Η ανησυχητική επιστροφή της «πέμπτης φάλαγγας»

Με την εξάπλωση του κομμουνισμού και την εντατικοποίηση του ανταγωνισμού στα πλαίσια του Ψυχρού Πολέμου, οι εθνοτικά προσδιορισμένες πέμπτες φάλαγγες έδωσαν την θέση τους σε ιδεολογικά προσδιορισμένες. Στην Σοβιετική Ένωση, η οποία τελούσε υπό τον φόβο της «καπιταλιστικής περικύκλωσης», ο Στάλιν προειδοποίησε [6] ότι οι Δυτικοί αντίπαλοί του ενεργούσαν μέσω «καταστροφέων, κατασκόπων, σαμποτέρ, και δολοφόνων». Στις Ηνωμένες Πολιτείες, δεξιοί πολιτικοί κατηγόρησαν δημόσιους λειτουργούς ότι ήταν κρυφοί υποστηρικτές του κομμουνισμού και της Σοβιετικής Ένωσης. Η Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων της Βουλής, αν και αρχικά δημιουργήθηκε για να υπερασπιστεί [την χώρα] απέναντι στη ναζιστική διείσδυση, αναγεννήθηκε χάρη σε έρευνες για υποτιθέμενες κομμουνιστικές συμπάθειες δημοσίων υπαλλήλων, αριστερών ακτιβιστών, και διανοουμένων. Οι όρκοι πίστης για τους δημόσιους υπαλλήλους εδραίωσαν στο μυαλό του μέσου Αμερικανού την απειλή που έθεταν οι πέμπτες φάλαγγες για την εθνική ενότητα.

Με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου [7], η επικέντρωση στην ιδεολογία ως βάση για τις κατηγορίες περί πέμπτης φάλαγγας μειώθηκε και αντικαταστάθηκε από την ανανεωμένη ανησυχία για την εθνοτική και εθνική αφοσίωση πληθυσμών. Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και της Γιουγκοσλαβίας άφησε εθνοτικές μειονότητες εγκλωβισμένες στα πλαίσια προσπαθειών εθνικών πλειοψηφιών να εδραιώσουν τα «δικά τους» εθνικά κράτη. Ανάμεσά τους ήταν οι ρωσόφωνοι πληθυσμοί των μετασοβιετικών κρατών, οι οποίοι προκαλούσαν φόβους ως πιθανή προμετωπίδα για ρωσικούς αλυτρωτικούς σχεδιασμούς. Οι Σέρβοι της Κράινα στην Κροατία αντιμετωπίστηκαν με βάση την εθνικότητά τους με παρόμοιο τρόπο, ως συμπαθούντες πεμπτοφαλαγγίτες του Σέρβου ηγέτη, Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, παρόλο που οι περισσότεροι από αυτούς δεν συμμερίζονταν τις απόψεις του εκείνη την εποχή.

Αυτή η φάση της εθνοτικά προσδιορισμένης ρητορικής περί πέμπτης φάλαγγας ήταν επίσης φανερή στην Ασία. Αφότου οι Ουιγούροι διαδηλωτές απαίτησαν την διακοπή της μαζικής μετανάστευσης των Κινέζων Χαν στην επαρχία Σιντζιάνγκ το 1990, η Κίνα [8] κατέστειλε τις διαδηλώσεις και άρχισε να παρουσιάζει τους Ουιγούρους ως εθνοτική και θρησκευτική απειλή για το Κινεζικό έθνος. Αυτό το μοτίβο έχει επιβιώσει μέχρι σήμερα, καθώς η Κίνα παρουσιάζει την πολιτική βία στην Σιντζιάνγκ ως προϊόν ανατρεπτικής διείσδυσης από διεθνικά τζιχαντιστικά δίκτυα.

ΑΣΤΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ

Σήμερα, η ρητορική περί πέμπτης φάλαγγας είναι πανταχού παρούσα. Το τέλος της «μονοπολικής στιγμής» που βίωσαν οι Ηνωμένες Πολιτείες [9], σε συνδυασμό με τις αυξανόμενες φιλοδοξίες των αναθεωρητικών κρατών, έχουν αυξήσει την γεωπολιτική αστάθεια. Η Ρωσία υπήρξε βασική πηγή αυτής της αστάθειας, εισβάλλοντας στην Γεωργία το 2008 και στην Ουκρανία δύο φορές, φαινομενικά για λογαριασμό ρωσόφωνων αυτονομιστών ή υποτιθέμενα καταπιεσμένων πληθυσμών. Άλλες περιφερειακές δυνάμεις, όπως η Βραζιλία, η Κίνα, η Ινδία, το Ιράν, η Ιαπωνία, η Σαουδική Αραβία, η Νότια Αφρική, και η Τουρκία προσπάθησαν επίσης να ασκήσουν επιρροή σε γεωπολιτικά ασταθείς περιοχές του πλανήτη.

