Το τέλος της μετασοβιετικής τάξης πραγμάτων

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία μπορεί δυνητικά να ενεργοποιήσει εκ νέου άλλες συγκρούσεις στον Νότιο Καύκασο. Η Μόσχα χρησιμοποιεί τη Νότια Οσετία και την Αμπχαζία, τις δύο αποσχιστικές περιοχές της Γεωργίας, για να πιέσει την Τιφλίδα να εγκαταλείψει την φιλοδυτική στάση της. Η σημερινή κυβέρνηση της Γεωργίας έχει φροντίσει να μην πάρει υπερβολικά έντονη θέση για τον σημερινό πόλεμο στην Ουκρανία - καταδικάζοντας την ρωσική εισβολή στην ψηφοφορία της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ (UN General Assembly) τον Μάρτιο, αλλά απέχοντας από την επιβολή κυρώσεων. Αλλά οι φήμες που εκπέμπονται από την Ρωσία, ότι άνδρες στη Νότια Οσετία και στην Αμπχαζία θα μπορούσαν να επιστρατευτούν για να πολεμήσουν στην Ουκρανία —πολλοί κάτοικοι των αποσχιστικών δημοκρατιών, ειδικά στη Νότια Οσετία, διαθέτουν ρωσικά διαβατήρια— σηματοδοτούν στην Τιφλίδα ότι οι τοπικές εντάσεις θα μπορούσαν να αναζωπυρωθούν ξανά, και οι γεωργιανές αρχές θα πρέπει να αποφασίσουν πώς θα αντιδράσουν εάν οι Οσέτιοι και οι Αμπχάζιοι πολίτες τους επιστρατευτούν για να πολεμήσουν για την Ρωσία.

ΣΑΣΤΙΣΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΣΙΑ

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει πληγώσει την Ρωσία με άλλον τρόπο. Η ήπια ισχύς της έχει αποδυναμωθεί σε μεγάλο μέρος του μετασοβιετικού χώρου, ιδιαίτερα στην Κεντρική Ασία. Τα κράτη της Κεντρικής Ασίας έχουν προσπαθήσει να αντισταθούν στις πιέσεις της Ρωσίας να συνταχθούν με το Κρεμλίνο όσον αφορά την Ουκρανία, επιλέγοντας την μέση οδό του να ζητούν ειρηνική επίλυση της σύγκρουσης, ενόσω απείχαν από την καταδίκη της εισβολής της Ρωσίας στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Καμία από αυτές τις κυβερνήσεις δεν έχει την πολυτέλεια να είναι υπερβολικά φιλο-ουκρανική, δεδομένης της μεγάλης [εξάρτησης] για την ασφάλεια και της οικονομικής εξάρτησής τους από την Ρωσία.

Έκαστο τήρησε μια ελαφρώς διαφορετική στάση. Ο Sadyr Japarov, ο πρόεδρος του Κιργιστάν, επέμεινε ότι η Ρωσία βρισκόταν εντός των δικαιωμάτων της να εξασφαλίσει την «υπεράσπιση του πληθυσμού της [περιοχής] Ντονμπάς» (μια αναφορά στα υποστηριζόμενα από την Ρωσία αυτονομιστικά κράτη στην ανατολική Ουκρανία), μια θέση που αποδείχθηκε αντιδημοφιλής στο εσωτερικό. Πιο θαρραλέα, το Καζακστάν ενέκρινε κάποιες φιλο-ουκρανικές διαδηλώσεις την άνοιξη. Και τον Μάρτιο, το Ουζμπεκιστάν όρθωσε το ανάστημα του για την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, όταν ο υπουργός Εξωτερικών του εξέδωσε μια αυστηρή δήλωση, αρνούμενος να αναγνωρίσει τη νομιμοποίηση των αυτονομιστικών ρωσικών κρατών.

