Το αρνητικό της κατάρρευσης των αυτοκρατοριών | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το αρνητικό της κατάρρευσης των αυτοκρατοριών

Όταν πέφτουν οι αυτοκρατορίες ή οι μεγάλες δυνάμεις, ανεβαίνει το χάος και ο πόλεμος

Σήμερα, και οι τρεις αυτές μεγάλες δυνάμεις αντιμετωπίζουν αβέβαιο μέλλον, στο οποίο δεν μπορεί να αποκλειστεί η κατάρρευση ή κάποιος βαθμός διάλυσης. Η σύνθεση των προβλημάτων είναι διαφορετική για κάθε μια, αλλά οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει κάθε χώρα είναι θεμελιώδεις για την ίδια την ύπαρξη ετούτης της δύναμης. Η Ρωσία αντιμετωπίζει τον πιο άμεσο κίνδυνο. Ακόμα κι αν με κάποιο τρόπο επικρατήσει στον πόλεμο στην Ουκρανία, η Ρωσία θα πρέπει να αντιμετωπίσει την οικονομική καταστροφή της αποσύνδεσης από την ΕΕ και τις οικονομίες του G-7, εκτός εάν υπάρξει μια πραγματική ειρήνη, η οποία τώρα φαίνεται απίθανη [7]. Η Ρωσία ίσως είναι ήδη ο ασθενής της Ευρασίας, όπως η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν [ο ασθενής] της Ευρώπης.

Όσον αφορά την Κίνα [8], η ετήσια οικονομική της ανάπτυξη επιβραδύνεται από διψήφια σε μονοψήφια νούμερα και σύντομα ίσως φτάσει σε χαμηλά μονοψήφια νούμερα. Το κεφάλαιο έχει τραπεί σε φυγή από την χώρα, με τους ξένους επενδυτές να πωλούν πολλά δισεκατομμύρια δολάρια σε κινεζικά ομόλογα και δισεκατομμύρια περισσότερα σε κινεζικές μετοχές. Την ίδια στιγμή που η οικονομία της Κίνας έχει ωριμάσει και οι επενδύσεις από το εξωτερικό έχουν μειωθεί, ο πληθυσμός της έχει γεράσει και το εργατικό δυναμικό της έχει συρρικνωθεί. Όλα αυτά δεν αποτελούν καλό οιωνό για την μελλοντική εσωτερική σταθερότητα. Ο Kevin Rudd, πρόεδρος της Ασιατικής Εταιρείας και πρώην πρωθυπουργός της Αυστραλίας, έχει σημειώσει [9] ότι ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, μέσω των κρατικιστικών και αυστηρών κομμουνιστικών πολιτικών του, «έχει αρχίσει να στραγγαλίζει την χήνα που, επί 35 χρόνια, γεννούσε το χρυσό αυγό». Αυτές οι σκληρές οικονομικές πραγματικότητες, με το να υπονομεύουν το βιοτικό επίπεδο του μέσου Κινέζου πολίτη, μπορούν να απειλήσουν την κοινωνική ειρήνη και την σιωπηρή υποστήριξη του κομμουνιστικού συστήματος. Τα αυταρχικά καθεστώτα, ενώ παρουσιάζουν την αύρα της γαλήνης, μπορεί πάντα να σαπίζουν από μέσα [10].

Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι δημοκρατία, επομένως τα προβλήματά τους είναι πιο διάφανα. Αλλά αυτό δεν τα κάνει απαραιτήτως λιγότερο οξεία. Το γεγονός είναι ότι καθώς το ομοσπονδιακό έλλειμμα σκαρφαλώνει προς αβάσταχτα επίπεδα, η ίδια η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης έχει χωρίσει τους Αμερικανούς σε αντιμαχόμενα μισά: σε εκείνους που παρασύρονται στις αξίες ενός νέου, παγκόσμιου κοσμοπολίτικου πολιτισμού και σε εκείνους που τον απορρίπτουν για χάρη ενός πιο παραδοσιακού και θρησκευτικού εθνικισμού. Οι μισές Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δραπετεύσει από την ηπειρωτική τους γεωγραφία ενώ οι άλλες μισές είναι αγκυροβολημένες σε αυτήν. Οι ωκεανοί αποτελούν όλο και λιγότερο παράγοντα για τον διαχωρισμό των Ηνωμένων Πολιτειών από τον υπόλοιπο κόσμο, κάτι που για περισσότερα από 200 χρόνια συνέβαλε στην εξασφάλιση της κοινής συνοχής της χώρας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν μια μαζική δημοκρατία που λειτουργούσε σωστά στην εποχή της εκτύπωσης και της γραφομηχανής, αλλά είναι πολύ λιγότερο [11] επιτυχημένες στην ψηφιακή εποχή, οι καινοτομίες της οποίας τροφοδότησαν την λαϊκιστική οργή που οδήγησε στην άνοδο του Ντόναλντ Τραμπ [12] .

