Ο Ερντογάν, ο Πούτιν, και η Δύση

Εκείνο το ζεστό απόγευμα του Ιουλίου του 2016, ένας βασικός «κόμβος» της δομής του ψυχισμού του Ταγίπ Ερντογάν βραχυκυκλώθηκε δια παντός. Ήταν άραγε η ευθεία απειλή από κομάντος των ειδικών δυνάμεων κατά του ιδίου και της οικογενείας του , εκεί στο θέρετρο όπου περνούσε τις διακοπές του; Ήταν ενδεχομένως το «εύρος» της προδοσίας όπως ο ίδιος ο πρόεδρος της Τουρκίας το αντιλαμβανόταν από τον πνευματικό σύμμαχο και συμπαραστάτη του, τον Φετουλάχ Γκιουλέν; Το πραξικόπημα που δεν έγινε ποτέ, αλλά που ακόμη και οι λεπτομέρειες οι οποίες αφορούσαν την εκδήλωσή του ήταν απόλυτα γνωστές στον προσωπικό μηχανισμό ασφαλείας του Ταγίπ Ερντογάν, λειτούργησε καταλυτικά ως προς την διαμόρφωση των στρατηγικών προτεραιοτήτων του προέδρου της Τουρκίας. Βαθειά μέσα στον τρόπο σκέψης του συντελέστηκε μια απότομη στροφή.

Τουρκική σημαία και πανό που απεικονίζουν τον πρώτο Τούρκο πρόεδρο, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, και τον κυβερνώντα πρόεδρο της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, σε τερματικό σταθμό του νέου αεροδρομίου της Κωνσταντινούπολης, στις 29 Οκτωβρίου 2018. REUTERS/Murad Sezer
---------------------------------------------------------

Είχε ήδη επηρεαστεί σε ένα βαθμό από κάποια ανησυχητικά σημάδια που αφορούσαν την υγεία του. Τα προβλήματα αυτά, ωστόσο, όπως αποδείχθηκε στην συνέχεια, ξεπεράστηκαν αφήνοντας πίσω τους κάποια προειδοποιητικά μηνύματα. Ο πανδαμάτωρ χρόνος, βλέπετε. Ανίκητος αντίπαλος.

Έκτοτε το πολιτικό στοίχημα του Ταγίπ Ερντογάν έλαβε μια άκρως προσωπική διάσταση. Το 2023, με την συμπλήρωση 100 χρόνων από την Συνθήκη της Λωζάνης και με την ευκαιρία της διεξαγωγής προεδρικών εκλογών, θα έπρεπε να έχει κατατεθεί στην τουρκική κοινή γνώμη μια νέα ιστορική αναφορά˙ ένα νέο μοντέλο ηγεσίας˙ να δοθεί ένα τέλος στην κυριαρχία της προσωπικότητας του Κεμάλ Ατατούρκ ως συμβόλου της σύγχρονής Τουρκικής Δημοκρατίας και να αντικατασταθεί από μια νέα πρόταση: το νεο-οθωμανικό προφίλ του Ταγίπ Ερντογάν.

Έκτοτε, ο πόλεμος στην Συρία και το Βόρειο Ιράκ , η εμπλοκή στην Λιβύη, η παρουσία στο Ανατολικό Κέρας της Αφρικής αλλά και στο Κατάρ, ο αναθεωρητισμός ως προς το status quo των σχέσεων με την Ελλάδα, το εγχείρημα επιβολής συγκεκριμένων συσχετισμών στην Ανατολική Μεσόγειο, όλα τα παραπάνω αποτέλεσαν τον καμβά πάνω στο οποίο ο πρόεδρος της Τουρκίας σχεδιάζει την πλήρη «άλωση» και τον εκ θεμελίων αναπροσανατολισμό της σύγχρονης ιστορίας της Τουρκίας. Αναμφίβολα υπήρξαν προβλήματα σε αυτήν τη νεο-οθωμανική διάσταση της εξωτερικής πολιτικής του συστήματος Ερντογάν.

