Ο Ερντογάν, ο Πούτιν, και η Δύση

«Πάντως, στην κλίμακα της σοβαρότητας του στιγμιαίου αυτού επεισοδίου φαντάζει περισσότερο σοβαρό από τα θαλάσσια επεισόδια του καλοκαιριού του 2020, καθώς εκεί τουλάχιστον δεν υπήρχε αμφισβήτηση κυριαρχίας, αλλά κυριαρχικών δικαιωμάτων», επισημαίνει με έμφαση ο καθηγητής Ροζάκης προκαλώντας το αυτονόητο ερώτημα: «Ποιο θα είναι το επόμενο στάδιο πρόκλησης που θα υιοθετήσει η Άγκυρα;».

ΟΙ ΔΥΣΕΞΗΓΗΤΕΣ ΑΥΤΑΠΑΤΕΣ

Στην αρχή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και μετά τις πρώτες αντιδράσεις της Δύσης, αρκετοί σχολιαστές και άνθρωποι που ασχολούνται συστηματικά με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις στην αισθάνθηκαν ανακούφιση. Σε σχετική αρθρογραφία, λοιπόν, διαβάσαμε πώς εφεξής υπάρχουν περιθώρια χρόνου ως προς τις εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά δεδομένου ότι η έννοια του «Αναθεωρητισμού» υπέστη σοβαρό ράπισμα από την στάση του Πούτιν και ως εκ τούτου ο Ταγίπ Ερντογάν γνωρίζει ήδη πώς δεν υπάρχουν περιθώρια ανοχής του διεθνούς περιβάλλοντος σε ανάλογες επιθετικές δραστηριότητες, ιδιαίτερα προς μια χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ: την Ελλάδα, δηλαδή.

Ελάχιστο χρόνος κύλησε μέχρι την στιγμή της διάψευσης αυτής της αισιόδοξης προσέγγισης. Λίγα εικοσιτετράωρα μετά την επίσκεψη του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, στην Ουάσιγκτον και την ομιλία του στην ολομέλεια του Κογκρέσου, το σύστημα Ερντογάν δημοσιοποίησε τις προθέσεις του. Πύκνωσαν οι πτήσεις τουρκικών μαχητικών πάνω από τα νησιά. Η Άγκυρα έστειλε ερευνητικό σκάφος στο Βόρειο Αιγαίο με έκδοση ειδικής ΝAVTEX. Πέρασαν πολλά χρόνια από το 1987 όταν ήταν και η τελευταία φορά που η τουρκική πλευρά αποτολμούσε να εκτελέσει μια τέτοια ενέργεια. Κάποια στιγμή πέταξε και το ζεύγος των τουρκικών F16 το οποίο διέσχισε σχεδόν κάθετα το Αιγαίο, από νότια της Ρόδου έως την Αλεξανδρούπολη.

Είναι ηλίου φαεινότερον πως το σύστημα Ερντογάν προχώρησε σε μια εντελώς διαφορετική ανάγνωση των προθέσεων του διεθνούς περιβάλλοντος, καταλήγοντας σε μια εκ των πραγμάτων νέα ερμηνεία των πραγματικών περιθωρίων ανοχής της Δύσης.

Η κλιμακούμενη επιθετικότητα της Άγκυρας στο Αιγαίο, την οποία εμμέσως διαπιστώνει και η Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και η αμερικανική διπλωματία, βασίζεται στην πραγματική εικόνα των πολεμικών εξελίξεων στην Ουκρανία. Όπως καταγράφουν και τα έγκυρα διεθνή ΜΜΕ, όλο και περισσότερες Δυτικές κυβερνήσεις καταλήγουν πώς θα πρέπει να υπάρξει συμβιβαστική λύση για τον τερματισμό του πολέμου. Καταλάγιασαν, δηλαδή, οι πρώτες μαξιμαλιστικές αντιδράσεις, ιδιαίτερα μετά την αποχώρηση των Ρώσων από την περιοχή του Κιέβου -σύμφωνα με τις οποίες θα έπρεπε να ηττηθεί η Ρωσία στο πεδίο προκειμένου να ανατραπεί ή να περιοριστεί καταλυτικά η ισχύς του καθεστώτος Πούτιν στο Κρεμλίνο.

Όπως επισημαίνει όλο και μεγαλύτερος αριθμός αναλυτών, η Γαλλία, η Ιταλία, και η Γερμανία εσχάτως, ομοφωνούν διαπιστώνοντας πώς ο έλεγχος των ρωσικών δυνάμεων στην Ανατολική Ουκρανία είναι σχεδόν καθολικός και πως ο ρωσικός στρατός επιτίθεται εκ νέου στο Χάρκοβο.

ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

Η παραπάνω ομοφωνία των ισχυρών της ΕΕ συνάδει -όσο και αν φαίνεται περίεργο- με την διχαστική διγλωσσία της Ένωσης η οποία κατέληξε σε ένα ερμαφρόδιτο «ναι μεν αλλά» ως προς την επιστολή εμπάργκο προς το ρωσικό πετρέλαιο. Ως γνωστόν, η Ένωση υιοθετεί και συμβιβάζεται με μια μέση λύση όπου θα συνεχίσουν «προσωρινά» (;) να λειτουργούν οι αγωγοί μεταφοράς αργού από την Ρωσία προς χώρες της Κεντρικής Ευρώπης (βλέπε Ουγγαρία, Σλοβακία, Τσεχία κλπ).

Αυτή η γενική εικόνα είναι που προσφέρει στο καθεστώς Ερντογάν την πεποίθηση πως ο αναθεωρητισμός ενδεχομένως να ενοχλεί αφάνταστα τον πολιτικό και νομικό πολιτισμό της Δύσης, ωστόσο υπάρχουν στην πράξη και επί του πεδίου περιθώρια υλοποίησης μέρους των αναθεωρητικών προθέσεων, όπως στην Ανατολική Ουκρανία, φερ’ ειπείν.

Σχεδόν ταυτόχρονα, λοιπόν, η Άγκυρα προϊδεάζει την διεθνή κοινότητα προαναγγέλλοντας ανερυθρίαστα την πρόθεση της εισβάλει εκ νέου στην Συρία πραγματοποιώντας την τρίτη κατά σειρά εισβολή της. Προκειμένου να μην υπάρξουν παρερμηνείες, οι επίσημες ανακοινώσεις πραγματοποιήθηκαν μετά την ολοκλήρωση της συνεδρίασης του Συμβουλίου Ασφαλείας της Τουρκίας. Κάτι ανάλογο είχε συμβεί λίγα εικοσιτετράωρα πριν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία με πρωταγωνιστή το θεσμικό Εθνικό Συμβούλιο Ασφάλειας στη Μόσχα σε εκείνην την απείρου κάλους συνεδρίαση όπου ο επικεφαλής των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών «τραύλιζε» από τον φόβο του μπροστά στον Βλαντιμίρ Πούτιν.

Υφίσταται αποτρεπτική δυνατότητα τέτοια ώστε να ακυρώνει στο πεδίο την στρατηγική κλιμακούμενης έντασης στο Αιγαίο και τον Έβρο, την οποία υιοθετεί η Άγκυρα;

Ο καθηγητής Χρήστος Ροζάκης απαντά εμμέσως : «Για τον λόγο αυτό είναι απόλυτα δικαιολογημένες οι προσπάθειες εκσυγχρονισμού των ενόπλων μας δυνάμεων με πολεμικά πλοία και μαχητικά τελευταίας τεχνολογίας, όπως και η ανάπτυξη σταθερών συμμαχιών με χώρες οι οποίες να μπορούν να εγγυηθούν την εδαφική ακεραιότητα της χώρας μας. Προς το παρόν, μόνον η συμφωνία με την Γαλλία έχει ένα τέτοιο περιεχόμενο. Οι συμφωνίες με τις ΗΠΑ και άλλα κράτη δεν εγγυώνται κάτι τέτοιο, παρά μόνον εξασφαλίζουν μια αποτρεπτική προοπτική, ικανή να οδηγήσει την Τουρκία σε δεύτερες σκέψεις προτού αποφασίσει το μοιραίο διάβημα».

Είναι προφανές πως ο Ταγίπ Ερντογάν θα επιχειρήσει να ολοκληρώσει την οικοδόμηση του σκηνικού αλλά και να εκτελέσει της προδιαγραφές της σκηνοθεσίας που θα καθορίσει την επισφράγιση της υστεροφημίας του . Η θεοκρατική φύση της προσωπικής του θεώρησης των πραγμάτων τού επιβάλει αυτές τις προδιαγραφές. Ο αναθεωρητισμός, λοιπόν, είναι ένα από τα βασικά -αν όχι το βασικότερο- στοιχεία στην προσπάθεια επαναφοράς της σύγχρονης Τουρκίας σε έναν ανανεωμένο Οθωμανισμό, όσο και αν κάτι τέτοιο ακούγεται οξύμωρο.

Αυτές οι διαδικασίες είναι εφικτές μόνον όταν οι γεωπολιτικές συνθήκες, τοπικές, μερικές, και παγκόσμιες επιτρέπουν μη ορθολογικά σχήματα να επικρατήσουν.