Το εκλογικό παράδοξο της Ιταλίας

Αυτή η σύγκλιση των πολιτικών απόψεων σταμάτησε αφότου η κρίση της ευρωζώνης έριξε την τελευταία κυβέρνηση του Μπερλουσκόνι, το 2011. Τα υφιστάμενα πολιτικά κόμματα της Ιταλίας δεν κατάφεραν να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στην κρίση, απογοητεύοντας τους ψηφοφόρους. Νέα, μικρά κόμματα διαμαρτυρίας επωφελήθηκαν περισσότερο. Ως μέρος μιας ευρύτερης εξέγερσης εναντίον των παραδοσιακών ελίτ της Ιταλίας, η Μελόνι, υπουργός Νεολαίας στο τελευταίο υπουργικό συμβούλιο του Μπερλουσκόνι, δημιούργησε τους Αδελφούς της Ιταλίας το 2012, ωθούμενη από την αίσθηση ότι η Εθνική Συμμαχία είχε προδώσει τις βασικές αξίες της.

Η ελκυστικότητα της δεξιάς πολιτικής της Μελόνι ήταν αρχικά περιορισμένη. Την δεκαετία του 2010, οι Αδελφοί της Ιταλίας κέρδιζαν μόνο μεταξύ 2% και 4% στις εθνικές και ευρωπαϊκές εκλογές. Οι ψηφοφόροι ήταν πολύ πιο ενθουσιώδεις για το αντισυστημικό, αντιευρωπαϊκό Κίνημα των Πέντε Αστέρων (Five Star Movement), το οποίο κέρδισε πάνω από το 25% των ψήφων στις εθνικές εκλογές του 2013 και πάνω από 32% το 2018. Ψηφοφόροι σε όλη την Ιταλία άρχισαν επίσης να συρρέουν στο δεξιό, αντι-ΕΕ εθνικιστικό κόμμα της Λέγκας του Σαλβίνι, το οποίο κέρδισε πάνω από το 17 % των ψήφων στις εθνικές εκλογές του 2018 και πάνω από 34% στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έναν χρόνο αργότερα.

Τα Πέντε Αστέρια και η Λέγκα σχημάτισαν μια κυβέρνηση συνασπισμού τον Ιούνιο του 2018. Αυτό ξεκίνησε μια διαδικασία με την οποία τα δύο κόμματα μεταμορφώθηκαν από ομάδες αουτσάιντερ σε κάτι πλησιέστερο στις παραδοσιακές ελίτ. Συμβιβάστηκαν στην επιλογή του Υπουργού Οικονομικών, έκαναν παραχωρήσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τον προϋπολογισμό και δεν κατάφεραν να μεταρρυθμίσουν τις συντάξεις και την αγορά εργασίας, όπως είχαν υποσχεθεί. Το 2019, η μεταμόρφωση συνεχίστηκε όταν τα Πέντε Αστέρια σχημάτισαν μια νέα κυβέρνηση με το κεντροδεξιό Δημοκρατικό Κόμμα (Democratic Party) και ολοκληρώθηκε το 2021, όταν αμφότερα τα Πέντε Αστέρια και η Λέγκα εντάχθηκαν στον συνασπισμό εθνικής ενότητας του πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι μαζί με το κόμμα του Μπερλουσκόνι και το Δημοκρατικό Κόμμα. Η Μελόνι και οι Αδελφοί της Ιταλίας έμειναν έξω από κάθε έναν από αυτούς τους συνασπισμούς και αναδύθηκαν έτσι ως η κύρια φωνή της αντιπολίτευσης.

Η επιλογή της Μελόνι να παραμείνει έξω από το συνασπισμό του Ντράγκι τής έδωσε ένα διακριτό πλεονέκτημα τόσο έναντι των Πέντε Αστέρων όσο και της Λέγκα. Ο συνασπισμός του Ντράγκι αντιπροσώπευε όλα όσα είχαν απορρίψει κάποτε τα Πέντε Αστέρια και η Λέγκα. Ο Ντράγκι είναι ένας τεχνοκράτης ο οποίος, πριν αποδεχθεί την θέση του πρωθυπουργού το 2021, ήταν πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (European Central Bank). Ως πρωθυπουργός, οι πολιτικές του ήταν κεντρώες και υπέρ της ΕΕ. Ο κύριος στόχος του ήταν να προετοιμάσει την Ιταλία -με την μεταρρύθμιση των δικαστηρίων, των δημόσιων υπηρεσιών, και άλλων θεσμών– για να λάβει ευρωπαϊκή υποστήριξη για την ανάκαμψή της από την πανδημία [3].

