Το τέλος των ψευδαισθήσεων | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το τέλος των ψευδαισθήσεων

Γιατί μια στρατηγική ήττα της Ρωσίας είναι επιβεβλημένη

Μετά από 5 μήνες πολέμου σε όλα τα επίπεδα (στρατιωτικό, οικονομικό, υβριδικό), η κατάσταση διαμορφώνεται ως εξής: παρά τα κάποια εδαφικά κέρδη νοτιοανατολικά, η «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» αποκάλυψε το κακό χάλι των ρωσικών συμβατικών δυνάμεων. Το ότι αυτές αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα το είχαμε ήδη αναλύσει, αλλά οι επί του πεδίου επιδόσεις ήταν πραγματικά απογοητευτικές. Οφείλονται σε πεπαλαιωμένο εξοπλισμό, κακές τακτικές, χαμηλό ηθικό κλπ. Μολονότι διαθέτει εναέρια υπεροχή, η Ρωσική Αεροπορία έχει αποτύχει να πραγματοποιήσει πλήγματα ακριβείας, ενώ η εμπλοκή ακόμη και… βαρέων στρατηγικών βομβαρδιστικών είναι κωμικοτραγική. Σφυροκόπημα πυραυλικών επιθέσεων και βομβαρδισμών είναι το μόνο που έχει να επιδείξει η Ρωσία, προκειμένου να κάμψει το ηθικό του αμυνόμενου και να τον εξαναγκάσει σε συνθηκολόγηση (coercive strategy). Εδώ εντάσσεται και η αδιάκριτη (indiscriminate) χρήση μέσα στα αστικά κέντρα και εναντίον αμάχων, όπλων όπως οι βομβίδες διασποράς (cluster munitions), γεγονός που συνιστά ασφαλώς έγκλημα πολέμου. Η βύθιση από ουκρανικό βλήμα της ναυαρχίδας «Μόσχα» στη Μαύρη Θάλασσα κατέστησε το Ρωσικό Ναυτικό περίγελο. Οι ρωσικές στρατιωτικές απώλειες εκτιμώνται μεταξύ 20.000 και 30.000 νεκροί και πολλαπλάσιοι τραυματίες. Ο ουκρανικός λαός, από την άλλη, παρά τις ελλείψεις, αντιστέκεται με σθένος.

Στις 22/6/2022, ο διαπρεπής καθηγητής στρατηγικών σπουδών Λώρενς Φρήντμαν δημοσίευσε ένα βαρυσήμαντο άρθρο-απολογισμό με τίτλο «Παράλυση στη Μόσχα». Σε αυτό, αντέκρουσε καίρια τα επιχειρήματα όλων όσων πιστεύουν ότι η δεδηλωμένη στοχοπροσήλωση του Κρεμλίνου αποτελεί ένδειξη αποφασιστικότητας και, τελικά, ισχύος. Η εικόνα την οποία προσπαθεί να πλασάρει ο κ. Πούτιν, δηλαδή ότι επιτυγχάνει πάντοτε τους στόχους του ανεξαρτήτως κόστους, έχει αρχίσει να κλονίζεται, μας λέει ο Φρήντμαν, η δε δύναμή του σιγά-σιγά διαβρώνεται (his power is slowly eroding). Αυτή την στιγμή, ο εγκλωβισμένος στα στεγανά του Ρώσος πρόεδρος χαρακτηρίζεται από μια παράλυση πολιτικής, δηλαδή αδυναμία εξεύρεσης δημιουργικών λύσεων οι οποίες θα εκτονώσουν την κρίση. Το αδιέξοδο κατέστη φανερό, μεταξύ άλλων, στην περίφημη ομιλία του κ. Πούτιν προς 25ο Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, τον Ιούνιο του 2022: Παρά το Δυτικό οικονομικό blitzkrieg το οποίο δέχεται, είπε, η Ρωσία στο τέλος θα αναδυθεί ισχυρότερη. «Είμαστε ένας ισχυρός λαός, ικανός να αντιμετωπίσει κάθε πρόκληση. Όπως οι πρόγονοί μας, θα λύσουμε κάθε πρόβλημα, η χιλιόχρονη Ιστορία μας το επιβεβαιώνει». Εντούτοις, τα σύννεφα της ύφεσης είναι ήδη ορατά και αυτή θα οξυνθεί όταν κάποια στιγμή -θέμα χρόνου- αποκλιμακωθούν οι τιμές του πετρελαίου. Από την άλλη, ο πρόεδρος ομολόγησε πως δεν έχει πρόβλημα με πιθανή ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ, μολονότι ο ίδιος στο τέλος του 2013 είχε πείσει τον τότε φιλορώσο Ουκρανό πρόεδρο Γιανουκόβιτς να μην υπογράψει συμφωνία σύνδεσης.

