Η εκδίκηση του Muqtada al-Sadr

Στις 29 Αυγούστου, ο Ιρακινός Σιίτης κληρικός Muqtada al-Sadr ανακοίνωσε ότι θα αποσυρθεί από την πολιτική μετά από μήνες αποτυχημένων προσπαθειών να σχηματίσει νέα κυβέρνηση. Χιλιάδες υποστηρικτές του εθνικιστή ηγέτη, ο οποίος έχει εμφανιστεί ως ένθερμος αντίπαλος των υποστηριζόμενων από το Ιράν πολιτοφυλακών στο Ιράκ, ξεχύθηκαν στους δρόμους με οργή, συγκρούστηκαν με τις ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας, παραβίασαν τσιμεντένια φράγματα γύρω από την Πράσινη Ζώνη της Βαγδάτης, και εισέβαλαν στην έδρα της κυβέρνησης . Αφού σκοτώθηκαν δεκάδες άνθρωποι, ο Σαντρ πήγε στην τηλεόραση και έδωσε εντολή στους υποστηρικτές του να πάνε στα σπίτια τους, χαλαρώνοντας -προς το παρόν τουλάχιστον- μια πολιτική κρίση που έχει παραλύσει την υπηρεσιακή κυβέρνηση του Ιράκ εδώ και μήνες.

Ο Ιρακινός λαϊκιστής ηγέτης Muqtada al-Sadr εκφωνώντας μια ομιλία στη Νατζάφ του Ιράκ, τον Αύγουστο του 2022. Alaa Al-Marjani / Reuters
-----------------------------------------------------------

Το πολιτικό σύστημα του Ιράκ βρίσκεται σε αδιέξοδο από τον περασμένο Οκτώβριο, όταν η χώρα διεξήγαγε τις πέμπτες κοινοβουλευτικές εκλογές της μετά την υπό την ηγεσία των ΗΠΑ εισβολή το 2003. Η συμμαχία του Σαντρ κέρδισε τις περισσότερες έδρες, αλλά ούτε το μπλοκ του ούτε κανένα άλλο κατάφερε να σχηματίσει κυβέρνηση. Η σύγκρουση δεν έγινε μεταξύ αντίπαλων αιρέσεων ή εθνοτικών ομάδων, αλλά εντός της μεγαλύτερης κοινότητας του Ιράκ, των Σιιτών, οι οποίοι είναι διχασμένοι σχετικά με την σχέση της χώρας τους με το Ιράν. Οι Σαντριστές, των οποίων ο ηγέτης ήταν κάποτε στενός σύμμαχος της Τεχεράνης, υποστηρίζουν ότι η Βαγδάτη πρέπει να αποστασιοποιηθεί από όλες τις ξένες δυνάμεις συμπεριλαμβανομένου του Ιράν˙ άλλες φατρίες παραμένουν πιο στενά ευθυγραμμισμένες με τον ισχυρό γείτονα του Ιράκ.