Πολλές φορές, μια χώρα θα υποστηρίξει [10] μια φιλική εθνική ή εθνοτική ομάδα εντός γειτονικής της χώρας, η οποία αποσκοπεί σε αυτοδιάθεση ή αυτονομία. Σε απάντηση, οι πολιτικοί στην χώρα που στοχοποιείται ενδέχεται να επικεντρωθούν στους δεσμούς μεταξύ αυτών των υποτιθέμενων πέμπτων φαλαγγών και των ξένων υποστηρικτών τους, επιδιώκοντας έτσι να κινητοποιήσουν υπέρ των σκοπών τους την εθνική πλειοψηφία. Αυτή η δυναμική ήταν εμφανής στις αμφιλεγόμενες πολιτικές που ακολουθήθηκαν απέναντι στην πραγματική ή ενδεχόμενη υποστήριξη των Χούθι της Υεμένης από το Ιράν, την υποστήριξη των Σουνιτών μαχητών της Συρίας από τη Σαουδική Αραβία και την υποστήριξη «μονάδων πέμπτης φάλαγγας» στην Ταϊβάν από την Κίνα.

Περιφερειακές δυνάμεις χρησιμοποιούν τέτοιες πρακτικές για να αναπτύξουν την τοπική υποστήριξη σε στρατηγικά σημαντικές χώρες. Δυτικοί πολιτικοί έχουν κατηγορήσει την Ρωσία ότι υποστηρίζει ιδεολογικούς συμμάχους της σε πολλά δημοκρατικά κράτη και την Κίνα ότι εξαγοράζει την υποστήριξη πολιτικών στην Αυστραλία, τον Καναδά, και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Νωρίτερα φέτος, ο διευθυντής του FBI των ΗΠΑ, Christopher Wray, προειδοποίησε ότι εκλεγμένοι αξιωματούχοι στις Ηνωμένες Πολιτείες που έχουν ταχθεί υπέρ της Κίνας «θα κληθούν να στηρίξουν τις θέσεις του Πεκίνου όταν η ισχύς και η επιρροή της αυξηθεί». Τα κράτη που υποστηρίζουν το status quo, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, υιοθετούν παρόμοιες πρακτικές υποστηρίζοντας φιλοδυτικά κινήματα σε όλο τον κόσμο.

ΜΙΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΑΪΚΙΣΤΕΣ

Αρκετοί ηγέτες έχουν επίσης χρησιμοποιήσει εκκλήσεις περί πέμπτης φάλαγγας για να ωφεληθούν από τον αυξανόμενο εγχώριο εθνικισμό. Δεξιοί πολιτικοί συχνά δίνουν έμφαση σε εθνοτικές και πολιτισμικές διαφορές, επισείοντας την έλλειψη εθνικής αφοσίωσης συγκεκριμένων εγχώριων ομάδων ως εφαλτήριο για λαϊκιστικά πολιτικά κινήματα. Ο Ούγγρος πρωθυπουργός, Βίκτορ Όρμπαν [11], ακολούθησε παραδειγματικά αυτή τη στρατηγική όταν φωτογράφισε τον χρηματοδότη και φιλάνθρωπο Τζορτζ Σόρος [12] ως αρχηγό μιας πέμπτης φάλαγγας με μια καμπάνια που χρησιμοποίησε αντισημιτικά στερεότυπα. Άλλοι ακροδεξιοί πολιτικοί και κόμματα στην Ευρώπη έχουν στοχοποιήσει Μουσουλμάνους πολίτες ως απειλή για τον χριστιανικό πολιτισμό, ενώ συντηρητικοί πολιτικοί στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν χρησιμοποιήσει παρόμοια ρητορική σε σχέση με τους Αμερικανούς Μουσουλμάνους. Οι λαϊκιστικές εκκλήσεις που θεωρήθηκαν εκλογικά επιτυχημένες σε μια χώρα υιοθετήθηκαν από πολιτικούς σε άλλες, για να ανταποκριθούν σε παρόμοια αντι-ελιτιστικά αισθήματα και πολιτισμικές δυσαρέσκειες.