Secure Connection

Η αποκαλυπτική τελική φάση του Πούτιν στην Ουκρανία

Η προσάρτηση και η επιστράτευση καθιστούν πιο πιθανό τον πυρηνικό πόλεμο

Tatiana Stanovaya

07/10/2022

Περίληψη Κειμένου και Βιογραφικό Συγγραφέα

Οι στρατιωτικές απειλές για τις ρωσικές θέσεις στην Ουκρανία, με βάση τους λανθασμένους υπολογισμούς του Κρεμλίνου, έχουν φτάσει στο σημείο όπου το Κρεμλίνο έχει ουσιαστικά εκδώσει τελεσίγραφο στον κόσμο: είτε η Ρωσία θα νικήσει την Ουκρανία είτε θα καταφύγει στην πυρηνική κλιμάκωση.

Η TATIANA STANOVAYA είναι εξωτερική μελετητίς στο Carnegie Endowment for International Peace και ιδρυτίς και διευθύνουσα σύμβουλος της εταιρείας πολιτικής ανάλυσης R.Politik.

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να γράψετε το σχόλιο σας. Εγγραφείτε στο newsletter για να λαμβάνετε ενημέρωση από το ForeignAffairs.gr.

Στις 30 Σεπτεμβρίου, μετά από μια σειρά ψεύτικων δημοψηφισμάτων που διεξήχθησαν σε κατεχόμενα εδάφη στην Ουκρανία, η ρωσική κυβέρνηση δήλωσε ότι τέσσερις ουκρανικές περιοχές αποτελούν πλέον επίσημα τμήμα της Ρωσίας. Η προσάρτηση ήρθε εν μέσω μιας «μερικής» ρωσικής επιστράτευσης που στην πραγματικότητα γίνεται ταχέως «μεγάλης κλίμακας», μιας επιστράτευσης που έχει αφήσει πολλούς Ρώσους άναυδους και ανήσυχους. Με αυτές τις κινήσεις, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει εισέλθει σε ένα νέο στάδιο στο οποίο το διακύβευμα έχει αυξηθεί δραστικά.

Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, στη Μόσχα, τον Σεπτέμβριο του 2022. Sputnik / Reuters
------------------------------------------------------

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν επιδεικνύει ρητά ότι θα κάνει ό,τι χρειάζεται για να νικήσει, ακόμη και με τον κίνδυνο να υπονομεύσει το ίδιο του το καθεστώς. Πιστεύοντας τυφλά στην δική του ορθότητα, ο Πούτιν ίσως καταφύγει σε πυρηνικά όπλα εάν τα γεγονότα στην Ουκρανία συνεχίσουν να ανατρέπουν τις φιλοδοξίες [1] του. Το βασικό ερώτημα είναι εάν οι ελίτ και η ευρύτερη κοινωνία της Ρωσίας είναι προετοιμασμένες να συνοδεύσουν τον πρόεδρό τους σε αυτό το ταξίδι στην κόλαση ή εάν ο Πούτιν, πεισμώνοντας για το καταστροφικό του στοίχημα στην Ουκρανία, έχει απλώς ανοίξει τον δρόμο για το ίδιο του το τέλος.

ΕΝΑ ΟΧΙ ΤΟΣΟ ΕΠΙΒΛΗΤΙΚΟ ΤΕΛΕΣΙΓΡΑΦΟ

Η αντεπίθεση της Ουκρανίας, που εξαπολύθηκε στα τέλη Αυγούστου, έχει αλλάξει εντελώς τους υπολογισμούς του Πούτιν σχετικά με το πώς θα έπρεπε να πολεμήσει [2] η Ρωσία. Το προηγούμενο σχέδιό του, βασισμένο στην ιδέα ότι το Κίεβο δεν θα τολμούσε να διεξάγει μια ολοκληρωμένη επίθεση στις ρωσικές θέσεις, υπέθετε ότι το Κρεμλίνο είχε άφθονο χρόνο για να επιβληθεί στα εδάφη που είχε καταλάβει, ενόσω η ουκρανική κυβέρνηση, εξαντλημένη από τον πόλεμο και με την οικονομία ερειπωμένη, αργά ή γρήγορα θα υποχρεωνόταν να συνθηκολογήσει.