Για την προσπάθεια της Ρωσίας να απορροφήσει επισήμως τμήματα της Ουκρανίας, τα καθεστώτα της Κεντρικής Ασίας δεν έχουν δείξει καμία αμφισημία: δεν αναγνωρίζουν τα αποκαλούμενα δημοψηφίσματα που διεξήχθησαν τον Σεπτέμβριο στα κατεχόμενα από την Ρωσία ουκρανικά εδάφη, ούτε την προσάρτηση [6] αυτών των εδαφών. Ο πρόεδρος του Καζακστάν Kassym-Jomart Tokayev έχει λάβει την πιο σταθερή θέση σε αυτό το ζήτημα, ευθυγραμμισμένος με την άρνηση της χώρας του να αναγνωρίσει την δήθεν ανεξαρτησία της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας και την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει πλήξει και ένα άλλο είδος ρωσικής ισχύος: το στρατιωτικό κύρος της χώρας. Πράγματι, οι στρατιωτικές αποτυχίες [7] της Ρωσίας έχουν εκπλήξει σε μεγάλο βαθμό τις αυταρχικές κυβερνήσεις της Κεντρικής Ασίας. Ακόμη κι αν θεωρούν εδώ και καιρό την Ρωσία ως έναν ύπουλο εταίρο, έχουν στηριχθεί στην Μόσχα ως εγγυητή της ασφάλειας και ως πηγή σταθερότητας των καθεστώτων. Ο πόλεμος έχει κλονίσει βαθιά αυτή την αντίληψη. Για τις κυβερνήσεις που είναι συνηθισμένες να λαμβάνουν ρωσικό στρατιωτικό εξοπλισμό σε μειωμένες τιμές και εκπαίδευση για τους αξιωματικούς τους στις ρωσικές στρατιωτικές ακαδημίες, τα πρόσφατα γεγονότα έχουν θέσει ξαφνικά υπό αμφισβήτηση την μελλοντική ανάπτυξη των δικών τους στρατών.

Σίγουρα, οι κυβερνήσεις της περιοχής στηρίζονται ακόμη στην ρωσική στρατιωτική ισχύ: τον Ιανουάριο, τα ρωσικά στρατεύματα παρενέβησαν στο Καζακστάν υπό την σκέπη της CSTO για να υποστηρίξουν τον Tokayev κατά την διάρκεια ταραχών σε ολόκληρη τη χώρα. Έφυγαν γρήγορα χωρίς να υπονομεύσουν σημαντικά τη νομιμοποίηση της Αστάνα. Τώρα, ωστόσο, οι εταίροι της Ρωσίας στην CSTO θεωρούν τις ρωσικές δυνάμεις πιεσμένες και καταπονημένες. Για παράδειγμα, οι κεντρο-ασιάτες έχουν σημειώσει την αδιαφορία της Ρωσίας για τις συνοριακές συγκρούσεις μεταξύ του Κιργιστάν και του Τατζικιστάν που άφησαν νεκρούς περίπου 100 ανθρώπους τον Σεπτέμβριο: ακόμα κι αν οι συγκρούσεις δεν υπάγονταν στην δικαιοδοσία της CSTO, η σιωπή της Μόσχας ήταν προφανής.

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΑ ΞΕΚΑΘΑΡΙΣΜΑΤΑ

Η επεκτατική ρητορική [8] του Πούτιν και η άρνησή της ύπαρξης ενός χωριστού, νομιμοποιημένου ουκρανικού έθνους έχουν επίσης εξηγήσει τις ενέργειες της Ρωσίας υπό το φως της αυτοκρατορικής ιστορίας της. Μολονότι το Ουζμπεκιστάν και το Τουρκμενιστάν οικοδόμησαν την ανεξαρτησία τους αποκηρύσσοντας το σοβιετικό παρελθόν ως αποικιακό, οι κυβερνήσεις του Καζακστάν, του Κιργιστάν και του Τατζικιστάν δεν χρησιμοποίησαν τέτοιο πλαίσιο. Μέχρι πρόσφατα, μόνο μικρά τμήματα της τοπικής κοινής γνώμης —που συνήθως περιορίζονται σε άτομα με φιλελεύθερες, εθνικιστικές ή ισλαμιστικές απόψεις— έχουν απαιτήσει να λάβουν οι χώρες τους αρκετά μέτρα για να αντιπαλέψουν αυτό το παρελθόν, συμπεριλαμβανομένων της αναγνώρισης της προηγούμενης κυριαρχίας τους από την αυτοκρατορική Ρωσία και την Σοβιετική Ένωση ως εποχής αποικισμού, του περιορισμού του στάτους της ρωσικής γλώσσας και της επανεγγραφής των σχολικών βιβλίων ιστορίας. Αλλά με τον πόλεμο στην Ουκρανία, αυτή η άποψη έχει πλέον διαδοθεί ευρύτερα, ιδιαίτερα στο Καζακστάν και στο Κιργιστάν.