Η πραγματική κρίση της παγκόσμιας τάξης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η πραγματική κρίση της παγκόσμιας τάξης

Ο αντιφιλελευθερισμός σε άνοδο*
Περίληψη: 

Η διεθνής τάξη ευνοεί τώρα μια ποικιλία αντιφιλελεύθερων δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων αυταρχικών κρατών, όπως η Κίνα [1], που απορρίπτουν συλλήβδην την φιλελεύθερη δημοκρατία, καθώς και αντιδραστικών λαϊκιστών και συντηρητικών αυταρχικών που τοποθετούνται ως προστάτες των αποκαλούμενων παραδοσιακών αξιών και της εθνικής κουλτούρας, καθώς σταδιακά ανατρέπουν τους δημοκρατικούς θεσμούς και το κράτος δικαίου.

Ο ALEXANDER COOLEY είναι διευθυντής του Harriman Institute στο Πανεπιστήμιο Columbia και καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στην έδρα Claire Tow του Barnard College.
Ο DANIEL H. NEXON είναι καθηγητής στο Τμήμα Διακυβέρνησης και στο Walsh School of Foreign Service στο Πανεπιστήμιο Georgetown.

Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ το 2016 πυροδότησε μια μεγάλη συζήτηση για την φύση και τη μοίρα της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης πραγμάτων, που ξαφνικά βρέθηκε, όπως φάνηκε, ανάμεσα στην Χάρυβδη των διεκδικητικών αντιφιλελεύθερων μεγάλων δυνάμεων και στην Σκύλλα ενός εχθρικού προέδρου των ΗΠΑ. Μπορεί ο Τραμπ να έχασε την προεδρία το 2020, αλλά η φιλελεύθερη τάξη παραμένει υπό απειλή. Αν μη τι άλλο, τα πρόσφατα γεγονότα έχουν υπογραμμίσει το μέγεθος των προκλήσεων που αντιμετωπίζει -και, το πιο σημαντικό, ότι αυτές οι προκλήσεις είναι μια μόνο εκδήλωση μιας πολύ ευρύτερης κρίσης που θέτει σε κίνδυνο τον ίδιο τον φιλελευθερισμό.

01092022-1.jpg

O Ούγγρος πρωθυπουργός, Βίκτορ Όρμπαν, και ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, στην Ουάσιγκτον, τον Μάιο του 2019. Carlos Barria / Reuters
--------------------------------------------------------

Για δεκαετίες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι κυρίαρχες φατρίες τόσο στο Δημοκρατικό όσο και στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα είχαν δεσμευτεί στο έργο της δημιουργίας μιας φιλελεύθερης διεθνούς τάξης υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Θεωρούσαν την Ουάσιγκτον ως κεντρική στην οικοδόμηση ενός κόσμου οργανωμένου, τουλάχιστον εν μέρει, γύρω από τις συναλλαγές της αγοράς και την ατομική ιδιοκτησία˙ την προστασία των πολιτικών, αστικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων˙ την κανονιστική υπεροχή της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας˙ και τα επισήμως ισότιμα κυρίαρχα κράτη που εργάζονται συχνά μέσω πολυμερών θεσμών. Όποια κι αν ήταν τα λάθη της, η τάξη που θα αναδυόταν στον απόηχο του Ψυχρού Πολέμου έβγαλε εκατομμύρια [ανθρώπους] από την φτώχεια και οδήγησε ένα ποσοστό ρεκόρ της ανθρωπότητας να ζει υπό δημοκρατικές κυβερνήσεις. Αλλά αφαίρεσε επίσης τις «αντιπυρικές ζώνες» που δυσκόλευαν την εξάπλωση της αναταραχής από ένα πολιτικό επίπεδο σε ένα άλλο -για παράδειγμα, πηδώντας από το υποεθνικό στο εθνικό, στο περιφερειακό και, τέλος, στο παγκόσμιο επίπεδο.

Οι βασικοί παίκτες στις υφιστάμενες δημοκρατίες, ειδικά στην Ευρώπη και στην Βόρεια Αμερική, υπέθεσαν ότι η μείωση των διεθνών φραγμών θα διευκόλυνε την διάδοση των φιλελεύθερων κινημάτων και αξιών. Έτσι έγινε για κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά η διεθνής τάξη που προέκυψε ευνοεί τώρα μια ποικιλία αντιφιλελεύθερων δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων αυταρχικών κρατών, όπως η Κίνα [1], που απορρίπτουν συλλήβδην την φιλελεύθερη δημοκρατία, καθώς και αντιδραστικών λαϊκιστών και συντηρητικών αυταρχικών που τοποθετούνται ως προστάτες των αποκαλούμενων παραδοσιακών αξιών και της εθνικής κουλτούρας, καθώς σταδιακά ανατρέπουν τους δημοκρατικούς θεσμούς και το κράτος δικαίου. Στα μάτια πολλών δεξιών Αμερικανών και των αντιστοίχων τους στο εξωτερικό, ο Δυτικός αντιφιλελευθερισμός φαίνεται απόλυτα δημοκρατικός.