Το στρατηγικό μέρος του σχεδίου του Πούτιν παραμένει το ίδιο. Οραματίζεται ότι το Κίεβο θα πέσει, καθώς ο πρωταρχικός σκοπός του σε αυτόν τον πόλεμο είναι ακόμη να βάλει τέλος σε αυτό που θεωρεί ως το «αντι-ρωσικό» γεωπολιτικό έργο το οποίο διαχειρίζεται η Δύση, και να εξασφαλίσει την μακροπρόθεσμη ρωσική παρουσία στο ουκρανικό έδαφος. Ωστόσο, οι τακτικές που θα χρησιμοποιήσει ο Πούτιν για την επίτευξη αυτού του στόχου έχουν αναθεωρηθεί ριζικά. Οι στρατιωτικές απειλές για τις ρωσικές θέσεις στην Ουκρανία, με βάση τους λανθασμένους υπολογισμούς του Κρεμλίνου, έχουν φτάσει στο σημείο όπου το Κρεμλίνο έχει ουσιαστικά εκδώσει τελεσίγραφο στον κόσμο: είτε η Ρωσία θα νικήσει [3] την Ουκρανία είτε θα καταφύγει στην πυρηνική κλιμάκωση.

Αυτό το τελεσίγραφο έχει τρία σημαντικά μέρη. Το πρώτο είναι ότι δηλώνει τμήματα της Ουκρανίας ως ρωσικό έδαφος. Η προσάρτηση τεσσάρων περιοχών —της Λουχάνσκ, της Ντονέτσκ, της Χερσώνας και της Ζαπορίζια—σημαίνει ότι η Ρωσία [4] έχει μεταμορφώσει τεχνητά τον πόλεμό της για να καταστρέψει την Ουκρανία ως ανεξάρτητο κράτος σε έναν πόλεμο αυτοάμυνας εναντίον ξένων στρατιωτικών δυνάμεων. Η προσάρτηση είναι μια μορφή διαμαρτυρίας κατά της Δυτικής εμπλοκής στην ουκρανική σύγκρουση. Διατυπώνει την στρατιωτική βοήθεια της Δύσης στην Ουκρανία ως ισοδύναμη με επιθετικότητα εναντίον της Ρωσίας. Προσαρτώντας αυτά τα εδάφη, ο Πούτιν στέλνει ένα ωμό μήνυμα: η συνέχιση της βοήθειας στο Κίεβο αναπόφευκτα θα οδηγήσει την Δύση σε άμεση σύγκρουση με την Ρωσία, κάτι που πιστεύει ότι οι Δυτικές πρωτεύουσες θα ήθελαν να αποφύγουν. Αυτή η κίνηση αντικατοπτρίζει επίσης μια άλλη σημαντική μετατόπιση στην κατανόηση της σημερινής κατάστασης από το Κρεμλίνο. Πριν από την αντεπίθεση του Κιέβου, η Μόσχα δεν πίστευε ότι η Δυτική βοήθεια θα μπορούσε να αλλάξει δραστικά την ισορροπία των δυνάμεων και να δημιουργήσει συνθήκες υπό τις οποίες η Ουκρανία θα απειλούσε στρατιωτικά την Ρωσία. Τώρα, το κάνει.

ΠΥΡΗΝΙΚΟΣ ΕΚΒΙΑΣΜΟΣ

Ένα άλλο βασικό στοιχείο του τελεσίγραφου του Πούτιν είναι η πυρηνική [5] επιλογή, η οποία επέστρεψε πλέον ξεκάθαρα στο τραπέζι. Αφού χαλάρωσε την ρητορική του κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, ο Πούτιν έχει επιστρέψει στην επίκληση αυτής της ύστατης απειλής ως τρόπο για να επηρεάσει την Δυτική πολιτική για την Ουκρανία. Τον Απρίλιο, όταν οι ρωσικές δυνάμεις υποχώρησαν από τις αποτυχημένες επιθέσεις εναντίον του Κιέβου και του Τσερνιχίβ, το Κρεμλίνο στράφηκε στον πυρηνικό εκβιασμό, με τον Πούτιν να υπαινίσσεται ότι η κυβέρνησή του ήταν πρόθυμη να επιτρέψει την χρήση πυρηνικών όπλων «εάν χρειαστεί» και να κατηγορεί ουσιαστικά την Δύση για τις ρωσικές αποτυχίες. Μέχρι τον Μάιο, ωστόσο, αυτή η γλώσσα είχε καταλαγιάσει· ο Πούτιν είχε συμπεράνει ότι ακόμη και με την Δυτική βοήθεια, η Ουκρανία ήταν καταδικασμένη τελικά να χάσει.

