Πώς μπορεί η Ευρώπη να αποφύγει να παγώσει

Καθώς το ευρωπαϊκό καλοκαίρι πλησιάζει στο τέλος του, σχεδόν όλες οι χώρες της ΕΕ αντιμετωπίζουν κάποιας μορφής ενεργειακή κρίση. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η ΕΕ συμπαρατάχθηκε με τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλους στην εξίσωση των κυρώσεων και των εμπάργκο στο ρωσικό φυσικό αέριο, παρόλο που πολλές χώρες της ΕΕ εξαρτώνται από τις εισαγωγές ρωσικής ενέργειας. Αυτά τα μέτρα έχουν οδηγήσει τις τιμές στα ύψη, αυξάνοντας απότομα το κόστος ζωής για πολλούς Ευρωπαίους. Ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν ήδη επιδιώξει να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας —για παράδειγμα, περιορίζοντας την χρήση κλιματιστικών σε δημόσια κτίρια και απαιτώντας από τα καταστήματα να σβήνουν τα φώτα τους κατά την διάρκεια της νύχτας. Αλλά η κρίση θα επιδεινωθεί. Οι κυβερνήσεις προσπαθούν να προετοιμαστούν για έναν πολύ σκληρό χειμώνα.

Χιόνι στο Παρίσι, τον Φεβρουάριο του 2018. Gonzalo Fuentes / Reuters
-----------------------------------------------------

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σε ολόκληρη την ΕΕ [1] επικεντρώνονται στην στήριξη των εθνικών προμηθειών. Τα κράτη της ΕΕ έχουν συνάψει διμερείς συμφωνίες για να εξασφαλίσουν ενέργεια από εναλλακτικούς παρόχους, όπως η Αλγερία, ο Καναδάς, και το Κατάρ. Οι κυβερνήσεις συζητούν τώρα πώς να κατασκευάσουν αγωγούς που θα μεταφέρουν φυσικό αέριο σε χώρες της Νότιας και Κεντρικής Ευρώπης. Και οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εξετάζουν σοβαρά πώς να κάνουν τις χώρες τους πιο ενεργειακά αποδοτικές. Το Συμβούλιο της ΕΕ συμφώνησε τον Ιούλιο σε ένα σχέδιο εξοικονόμησης ενέργειας που απαιτεί από τα κράτη-μέλη να μειώσουν την κατανάλωση φυσικού αερίου κατά 15% μέχρι αυτόν τον χειμώνα. Ορισμένες κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της Γαλλίας, της Ιταλίας, και της Ισπανίας, έθεσαν στόχους για περικοπές, αλλά άλλα κράτη-μέλη, όπως η Γερμανία, ήταν απρόθυμα να καθορίσουν μέτρα για να το πράξουν.

Τέτοιες κινήσεις, ωστόσο, υπολείπονται της αντιμετώπισης της κρίσης που αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν απλώς τα συμπτώματα της δύσκολης θέσης τους και αγνοούν τις αιτίες. Μόνο μέσω συντονισμένης εξωτερικής πολιτικής —όχι κατακερματισμένων μεμονωμένων εθνικών απαντήσεων— μπορεί η Ευρώπη να βαδίσει τον δρόμο προς την ενεργειακή ασφάλεια. Ελλείψει μιας τέτοιας συντονισμένης δράσης, τα κράτη-μέλη της ΕΕ θα βρεθούν να αναζητούν διαρκώς μια ισορροπία μεταξύ της διατήρησης των αξιών τους και της ικανοποίησης των βασικών αναγκών των πολιτών τους, μια επισφαλής άσκηση που θα βλάψει το ίδιο το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πρέπει να δράσουν γρήγορα για να αποτρέψουν τις πιο σκοτεινές συνέπειες του ερχόμενου χειμώνα.

ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΣΗΜΑΔΙΑ

Η Ευρώπη αγωνίστηκε τους τελευταίους μήνες να απομακρυνθεί από την εξάρτηση από την ρωσική ενέργεια. Αλλά ακόμη και οι πιο γενναίες προσπάθειές της για διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας δεν κατάφεραν να ξεπεράσουν την ιστορική υπερβολική εξάρτησή της από την Ρωσία. Τον Ιούλιο, Γερμανοί αξιωματούχοι (με την υποστήριξη άλλων κρατών-μελών της ΕΕ) ώθησαν τον Καναδά να παρακάμψει τις δικές του κυρώσεις στην Ρωσία προκειμένου να επισκευάσει τον αγωγό Nord Stream 1 για να διατηρήσει την ροή του ρωσικού αερίου στην Γερμανία. Αυτό συνέβη λίγες μέρες αφότου οι ρωσικές δυνάμεις έπληξαν ένα εμπορικό κέντρο στο Kremenchuk ενώ βρίσκονταν μέσα περισσότερα από 1.000 άτομα. Η υποτιθέμενη δέσμευση της Ευρώπης να δει την Ρωσία να λογοδοτεί για τις ενέργειές της στην Ουκρανία [2] φαίνεται να ξεπερνιέται από τις αναμφισβήτητες ενεργειακές της ανάγκες.

Μια άλλη προειδοποίηση ήρθε στην Ιταλία αυτό το καλοκαίρι, όταν ορισμένα πολιτικά κόμματα, συμπεριλαμβανομένου του Κινήματος Πέντε Αστέρων και των ακροδεξιών Lega και Forza Italia, ουσιαστικά ανέτρεψαν την κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι σχετικά με τις προσπάθειές της να απομακρύνει την ιταλική οικονομία από την ρωσική ενέργεια. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης υποστήριξαν ότι τέτοιες δαπάνες ήταν περιττές, επιμένοντας ότι θα ήταν πολύ φθηνότερο να παραμείνει κανείς πιστός πελάτης του ρωσικού φυσικού αερίου. Το γεγονός ότι η Ιταλία, ένα από τα μεγαλύτερα κράτη-μέλη της ΕΕ, έχει ξεφύγει από την συναίνεση σχετικά με την διατήρηση μιας σθεναρής στάσης ενάντια στον αποτρόπαιο πόλεμο του Πούτιν [3] έχει προκαλέσει ρίγη σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Εάν η Ρώμη μπορεί να εγκαταλείψει αυτή την συλλογική προσπάθεια, ίσως να ακολουθήσουν και άλλοι, δεδομένου ότι υπάρχουν ισχυρές εθνικιστικές φωνές σε σχεδόν όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Πράγματι, την πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου, η Μαρίν Λεπέν, η ηγέτις του ακροδεξιού Rassemblement National στην Γαλλία, ζήτησε να τερματιστούν οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας τις οποίες αποκάλεσε «άχρηστες». Κάτω από οικονομικές και πολιτικές πιέσεις, η εντυπωσιακή ενότητα που χαρακτήρισε την απάντηση της Ευρώπης στον πόλεμο βρίσκεται σε κίνδυνο.