Ο Ντράγκι αντιπροσώπευε επίσης μια μέθοδο διακυβέρνησης που δεν επέτρεπε την εσωτερική διαμαρτυρία. Κράτησε ενωμένο τον συνασπισμό του επιμένοντας στην συναίνεση και στην συλλογική ευθύνη. Αυτό ενέπλεξε τα Πέντε Αστέρια και την Λέγκα σε κάθε στάδιο της δύσκολης διαδικασίας για την θεσμική μεταρρύθμιση και έδωσε στη Μελόνι και στους Αδελφούς της Ιταλίας τα πολεμοφόδια για να ισχυριστούν ότι αμφότερα τα κόμματα ήταν ένοχα για υποκρισία.

Έτσι, τα Πέντε Αστέρια και η Λέγκα έπεφταν σταθερά στις δημοσκοπήσεις κατά την διάρκεια της θητείας του Ντράγκι, καθώς η απόφασή τους να υποστηρίξουν μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία του κατεστημένου θεωρήθηκε από τους ψηφοφόρους ως η τελευταία πράξη αποκήρυξης των προηγούμενων λαϊκιστικών αρχών τους. Στα τέλη Ιουλίου, αμφότερα [τα κόμματα] είδαν μια ευκαιρία να δραπετεύσουν από την φαινομενικά μη αναστρέψιμη παρακμή τους. Όταν τα Πέντε Αστέρια αρνήθηκαν να υποστηρίξουν ένα νομοσχέδιο για την κοινωνική βοήθεια, η Λέγκα και το Forza Italia αρνήθηκαν να συνεχίσουν στην κυβέρνηση με τα Πέντε Αστέρια, δηλώνοντας ότι το κόμμα είχε αποδειχθεί αναξιόπιστο. Ο Ντράγκι, ο οποίος απαιτούσε πάντα συνέπεια και πίστη από τους κοινοβουλευτικούς υποστηρικτές του, δεν είχε άλλη επιλογή από το να τερματίσει τον συνασπισμό.

Το τέλος του συνασπισμού Ντράγκι έχει δώσει περαιτέρω ώθηση στη Μελόνι, η οποία τώρα ανεβαίνει επίσης από τους ψηφοφόρους που αναζητούν ένα νέο πρόσωπο. Σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις, οι Αδελφοί της Ιταλίας βρίσκονται πλέον σε καλό δρόμο για να πιάσουν πάνω από το ένα τέταρτο της εθνικής ψήφου.

ΑΛΛΑΓΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΑΤΙΚΟΤΕΡΟ

Τώρα που η Μελόνι έχει εδραιώσει την ηγεσία της μεταξύ των ψηφοφόρων διαμαρτυρίας, έχει κάθε κίνητρο να παρουσιάσει τον εαυτό της ως αξιόπιστη πρωθυπουργό εν αναμονή, και να ενισχύσει την διεθνή αξιοπιστία της. Γνωρίζει ότι η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της κυβέρνησής της θα εξαρτηθεί από το εάν οι αγορές θα αποδεχτούν την ηγεσία της. Επομένως καταβάλλει προσπάθειες για να φανεί συμβατική. Πρόσφατα, διαβεβαίωσε τους συμμάχους ότι η κυβέρνησή της θα παρέμενε δεσμευμένη στην υποστήριξη της Ουκρανίας [4]. Επίσης, διευκρίνισε ότι, αντίθετα με τις προηγούμενες δηλώσεις της, υποστηρίζει κατηγορηματικά την συμμετοχή της Ιταλίας στην Ευρωζώνη. Και το κοινό μανιφέστο που συμφώνησε η Μελόνι με τον Σαλβίνι και τον Μπερλουσκόνι είναι γενικά καθησυχαστικό για τους μετριοπαθείς: υπόσχεται «σεβασμό για τις δεσμεύσεις της Ιταλίας ως μέρος της Ατλαντικής Συμμαχίας» και «πλήρη προσήλωση στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση".