Το αρνητικό της κατάρρευσης των αυτοκρατοριών

Καμία μεγάλη δύναμη δεν διαρκεί για πάντα. Αλλά ίσως το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα αντοχής είναι η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η οποία διήρκεσε από το 330 μ.Χ. έως την άλωση της Κωνσταντινούπολης κατά την διάρκεια της Τέταρτης Σταυροφορίας το 1204, μόνο για να ανακάμψει και να επιβιώσει μέχρι την τελική οθωμανική νίκη το 1453. Αυτό είναι διπλά εντυπωσιακό όταν κάποιος αναλογίζεται ότι το Βυζάντιο είχε πιο δύσκολη γεωγραφία και ισχυρότερους εχθρούς, και συνεπώς μεγαλύτερες ευαλωτότητες, από όσες είχε η Ρώμη στην Δύση. Ο ιστορικός Edward Luttwak έχει υποστηρίξει ότι το Βυζάντιο «βασιζόταν λιγότερο στην στρατιωτική ισχύ και περισσότερο σε όλες τις μορφές πειθούς—για να στρατολογήσει συμμάχους, να μεταπείσει τους εχθρούς και να προκαλέσει τους δυνητικούς εχθρούς να επιτεθούν ο ένας στον άλλον». Επιπλέον, όταν όντως πολέμησαν, σημειώνει ο Luttwak, «οι Βυζαντινοί ήταν λιγότερο διατεθειμένοι να καταστρέψουν τους εχθρούς παρά να τους περιορίσουν, τόσο για να διατηρήσουν την ισχύ τους όσο και διότι γνώριζαν ότι ο σημερινός εχθρός θα μπορούσε να είναι ο αυριανός σύμμαχος».

Με άλλα λόγια, δεν είναι απλώς θέμα του να αποφύγει κάποιος έναν μεγάλο πόλεμο όποτε είναι δυνατόν, αλλά και θέμα του να μην είναι απροκάλυπτα ιδεολόγος, ώστε να μπορεί να θεωρεί τον σημερινό εχθρό αυριανό φίλο, ακόμα κι αν έχει ένα πολιτικό σύστημα διαφορετικό από το δικό του. Αυτό δεν έχει υπάρξει εύκολο να το κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες [16], δεδομένου ότι θεωρούν τον εαυτό τους ως ιεραποστολική δύναμη που είναι αφοσιωμένη στην διάδοση της δημοκρατίας. Οι Βυζαντινοί ενέγραψαν μια ανήθικη ευελιξία στο σύστημά τους, παρά την υποτιθέμενη θρησκευτικότητά του - μια ρεαλιστική προσέγγιση που έχει γίνει πιο δύσκολο να επιτευχθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, εν μέρει λόγω της ισχύος ενός ηθικοπλαστικού κατεστημένου των media. Επιδραστικές προσωπικότητες των αμερικανικών media καλούν αδιάκοπα την Ουάσιγκτον να προωθήσει και μερικές φορές ακόμη και να επιβάλει την δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα παγκοσμίως, ακόμη και όταν κάτι τέτοιο βλάπτει τα γεωπολιτικά συμφέροντα των ΗΠΑ. Εκτός από τα media, υπάρχει και το ίδιο το κατεστημένο της εξωτερικής πολιτικής, το οποίο, όπως έδειξε εμφατικά η στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ στην Λιβύη το 2011, δεν διδάχθηκε πλήρως τα μαθήματα από την κατάρρευση του Ιράκ και από αυτή που ήταν ακόμη και τότε η συνεχιζόμενη δυσκολία εξεύρεσης λύσης στο Αφγανιστάν. Εντούτοις, η σχετικά μετρημένη απάντηση της κυβέρνησης Μπάιντεν [17] στην Ουκρανία —να μην βάλει στρατεύματα των ΗΠΑ και να συμβουλεύσει ανεπίσημα τους Ουκρανούς να μην επεκτείνουν τον πόλεμό [18] τους στο ρωσικό έδαφος— ίσως σηματοδοτεί μια καμπή. Πράγματι, όσο λιγότερο ιεραποστολικές είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες στην προσέγγισή τους, τόσο πιο πιθανό είναι να αποφύγουν καταστροφικούς πολέμους. Φυσικά, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι υποχρεωμένες να φτάσουν τόσο μακριά όσο η αυταρχική Κίνα, η οποία δεν παραδίδει ηθικές διαλέξεις σε άλλες κυβερνήσεις και κοινωνίες, ασχολούμενη ευχαρίστως με καθεστώτα των οποίων οι αξίες διαφέρουν από αυτές του Πεκίνου, όταν αυτό δίνει στην Κίνα οικονομικό και γεωπολιτικό πλεονέκτημα.

Μια πιο συγκρατημένη εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ θα μπορούσε να είναι η συνταγή για την μακροπρόθεσμη επιβίωση της αμερικανικής ισχύος. Η «εξισορρόπηση στο εξωτερικό» θα χρησίμευε με την πρώτη ματιά ως η κατευθυντήρια στρατηγική της Ουάσιγκτον: «Αντί να αστυνομεύουν τον κόσμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ενθάρρυναν άλλες χώρες να αναλάβουν την ηγεσία στον έλεγχο των ανερχόμενων δυνάμεων, παρεμβαίνοντας οι ίδιες μόνο όταν είναι απαραίτητο», όπως το έθεσαν οι πολιτικοί επιστήμονες John Mearsheimer. και ο Stephen Walt στο Foreign Affairs [19] το 2016. Το πρόβλημα με αυτήν την προσέγγιση, ωστόσο, είναι ότι ο κόσμος είναι τόσο ρευστός και αλληλένδετος, με τις κρίσεις σε ένα μέρος του πλανήτη να μεταναστεύουν σε άλλα μέρη, που η αυτοσυγκράτηση μπορεί απλώς να μην να είναι πρακτική. Η εξισορρόπηση στο εξωτερικό μπορεί να είναι απλώς πολύ περιοριστική και μηχανική. Ο απομονωτισμός άκμασε σε μια εποχή που τα πλοία ήταν ο μόνος τρόπος για να διασχίσει κάποιος τον Ατλαντικό Ωκεανό και χρειάζονταν μέρες για να το κάνει. Επί του παρόντος, μια δημοσίως δεδηλωμένη πολιτική αυτοσυγκράτησης ίσως επικοινωνούσε μόνο αδυναμία και αβεβαιότητα.

Φευ, οι Ηνωμένες Πολιτείες προορίζονται να εμπλέκονται σε ξένες κρίσεις, κάποιες από τις οποίες θα έχουν το στρατιωτικό στοιχείο. Αυτή είναι η ίδια η φύση αυτού του όλο και πιο πολυπληθούς και αλληλένδετου, κλειστοφοβικού κόσμου. Και πάλι, η βασική ιδέα είναι να σκέφτεται κανείς πάντα τραγικά: δηλαδή να εξετάζει τα χειρότερα σενάρια για κάθε κρίση, χωρίς να επιτρέπει στον εαυτό του να ακινητοποιείται σε γενική απραξία. Είναι περισσότερο μια τέχνη και μια λαμπρή διαίσθηση παρά μια επιστήμη. Ωστόσο, έτσι έχουν επιβιώσει πάντα οι μεγάλες δυνάμεις.

Οι αυτοκρατορίες μπορεί να πεθάνουν απότομα, και όταν το κάνουν, ακολουθεί χάος και αστάθεια. Είναι πιθανότατα πολύ αργά για την Ρωσία να αποφύγει αυτή την μοίρα. Η Κίνα μπορεί να τα καταφέρει, αλλά θα είναι δύσκολο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ακόμη οι καλύτερα τοποθετημένες από τις τρεις, αλλά όσο περισσότερο περιμένουν να υιοθετήσουν μια πιο τραγική και ρεαλιστική μετατόπιση στην προσέγγισή τους, τόσο χειρότερες θα γίνονται οι πιθανότητες. Μια μεγάλη στρατηγική ορίων είναι ζωτικής σημασίας. Ας ελπίσουμε ότι θα ξεκινήσει τώρα, με την πολιτική της κυβέρνησης Μπάιντεν για τον πόλεμο στην Ουκρανία.