Ομοίως ως προς την ένταξη Φινλανδίας και Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, τους αρχικούς λεονταρισμούς για «τρομακτικές συνέπειες» τους διαδέχτηκε μια αποδοχή της κατάστασης, υπό την διευκρίνιση να μην αναπτυχθούν ποτέ βάσεις με πυραύλους κλπ. (μοντέλο Νορβηγίας, το οποίο, φυσικά, θα εφαρμοζόταν και στην Ουκρανία, εάν ποτέ εντασσόταν στο ΝΑΤΟ). Την ίδια στιγμή, πρώην σοβιετικές χώρες με τις οποίες η Μόσχα έχει παραδοσιακά άριστες σχέσεις, ήτοι το Καζακστάν και το Αζερμπαϊτζάν, δηλώνουν την ετοιμότητά τους να αυξήσουν τις εξαγωγές ενέργειας προς την Δύση, εις βάρος του ρωσικού μεριδίου. Αυτή την στιγμή, συμπεραίνει ο καθηγητής, ο κ. Πούτιν δεν ξέρει πώς να τελειώσει έναν πόλεμο τον οποίο ο ίδιος ξεκίνησε χωρίς να ρωτήσει κανέναν. Ακόμη και στο αμιγώς στρατιωτικό επίπεδο, αδυνατεί να κλιμακώσει τις επιχειρήσεις επί του πεδίου με σκοπό την κατοχύρωση της νίκης, λ.χ. να αποφασίσει να κηρύξει επιστράτευση. Καθώς οι τακτικές του παραμένουν άκαμπτες (inflexible), είναι τελικά και προβλέψιμες. Εάν μια ουκρανική αντεπίθεση στην Χερσώνα τελεσφορήσει, θα έχει πρόβλημα… Γενικά, η ετερογονία των σκοπών θριάμβευσε: ενώ ο απώτερος στόχος της εισβολής ήταν η επίδειξη ισχύος και η απαίτηση να αντιμετωπίζεται η Ρωσία ως Μεγάλη Δύναμη, στην πραγματικότητα αναδείχτηκαν οι μεγάλες αδυναμίες και ελλείψεις της. Εν κατακλείδι, η αρκούδα «δάγκωσε περισσότερο από όσο μπορεί να μασήσει» (it really has bitten off more than it can chew), συμπεραίνει ο Φρήντμαν.

Η ρωσική στρατηγική ακαμψία, λόγω του εγγενώς προβληματικού τρόπου λήψης αποφάσεων (τα πάντα επαφίενται στον ηγέτη, χωρίς αντίλογο), αλλά και η παραγωγή μόνο βασικών αγαθών, αργά ή γρήγορα θα της προκαλέσουν μεγάλη ζημία. Από την άλλη, οι αέναα δημιουργικές δυνάμεις της αστικής Δημοκρατίας, όπως λ.χ. η ακαδημαϊκή ελευθερία στην έρευνα, η σαφώς μεγαλύτερη αξιοκρατία, η καινοτομία, ο υγιής ανταγωνισμός των επιχειρήσεων και η ικανότητα αυτοκριτικής (για υπέρβαση των όποιων λαθών) μάς βοηθούν πάντα να ανταποκρινόμαστε στις προκλήσεις, έστω και σε βάθος χρόνου. Τον «Ψυχρό Πόλεμο» τον κέρδισε η Δύση ξεπερνώντας τεχνολογικά και εξουθενώνοντας οικονομικά την ΕΣΣΔ, έστω κι αν μας πήρε καιρό. Ακόμη και η ΕΕ των 27 χωρών, την οποία τόσο πολύ έχουν επικρίνει ορισμένοι κακόβουλοι, έχει επιδείξει ήδη εκπληκτική προσαρμοστικότητα στις νέες συνθήκες, επιτυγχάνοντας πράγματα μέχρι πρότινος αδιανόητα: εκτός από επτά «πακέτα» κυρώσεων κατά της Ρωσίας, που υιοθετήθηκαν όλα με ομοφωνία, αναφέρουμε ενδεικτικά την συμφωνία των Υπουργών Ενέργειας (26/7/2022) για εθελοντική, έστω, μείωση της κατανάλωσης αερίου κατά 15%.