Με τον ρωσικό στρατό να δυσκολεύεται [6], σχολιαστές και αξιωματούχοι υποστηρίζουν για άλλη μια φορά την χρήση πυρηνικών όπλων στην Ουκρανία. Έχουν γεμίσει τις τηλεοπτικές οθόνες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με πυρηνικούς λεονταρισμούς. Το φιλικό προς το Κρεμλίνο τμήμα του Telegram, μιας ρωσικής εφαρμογής ανταλλαγής πληροφοριών, σφύζει από εκατοντάδες αναρτήσεις που δικαιολογούν το νομιμοποιημένο δικαίωμα της Μόσχας να χρησιμοποιήσει τακτικά πυρηνικά όπλα στην Ουκρανία ή προσπαθούν να πείσουν τον κόσμο ότι ο Πούτιν είναι στα σοβαρά έτοιμος να καταφύγει στα πυρηνικά όπλα στην περίπτωση περαιτέρω κλιμάκωσης. Η πληθώρα των αναρτήσεων που επιμένουν ότι «ναι, μπορεί», «πρέπει» και «θα το κάνει» δεν είναι μόνο μέρος μιας σκόπιμης εκστρατείας εκφοβισμού της Δύσης, αλλά και μια επίδειξη της όλο και μεγαλύτερης αποφασιστικότητας μεταξύ των πιο αφοσιωμένων, φιλόδοξων φιλοπολεμικών στοιχείων της ελίτ και της κοινωνίας της Ρωσίας ότι ο πόλεμος πρέπει να κερδηθεί πάση θυσία.

Είτε ο Πούτιν μπλοφάρει είτε όχι, η απειλή της χρήσης πυρηνικών όπλων δημιουργεί μεγαλύτερες προσδοκίες μεταξύ των ελίτ για το πόσο μακριά είναι διατεθειμένος να φτάσει ο Πούτιν, και μειώνει δραματικά το περιθώριο ελιγμών σε μια υποθετική μελλοντική πολιτική διαπραγμάτευση για την Ουκρανία. Για να βγάλει το πυρηνικό χαρτί από το τραπέζι, ο Πούτιν θα πρέπει να δει την επιτυχημένη στρατιωτική προέλαση των ρωσικών δυνάμεων σε συνδυασμό με την σηματοδότηση από την Ουάσιγκτον ότι η Δύση θα συρρικνώσει τον ρόλο της στην σύγκρουση. Εάν αυτές οι απαιτήσεις δεν ικανοποιηθούν -και είναι ασφαλές να πούμε ότι δεν θα ικανοποιηθούν- η Ρωσία θα καταφύγει στην πυρηνική επιλογή: αυτή είναι η νέα πραγματικότητα που επιδιώκει να διαμορφώσει ο Πούτιν, κρατώντας στην πραγματικότητα τον κόσμο όμηρο.

ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Αυξάνοντας τα διακυβεύματα μέσω της προσάρτησης των ουκρανικών περιοχών και των επικλήσεών του για πυρηνικό πόλεμο, ο Πούτιν έχει επίσης ανεβάσει περαιτέρω την ένταση κάνοντας τους καθημερινούς Ρώσους μέρος του πολέμου. Η εντολή του για επιστράτευση [7] τον Σεπτέμβριο έπιασε τους Ρώσους απροετοίμαστους. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού και στο πρώτο μισό του Σεπτεμβρίου, οι δημοσκοπήσεις κατέγραψαν μια ανοδική τάση της θετικής διάθεσης στην ρωσική κοινωνία, την όλο και μεγαλύτερη κόπωση από την στρατιωτική ρητορική και την μείωση του ενδιαφέροντος για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Μολονότι το φιλοπολεμικό τμήμα του κατεστημένου, μαζί με τον στρατό, απαίτησε να ανακοινώσει ο Πούτιν επιστράτευση το συντομότερο δυνατό, εκείνοι που βρίσκονται στην προεδρική διοίκηση και επιβλέπουν την εσωτερική πολιτική είχαν προσπαθήσει να ελαχιστοποιήσουν τον πόλεμο στον νου του κοινού. Επιδίωξαν να ηρεμήσουν τους οργισμένους σωβινιστές που συνηγορούσαν υπέρ της κατάληψης του Κιέβου από την Μόσχα. Πλέον, η επιστράτευση έχει αλλάξει ανεπανόρθωτα τις ζωές εκατομμυρίων. Στην τελευταία δημοσκόπηση του Levada Center στους Ρώσους, το 47% των ερωτηθέντων είπε ότι η μερική επιστράτευση τους έκανε να αισθανθούν «άγχος, φόβο και φρίκη», το 23% αισθάνθηκαν «σοκ» και το 13% «θυμό και αγανάκτηση». Μόνο το 23% είπαν ότι αισθάνθηκαν «υπερηφάνεια για την Ρωσία». Ακόμα κι αν η επιστράτευση δεν έχει ενθαρρύνει τις μαζικές διαμαρτυρίες, έχει υπονομεύσει την εμπιστοσύνη του κοινού στο κράτος και στα κρατικά media.

Πέρα από το ερώτημα του πώς η επιστράτευση θα επηρεάσει τις εσωτερικές υποθέσεις, αυτή η δραστική πολιτική απόφαση αποκαλύπτει πολλά για τις προτεραιότητες του Πούτιν. Ο πρόεδρος έχει τολμήσει να ανακοινώσει αυτή που φαίνεται να είναι η πιο αντιδημοφιλής πολιτική απόφαση στα 22 χρόνια διακυβέρνησής του, ανεξαρτήτως του πώς η μαζική στρατολόγηση θα πυροδοτήσει θυμό, μνησικακία και κοινωνικές εντάσεις και θα απειλήσει την εσωτερική πολιτική σταθερότητα. Αυτή η απόφαση θέτει υπό αμφισβήτηση οποιαδήποτε περαιτέρω κοινωνική συσπείρωση μεταξύ των αρχών και των καθημερινών Ρώσων για τον πόλεμο [8].

Μέχρι πρόσφατα, η πλειοψηφία των Ρώσων αποδεχόταν την συμφωνία που πρόσφερε το Κρεμλίνο: ο Πούτιν θα πολεμούσε για την «ιστορική δικαιοσύνη» εναντίων των Ουκρανών «Ναζί», βασιζόμενος σε «επαγγελματίες» και εθελοντές για να αποτρέψει τις στρατηγικές απειλές που έθετε στην Ρωσία η εμπλοκή της Δύσης στην Ουκρανία. [9]. Αυτός ο στόχος βρήκε σημαντική κοινωνική υποστήριξη, αλλά με μια σημαντική προϋπόθεση: ότι η Ρωσία θα πολεμούσε χωρίς την άμεση ανάμειξη των καθημερινών Ρώσων, οι οποίοι ζουν τη ζωή τους λίγο - πολύ ως συνήθως από τότε που ξεκίνησε η εισβολή. Η επιστράτευση έσκισε αυτό το συμβόλαιο. Έχοντας επιλέξει την επιστράτευση παρά τον προβλέψιμο θυμό του κοινού, ο Πούτιν έχει δείξει ότι εάν πρόκειται για την επιλογή μεταξύ της επίτευξης των στόχων του στην Ουκρανία και του κατευνασμού της ρωσικής κοινωνίας, ο Πούτιν θα επιλέξει την πρώτη, θυσιάζοντας την λαϊκή υποστήριξη στο εσωτερικό για την γεωπολιτική νίκη στην Ουκρανία. Είναι μια ρητή ανταπόδειξη για εκείνους που έχουν υποδηλώσει ότι ο φόβος του Πούτιν για την κατάρρευση της πολιτικής του υποστήριξης μεταξύ των Ρώσων θα τον εμπόδιζε να λάβει ριψοκίνδυνες αποφάσεις. Στην πραγματικότητα, οδηγείται στενόμυαλα στο να μετατρέψει το στοίχημα του στην Ουκρανία σε νίκη, με κάθε κόστος.

ΤΑ ΔΗΛΗΤΗΡΙΩΔΕΣ ΑΜΥΝΤΙΚΟ ΧΑΠΙ

Το πυρηνικό τελεσίγραφο και η διαταγή επιστράτευσης του Πούτιν άσκησαν σημαντική πίεση τόσο στην ρωσική κοινωνία όσο και στις όλο και πιο νευρικές ρωσικές ελίτ, οι οποίες πρέπει να αποφασίσουν ποιο σενάριο ήττας είναι λιγότερο τραγικό: να συνοδεύσουν τον εξοργισμένο ηγέτη μέχρι το τέλος του κόσμου, να ξεφύγουν τόσο από τον Πούτιν όσο και από τα αντίποινα της Δύσης ή να περιμένουν μέχρι να χάσει η Ρωσία. Αυτό βάζει τον Πούτιν σε μια πρωτόγνωρα ευάλωτη θέση. Την εμμονή [10] του με την Ουκρανία δεν την έχει μοιραστεί ποτέ στον ίδιο βαθμό η πλειονότητα της ρωσικής ελίτ, και την ετοιμότητά του να θυσιάσει χιλιάδες ρωσικές ζωές δεν την μοιράζεται μεγάλο μέρος του εκλογικού του σώματος. [Ο Πούτιν] φαίνεται να προωθεί ένα σενάριο στο οποίο αυτός είναι ο μόνος που έχει την ικανότητα να πληρώσει ό,τι τίμημα χρειαστεί, να πολεμήσει υπό το λάβαρο του «όλα ή τίποτα». Η μανιασμένη πορεία δράσης του προέδρου φέρει μια διακριτή και πικρή γεύση αυτοκτονικής αγανάκτησης.

Θα ήταν λάθος, ωστόσο, να πιστέψουμε ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει χειρότερο. Σε αυτό το στάδιο, όσο εγκλωβισμένος κι αν φαίνεται ο Πούτιν [11], εξακολουθεί να πιστεύει ότι μπορεί να νικήσει. Στα μάτια του, η επιστράτευση θα βοηθήσει τον ρωσικό στρατό να εκδιώξει τις ουκρανικές δυνάμεις από τα πρόσφατα προσαρτημένα εδάφη και να πείσει την Δύση να υποχωρήσει από την Ουκρανία, αφήνοντας το Κίεβο καταδικασμένο να παραδοθεί και ανοίγοντας την ευκαιρία στην ρωσική κυβέρνηση να εγκαθιδρύσει ένα αντίγραφο της κανονικής ζωής στις νέες περιοχές.

Τι συμβαίνει λοιπόν όταν τα πράγματα δεν πάνε για άλλη μια φορά σύμφωνα με το σχέδιο; Τι συμβαίνει όταν οι ρωσικές δυνάμεις αποτυγχάνουν να νικήσουν τους Ουκρανούς, η Δύση αυξάνει την στρατιωτική της βοήθεια και αγνοεί επιδεικτικά τον εκβιασμό του Πούτιν και οι άνθρωποι στα νέα εδάφη συνεχίζουν να αντιστέκονται στους Ρώσους κατακτητές τους, στοχοποιώντας ανώτερους αξιωματούχους και διοικητικά κτίρια με τρομοκρατικές επιθέσεις; Τότε θα φτάσει η κομβική στιγμή που η μόνη επιλογή που ο Πούτιν θα δει διαθέσιμη θα είναι η πυρηνική. Θα είναι επίσης μια αποφασιστική στιγμή για τις ρωσικές ελίτ που ακόμα δεν τολμούν να εγκρίνουν αυτό το χειρότερο σενάριο, κάτι που πολλοί σήμερα αποφεύγουν να σκέφτονται. Οι εγχώριες πολιτικές συνθήκες ίσως φτάνουν στο σημείο όπου ανώτεροι αξιωματούχοι θα τολμούσαν να παρακούσουν, να μιλήσουν πιο δυνατά και να πολεμήσουν μεταξύ τους πιο αποφασιστικά. Η Ουκρανία ίσως γίνει ένα δηλητηριώδες αμυντικό χάπι για τον Πούτιν: επιδιώκοντας να το καταπιεί, καταδικάζει τον εαυτό του σε ήττα.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/russian-federation/putin-apocalyptic-end-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

Η αποκαλυπτική τελική φάση του Πούτιν στην Ουκρανία

Αναζήτηση

Δημοφιλή Άρθρα

Περιοχή Μελών