Παρόλο που ο Σαντρ ισχυρίζεται ότι έχει αποσυρθεί από την πολιτική, πιθανότατα εργάζεται για να αξιοποιήσει αυτόν τον τελευταίο κύκλο ακροσφαλούς διπλωματίας και διαδηλώσεων στους δρόμους για να κερδίσει το πάνω χέρι έναντι των αντιπάλων του. Ο Sadr έχει κάνει παρόμοιες δηλώσεις στο παρελθόν, αλλά ποτέ δεν αποσύρθηκε πραγματικά από την πολιτική σφαίρα. Επιδιώκει να καθιερωθεί ως ο αδιαμφισβήτητος σιιτικός μεσίτης ισχύος του Ιράκ και να κυριαρχήσει στο σεχταριστικό σύστημα κατανομής της εξουσίας που ισχύει από τότε που οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέτρεψαν το μπααθιστικό καθεστώς του Ιρακινού προέδρου Σαντάμ Χουσεΐν. Παρόλο που ο Sadr έχει διατυπώσει το δικό του παιχνίδι εξουσίας ως μια σταυροφορία ενάντια σε μια διεφθαρμένη πολιτική τάξη που είναι εξαρτημένη από το Ιράν και άλλες ξένες δυνάμεις, το παιχνίδι του ενέχει έναν άλλο κίνδυνο για το εύθραυστο ιρακινό κράτος: η Βαγδάτη θα μπορούσε να καταδυναστευθεί όχι από πολιτικές φατρίες που υποστηρίζονται από το Ιράν, αλλά από έναν Σιίτη ισλαμιστή κληρικό που κάποτε διοικούσε μια από τις πιο επίφοβες πολιτοφυλακές του Ιράκ. Αυτό μπορεί να φαίνεται σαν μακρινό πλάνο στον απόηχο των αποτυχημένων διαδηλώσεων στο δρόμο του Σαντρ. Όμως, ως κληρονόμος μιας από τις πιο γνωστές οικογένειες κληρικών στον κόσμο των Σιιτών, ο Σαντρ έχει αποδειχθεί εξαιρετικά έμπειρος στο να μετασχηματίζει την θρησκευτική του γενεαλογία σε σκληρή εξουσία. Οι αντίπαλοί του θα πρέπει να το σκεφτούν δύο φορές πριν τον υπολογίσουν ως ότι είναι εκτός.

ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

Ο Σαντρ ενσαρκώνει ένα επαναστατικό και εθνικιστικό είδος σιιτισμού στο Ιράκ. Ο Μέγας Αγιατολάχ Αλί αλ-Σιστάνι, ο πιο σεβαστός κληρικός της χώρας, και άλλοι ανώτεροι Σιίτες θεολόγοι αποφεύγουν την άμεση πολιτική ανάμειξη. Με αυτόν τον τρόπο, δημιούργησαν ένα κενό εξουσίας μέσα στην σιιτική κοινότητα -ένα κενό που ο Σαντρ εργάστηκε επί δύο δεκαετίες για να καλύψει.

Ένας θρασύς, ελάχιστα γνωστός κληρικός που πρωτοεμφανίστηκε το 2003 στη Νατζάφ, το κέντρο της σιιτικής θεολογίας του Ιράκ, ο Σαντρ έγινε ένας από τους πιο ενοχλητικούς εχθρούς της Ουάσιγκτον στο Ιράκ. Η πολιτοφυλακή του, ο Στρατός Mahdi, πολέμησε ενάντια στις δυνάμεις των ΗΠΑ για χρόνια, σκοτώνοντας εκατοντάδες Αμερικανούς στρατιώτες. Από την αρχή, προσπάθησε να συνδυάσει την πολιτική εξουσία με την θρησκευτική εξουσία, παρά το γεγονός ότι είχε περιορισμένα θεολογικά διαπιστευτήρια και μια προφανή περιφρόνηση για τα χρόνια σπουδών υπό ανώτερους κληρικούς που απαιτούνταν για την απόκτηση του τίτλου του Αγιατολάχ. Χωρίς τέτοια προσόντα, ο Sadr δεν θα μπορούσε να εκδώσει θρησκευτικές αποφάσεις ή να χρησιμεύσει ως marja, [δηλαδή] ένα παράδειγμα προς μίμηση για τους Σιίτες πιστούς. Όμως, ως ο μόνος επιζών γιος του Μεγάλου Αγιατολάχ Μοχάμεντ Σαντίκ αλ-Σαντρ, ενός κορυφαίου Σιίτη λόγιου που αμφισβήτησε το καθεστώς Μπααθ μέχρι την δολοφονία του το 1999, ο νεότερος Σαντρ μπόρεσε να ακολουθήσει τα βήματα του πατέρα του ως πολιτικός ηγέτης του κινήματος των Σαντριστών.