Προφανώς και απέτυχε παταγωδώς η πολιτική του εμπλοκή στην Αίγυπτο. Φυσικά και σύρθηκε στην αποκατάσταση των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ θυσιάζοντας ένα μέρος του διπλωματικού κεφαλαίου που είχε επενδύσει στις σχέσεις με την Τεχεράνη. Σίγουρα αθέτησε υποσχέσεις και δεσμεύσεις του προς την Χαμάς των Παλαιστινίων . Υποχρεώθηκε να υποκλιθεί στην Σαουδική Αραβία και τα Αραβικά Εμιράτα εγκαταλείποντας τις μαξιμαλιστικές επιδιώξεις του να αποκαταστήσει την ηγετική θέση της Τουρκία στο Ισλάμ.

Ο ΝΕΟ-ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ

Πώς όλες αυτές οι κεφαλαιώδεις ανακατατάξεις στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου επηρεάζουν τον πυρήνα των ελληνοτουρκικών σχέσεων; Πόσο μακριά είναι διατεθειμένο να προχωρήσει το σύστημα Ερντογάν ώστε να αποσταθεροποιήσει δομικά τα γεωπολιτικά δεδομένα στο Αιγαίο;

Αυτά είναι τα ερωτήματα που καλείται σε καθημερινή βάση να διαχειριστεί η Αθήνα ως προς της πολιτικές και στρατιωτικές παραμέτρους μιας τακτικής της Άγκυρας που στοχεύει αναμφίβολα σε μια αντιπαράθεση διαρκείας με υπέρμετρη ενίοτε επιθετική ρητορική και έκδηλη πρόθεση (ή επιδίωξη) πρόκλησης σοβαρού θερμού επεισοδίου ενδεχομένως και όχι μόνον).

Γράφει ο εμπειρότατος Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Χρήστος Ροζάκης, στην εφημερίδα «Καθημερινή» της 29ης Μαΐου καταλήγοντας σε ένα ανάλογο συμπέρασμα: «Ο Τούρκος πρόεδρος δείχνει με την συμπεριφορά του να μην αποκλείει το θερμό επεισόδιο, μπορεί, μάλιστα, και να το επιδιώκει».

Ο κ. Ροζάκης είναι από εκείνους του ανθρώπους που εδώ και αρκετές δεκαετίες κλήθηκαν να χειριστούν ζητήματα, αλλά και να καταθέσουν άποψη και προτάσεις, ως προς το συνολικό πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Είναι δε από εκείνους που αποτολμούν να δημοσιοποιήσουν αλήθειες για θέματα ταμπού, οι οποίες ενοχλούν -όπως επί παραδείγματι για το πραγματικό μη εύρος της υφαλοκρηπίδας στο οποίο έχει δικαίωμα το Καστελόριζο.

Η αποστροφή του ειδικού επιστήμονα σε θέματα Διεθνούς Δικαίου για την πρόσφατη ενέργεια δύο τουρκικών μαχητικών που έφθασαν στα 2,8 μίλια από την Αλεξανδρούπολη είναι χαρακτηριστική: «Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Τουρκία έχει ξεπεράσει, με τις πρόσφατες δραστηριότητες και τις δηλώσεις από τα πιο επίσημα χείλη, κάθε προηγούμενη ανάλογη συμπεριφορά. Και το λέω αυτό γιατί η παραβίαση των μαχητικών αεροπλάνων στον Έβρο αποτελεί μια ακραία παρανομία που ουδέποτε άλλοτε η Τουρκία είχε αποτολμήσει».

Η τελευταία λέξη προσλαμβάνει ιδιαίτερη σημασία. Όπως επισημαίνει και ο κ. Ροζάκης, η παραβίαση μητροπολιτικού εναερίου χώρου (ηπειρωτικού εδάφους δηλαδή) αποκτά εντελώς ιδιαίτερη διάσταση και συνιστά κλιμάκωση η οποία δεν μπορεί παρά να είναι σχολαστικά προσχεδιασμένη, ενώ παράλληλα έχουν εξεταστεί και έχουν αναλυθεί σε βάθος όλες οι ενδεχόμενες αντιδράσεις της ελληνικής πλευράς. Δεν υφίσταται ως εκ τούτου η έννοια του λάθους ή της στιγμιαία λανθασμένης εκτίμησης. Ο χρόνος και ο τρόπος εκτέλεσης αυτής της στρατιωτικής ενέργειας από την Πολεμικής Αεροπορίας της Τουρκίας εισάγει την ένταση στο Αιγαίο και το βαθμό «θερμότητας» στις καθημερινές αναμετρήσεις στον ουρανό του Αρχιπελάγους σε πλαίσιο ακραίας επικινδυνότητας.