Αμέσως μετά την ορκωμοσία του, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, άρχισε να μιλά για «μια μάχη μεταξύ της χρησιμότητας των δημοκρατιών του εικοστού πρώτου αιώνα και των απολυταρχιών». Κάνοντάς το, επανέλαβε μια ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι ο δημοκρατικός φιλελευθερισμός αντιμετωπίζει απειλές τόσο από τα μέσα όσο και από τα έξω. Οι αυταρχικές δυνάμεις και οι αντιφιλελεύθερες δημοκρατίες επιδιώκουν να υπονομεύσουν βασικές πτυχές της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης. Και οι υποτιθέμενοι πυλώνες αυτής της τάξης, κυρίως οι Ηνωμένες Πολιτείες, κινδυνεύουν να υποκύψουν στον αντιφιλελευθερισμό στο εσωτερικό τους.

Είτε θέλουν να «οικοδομήσουν ξανά καλύτερα» (“build back better”) [2] είτε «να κάνουν την Αμερική μεγάλη ξανά» (“make America great again”), κάθε Αμερικανός αναλυτής φαίνεται να συμφωνεί ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει πρώτα να τακτοποιήσουν τα του οίκου τους για να ανταγωνιστούν αποτελεσματικά τις αυταρχικές μεγάλες δυνάμεις και να προωθήσουν την υπόθεση της δημοκρατίας στην παγκόσμια σκηνή. Όμως τα δύο μεγάλα πολιτικά κόμματα έχουν πολύ διαφορετικές αντιλήψεις για το τι συνεπάγεται αυτό το έργο της ανανέωσης. Αυτό το σχίσμα είναι πολύ μεγαλύτερο από τις διαφωνίες για τις ρυθμίσεις στην οικονομία και τις δημόσιες επενδύσεις. Οι κομματικοί βλέπουν την άλλη πλευρά ως υπαρξιακή απειλή για την ίδια την επιβίωση των Ηνωμένων Πολιτειών ως δημοκρατία.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια από τις πιο πολωμένες Δυτικές δημοκρατίες, αλλά οι πολιτικές τους συγκρούσεις και εντάσεις είναι εκφράσεις ευρύτερων, διεθνών διαδικασιών. Η αντιδραστική δεξιά των ΗΠΑ, για παράδειγμα, συνδέεται με μια ποικιλία παγκόσμιων δικτύων που περιλαμβάνουν τόσο αντιπολιτευόμενα πολιτικά κινήματα όσο και κυβερνώντα καθεστώτα. Οι προσπάθειες για την στήριξη της φιλελεύθερης δημοκρατίας στις Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν κλιμακωτές και μερικές φορές απρόβλεπτες επιπτώσεις στην ευρύτερη φιλελεύθερη τάξη˙ ταυτόχρονα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν μπορούν να βάλουν σε σειρά τις υποθέσεις της χώρας χωρίς να αντιμετωπίσουν ευρύτερες διεθνείς και διεθνικές προκλήσεις.

Όλα αυτά ξεπερνούν κατά πολύ το να γίνει ένα φρεσκάρισμα και μια ανακαίνιση στην αμερικανική δημοκρατία. Η κρίση δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί απλώς με την εκ νέου δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών σε πολυμερείς θεσμούς, συμφωνίες, και συμμαχίες. Οι ρίζες της είναι δομικές. Η φύση της σύγχρονης φιλελεύθερης διεθνούς τάξης αφήνει τις δημοκρατίες ιδιαίτερα ευάλωτες τόσο στις εσωτερικές όσο και στις εξωτερικές αντιφιλελεύθερες πιέσεις.

Στην τρέχουσα μορφή τους, οι φιλελεύθεροι θεσμοί δεν μπορούν να ανακόψουν την ανερχόμενη αντιφιλελεύθερη παλίρροια˙ οι κυβερνήσεις έχουν δυσκολευτεί να αποτρέψουν την διάχυση των αντιδημοκρατικών ιδεολογιών και τακτικών, τόσο εγχώριων όσο και εισαγόμενων. Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες πρέπει να προσαρμοστούν για να αποκρούσουν τις απειλές σε πολλαπλά επίπεδα. Υπάρχει, όμως, μια παγίδα. Οποιαδήποτε προσπάθεια αντιμετώπισης αυτής της κρίσης θα απαιτήσει αποφάσεις πολιτικής που θα είναι σαφώς αντιφιλελεύθερες ή θα απαιτούν μια νέα εκδοχή της φιλελεύθερης τάξης.

ANOIXTΟΙ ΣΤΗΝ ΑΣΤΑΘΕΙΑ