Ενεργειακή ασφάλεια και διεύρυνση της ΕΕ

6)Η επιτακτική ανάγκη των αναπτυσσόμενων χωρών για την διάθεση ενεργειακών πόρων στο πλαίσιο της στήριξης της ανάπτυξης τους αυξάνει δραστικά όχι μόνο την ζήτηση τους αλλά και ταυτόχρονα τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό για τον έλεγχό τους. Το κυριότερο παράδειγμα είναι αυτό της Κίνας και της Ινδίας [7]. Την περίοδο 1980-2004,μάλιστα, η παγκόσμια ζήτηση για φυσικό αέριο αυξήθηκε κατά 84% ενώ η ζήτηση για πετρέλαιο κατά 24% [8]. Συνολικά, η παγκόσμια ζήτηση για ενέργεια αναμένεται να αυξηθεί κατά 60% μέχρι το 2030 [9].

7)Η ενεργειακή ασφάλεια μπορεί να επηρεαστεί και από μεγάλες φυσικές καταστροφές, όπως σεισμούς, κυκλώνες και πυρκαγιές. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του τυφώνα «Κατρίνα» και «Ρίτα» το 2006 οι οποίοι είχαν ως αποτέλεσμα την διακοπή του 27% της παραγωγής πετρελαίου των ΗΠΑ [10].

Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι η ενεργειακή ασφάλεια επηρεάζεται και από τις επενδύσεις στην αντίστοιχη υποδομή όλων των χωρών αλλά και από τις τεχνολογικές εξελίξεις στον συγκεκριμένο τομέα [11].

Εύκολα μπορεί κανείς να συνειδητοποιήσει δύο πράγματα. Πρώτον, ότι η ενεργειακή ασφάλεια είναι μια ιδιαίτερα ευαίσθητη κατάσταση και, δεύτερον, ότι όλοι οι παράγοντες που αναφέρθηκαν παραπάνω έχουν ή μπορεί να έχουν αλληλένδετο και αλληλοεξαρτώμενο χαρακτήρα. Για παράδειγμα, μια μεγάλη μεταβολή στις διεθνείς τιμές των καυσίμων όπως αυτή που συμβαίνει αυτή την περίοδο, λόγω του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, μπορεί να επηρεάσει την οικονομική κατάσταση μια χώρας με ήδη βεβαρημένη και προβληματική οικονομία από την οποία, όμως, διέρχονται αγωγοί μεταφοράς ενέργειας. Η ενδεχόμενη οικονομική κατάρρευση της συγκεκριμένης χώρας είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει εσωτερική πολιτική αστάθεια ακόμα και έντονες κοινωνικές συγκρούσεις, με συνέπεια να δημιουργηθεί πρόσφορο έδαφος για την δράση εθνικών και διεθνών τρομοκρατικών οργανώσεων. Αυτές οι οργανώσεις, στην προσπάθειά τους να πλήξουν τα συμφέροντα μεγάλων δυνάμεων, ενδεχομένως να πλήξουν αγωγούς μεταφοράς ενεργειακών πόρων. Ένα τέτοιο γεγονός σίγουρα θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη αστάθεια τις διεθνείς αγορές ενέργειας και σε περαιτέρω αύξηση των τιμών. Αυτή η εξέλιξη με την σειρά της θα ενισχύσει τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό μεταξύ μεγάλων καταναλωτών ενέργειας για καλύτερη πρόσβαση ή ακόμα και για τον έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών περιοχών. Τέλος, αυτός ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός ενδεχομένως να αποτελέσει με την σειρά του σοβαρή απειλή για την παγκόσμια ειρήνη.

Βάσει όλων των παραπάνω δεν χωρά αμφιβολία ότι η ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ εξαιτίας της κατακόρυφης αύξησης των τιμών ενέργειας αλλά και της απειλής διακοπής της παροχής της λόγω του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, και της τοποθέτησης των Βρυξελλών υπέρ της δεύτερης, έχει παραβιαστεί. Η γενικότερη έννοια της ασφάλειας άλλωστε σημαίνει την « επιδίωξη της ελευθερίας από τον κίνδυνο» [12]. Οι ενεργειακά φτωχοί και ευάλωτοι οικιακοί καταναλωτές ήδη αντιμετωπίζουν τεράστιες δυσκολίες. Όπως δυσκολίες αντιμετωπίζουν και οι ενεργοβόρες βιομηχανίες καθώς και ο αγροδιατροφικός τομέας γεγονός που συνεπάγεται ένα υψηλότερο κόστος παραγωγής που θα πρέπει να το επωμισθεί ο καταναλωτής. Παράλληλα αυξάνονται οι τιμές των τροφίμων και το κόστος μετακίνησης με αποτέλεσμα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος να αντιμετωπίζουν έντονα προβλήματα.

Αυτό, επομένως, που γίνεται αντιληπτό είναι ότι η σύγχρονη κύρια ανησυχία για την ενεργειακή ασφάλεια θα πρέπει να βασίζεται όχι μόνο στην προστασία της διάθεσης των ενεργειακών πόρων από τις παραγωγικές χώρες αλλά και στην προστασία ολόκληρης της ενεργειακής αλυσίδας (παραγωγή, μεταφορά, υποδομές) στο πλαίσιο ενός παγκοσμιοποιημένου ενεργειακού συστήματος ασφάλειας [13]. Άρα, η σχεδίαση και υλοποίηση οποιασδήποτε πολιτικής και στρατηγικής γύρω από την ενέργεια και των ενεργειακών πρώτων υλών θα πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή διότι «μια λανθασμένη και άστοχη πολιτική … μπορεί να έχει μακροχρόνιες δυσμενείς συνέπειες για μια χώρα, υπονομεύοντας τόσο την οικονομική της ανάπτυξη όσο και τη γεωπολιτική της ισχύ» [14].

ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ Η ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΕ

Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), το γεγονός ότι τα κράτη μέλη στερούνται επαρκών ενδογενών ενεργειακών πηγών τα καθιστά εξαρτημένα στο ζωτικό τομέα της ενεργειακής ασφάλειας σε τρίτους. Μόλις το 48% των ενεργειακών αναγκών της ΕΕ καλύπτεται από εσωτερικές πηγές ενώ το υπόλοιπο εισάγεται [15]. Με δεδομένη την συνεχώς αυξανόμενη ενεργειακή κατανάλωση στην ΕΕ, το ποσοστό της ενεργειακής εξάρτησής της από εξωτερικούς προμηθευτές αναμένεται να αγγίξει το 75% το 2030 [16]. Ταυτόχρονα, η ρωσο-ουκρανική διένεξη, ήδη από το 2006 και το 2009, γύρω από τις τιμές του φυσικού αερίου επιβεβαίωσε για άλλη μια φορά την ενεργειακή τρωτότητα της ΕΕ. Η ρωσο-ουκρανική διένεξη, μάλιστα, το 2014 με την προσάρτηση της Κριμαίας ύστερα από σχετικό δημοψήφισμα, και οι τεταμένες ευρω-ρωσικές σχέσεις εξαιτίας αυτών των εξελίξεων ήρθαν να επιβεβαιώσουν τούτες τις ανησυχίες.