Λόγω αυτών των μετατοπίσεων, πιθανώς σχηματοποιείται μια νέα παγκόσμια διαμόρφωση ισχύος. Σε ένα σενάριο, η Ρωσία [13] παρακμάζει απότομα λόγω του απερίσκεπτου πολέμου της, η Κίνα δυσκολεύεται υπερβολικά να επιτύχει βιώσιμη οικονομική και τεχνολογική ισχύ υπό ένα Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (Chinese Communist Party, ΚΚΚ) που επανέρχεται όλο και περισσότερο στον ορθόδοξο λενινισμό και οι Ηνωμένες Πολιτείες ξεπερνούν την εσωτερική τους αναταραχή και τελικά αναδύονται ξανά, όπως έκαναν αμέσως μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, ως μονοπολική δύναμη. Μια άλλη πιθανότητα είναι ένας πραγματικά διπολικός κόσμος στον οποίο η Κίνα διατηρεί τον οικονομικό δυναμισμό της ακόμη και όταν γίνεται πιο αυταρχική. Μια τρίτη πιθανότητα είναι η σταδιακή παρακμή και των τριών δυνάμεων, που οδηγεί σε μεγαλύτερο βαθμό αναρχίας στο διεθνές σύστημα, με τις μεσαίου επιπέδου δυνάμεις, ιδιαίτερα στην Μέση Ανατολή και στη Νότια Ασία, [να είναι] ακόμη λιγότερο συγκρατημένες από όσο είναι ήδη, και τα ευρωπαϊκά κράτη [να είναι] ανήμπορα να συμφωνήσουν σε πολλά, απουσία της ισχυρής αμερικανικής ηγεσίας, παρόλο που η ήπειρος θα απειλείται από μια χαοτική μετα-πουτινική [14] Ρωσία στα σύνορά της.

Το ποιο σενάριο θα αναδυθεί θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το αποτέλεσμα των στρατιωτικών αναμετρήσεων. Ο κόσμος είναι μάρτυρας του τί κάνει ένας μεγάλος χερσαίος πόλεμος στην Ανατολική Ευρώπη στις προοπτικές και στην φήμη της Ρωσίας ως μεγάλης δύναμης. Η Ουκρανία [15] έχει αποκαλύψει την πολεμική μηχανή της Ρωσίας ως ευδιάκριτα ανήκουσα στον αναπτυσσόμενο κόσμο: επιρρεπής στην απειθαρχία, λιποταξίες και φτωχή έως ανύπαρκτη επιμελητεία, με ένα εξαιρετικά αδύναμο σώμα υπαξιωματικών. Όπως και ο πόλεμος στην Ουκρανία, μια εξελιγμένη ναυτική, ηλεκτρονική και πυραυλική σύγκρουση στην Ταϊβάν ή στην Θάλασσα της Νοτίου Κίνας ή στην Θάλασσα της Ανατολικής Κίνας θα ήταν ευκολότερο να ξεκινήσει παρά να τελειώσει. Για παράδειγμα, ποιος θα ήταν ο στρατηγικός στόχος των Ηνωμένων Πολιτειών από τη στιγμή που θα ξεκινούσαν σοβαρά τέτοιες στρατιωτικές εχθροπραξίες: το τέλος της εξουσίας του ΚΚΚ στην Κίνα; Εάν ναι, πώς θα αντιδρούσε η Ουάσιγκτον στο χάος που θα προέκυπτε; Οι Ηνωμένες Πολιτείες μετά βίας έχουν αρχίσει να σκέφτονται αυτά τα ερωτήματα. Ο πόλεμος, όπως διδάχθηκε η Ουάσιγκτον στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, είναι το κουτί της Πανδώρας.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