ομοίως στον καθορισμό του ποιες στρατιωτικές επιχειρήσεις εμπίπτουν εντός των υφιστάμενων ορίων του πολέμου.