Οι γυναίκες του Ιράν στην πρώτη γραμμή | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι γυναίκες του Ιράν στην πρώτη γραμμή

Γιατί τα κινήματα που καθοδηγούνται από γυναίκες πετυχαίνουν —αλλά επίσης κινδυνεύουν να δημιουργήσουν αντίδραση

Οι γυναίκες είναι εδώ και καιρό παράγοντες αλλαγής στο Ιράν. Η υψηλή συμμετοχή των γυναικών στις προεδρικές εκλογές του 1997 έφερε τον πρόεδρο Μοχάμαντ Χαταμί στην εξουσία και βοήθησε στην έναρξη μιας εποχής μεταρρυθμίσεων. Οι γυναίκες έπαιξαν πολύ εμφανείς ρόλους στο Πράσινο Κίνημα του 2009 κατά της υποστηριζόμενης από το κράτος εκλογικής νοθείας, αποτελώντας ένα σημαντικό ποσοστό, αν όχι την πλειοψηφία, των ακτιβιστών της πρώτης γραμμής. Οι γυναίκες ανέπτυξαν διάφορες πρωτοβουλίες για να κρατήσουν το κίνημα στους δρόμους, όπως οι «Πενθούσες Μητέρες» και οι «Μητέρες για την Ειρήνη», ομάδες γυναικών που είτε είχαν χάσει τα παιδιά τους κατά την διάρκεια των διαδηλώσεων είτε τα είχαν δει να συλλαμβάνονται, ωθώντας τα αγαπημένα τους πρόσωπα να απαιτήσουν δικαιοσύνη και την απελευθέρωσή τους.

Αλλά η κεντρική θέση των δικαιωμάτων των γυναικών στην σημερινή εξέγερση την κάνει διαφορετική από εκείνες τις προηγούμενες περιπτώσεις γυναικείας πολιτικής κινητοποίησης στο Ιράν, και μοναδική μεταξύ των πρόσφατων μαζικών κινημάτων στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Από την Αραβική Άνοιξη το 2010–11 έως την επανάσταση του Σουδάν το 2019, οι διαδηλώσεις στην περιοχή έχουν ξεσπάσει συχνά στον απόηχο των θανάτων νεαρών ανδρών. Αυτή είναι η πρώτη φορά στην πρόσφατη ιστορία της περιοχής που μια εθνική εξέγερση πυροδοτείται από τον θάνατο μιας νεαρής γυναίκας —και μιας από εθνική μειονότητα, κάτι όχι λιγότερο [σημαντικό]. Το κύμα διαμαρτυριών στο όνομα της Amini σηματοδοτεί ευρεία υποστήριξη για την πολιτική ισχύ και δράση των γυναικών ως κεντρικής σημασίας για την πολιτική αλλαγή στο Ιράν, ενώ υπογραμμίζει την έμφυλη φύση της καταστολής από το καθεστώς. Και η κουρδική της ταυτότητα έχει προκαλέσει πολυεθνική αλληλεγγύη.

ΟΧΙ ΑΠΛΩΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗ, ΑΛΛΑ ΑΝΘΙΣΗ

Αυτή η εξέγερση είναι επίσης διαφορετική από άλλες πρόσφατες εκστρατείες, επειδή καθοδηγείται, εμφανώς και επίμονα, από γυναίκες. Από τις διαμαρτυρίες στις κυκλικές οδικές διασταυρώσεις μέχρι τις αιχμηρές μαζικές διαδηλώσεις, οι γυναίκες δεν συμβολίζουν απλώς την ελευθερία αλλά παίρνουν επίσης τεράστια ρίσκα —σε ορισμένες περιπτώσεις, χάνουν την ζωή τους— για να την απαιτήσουν. Αυτό έχει καταστήσει πιο δύσκολο για το καθεστώς να σταματήσει την εξέγερση και έχει αυξήσει τις πιθανότητες του κινήματος να προκαλέσει αλλαγή. Τα κινήματα στα οποία οι γυναίκες παίζουν εξέχοντα ρόλο τείνουν να προσελκύουν πολύ μεγαλύτερο αριθμό συμμετεχόντων. Κατά μέσο όρο, είναι περίπου επτά φορές μεγαλύτερα από τα κινήματα που παραγκωνίζουν τις γυναίκες -και τα μεγαλύτερα κινήματα είναι πιο πιθανό να πετύχουν. Λόγω των συσκότισης πληροφοριών, είναι αδύνατο να γνωρίζουμε πόσα άτομα έχουν δραστηριοποιηθεί στο κίνημα μέχρι στιγμής. Ωστόσο, όπως σημείωσε ο κοινωνιολόγος Mohammad Ali Kadivar [4], το σημερινό κίνημα έχει προσελκύσει πολύ ευρύτερη υποστήριξη από άλλες πρόσφατες διαδηλώσεις, τόσο στους δρόμους όσο και από βασικούς τομείς της ιρανικής κοινωνίας. Πέρα από τους ρεφορμιστές, τους φοιτητές, και τους διανοούμενους στις μεγάλες πόλεις, το κίνημα έχει προσελκύσει διάφορες βάσεις υποστήριξης από εργάτες πετρελαίου έως εξέχοντες αθλητές και καλλιτέχνες και μέχρι εμπόρους από το παζάρι της Τεχεράνης.

Τα κινήματα με μεγάλο αριθμό γυναικών ως συμμετεχόντων τείνουν επίσης να θεωρούνται πιο νομιμοποιημένα στα μάτια των παρατηρητών, οι οποίοι συχνά ανταποκρίνονται στην συμβολική δύναμη των γιαγιάδων και των μαθητριών που διαμαρτύρονται γενναία. Στο Ιράν, οι ειδήσεις για την δολοφονία ή την σύλληψη μαθητών -συχνά κατά την διάρκεια επιδρομών σε σχολεία αποκλειστικά θηλέων που είναι ύποπτα ότι αψηφούν τον νόμο για την χιτζάμπ- ώθησαν το σωματείο των δασκάλων να προχωρήσει σε απεργία και να απαιτήσει την παραίτηση του Υπουργού Παιδείας. Η συμμετοχή των γυναικών σε μαζικά κινήματα επιτρέπει επίσης στους ακτιβιστές να αποκτήσουν πρόσβαση σε κοινωνικούς μοχλούς αλλαγής που επηρεάζουν οι γυναίκες εντός των οικογενειών και των κοινοτήτων τους, όπου μπορούν να βασιστούν σε διαφορετικά δίκτυα και κανόνες από εκείνα στα οποία κυριαρχούν οι άνδρες. Για παράδειγμα, στις οικογένειες και τις κοινότητες, οι γυναίκες είναι συχνά σε θέση να προβάλλουν ηθικούς ισχυρισμούς και να ασκούν κοινωνική ισχύ με τρόπους που διαμορφώνουν την συμπεριφορά και τις στάσεις των [ανθρώπων] γύρω τους. Ως αποτέλεσμα, τα κινήματα διαμαρτυρίας που συμπεριλαμβάνουν και τα δυο φύλα, είναι συχνά καλύτερα στο να αποψιλώνουν τη νομιμοφροσύνη των καθεστωτικών ελίτ, να ενδυναμώνουν τους μεταρρυθμιστές, και να παραμερίζουν τους σκληροπυρηνικούς καθώς εντείνεται η σύγκρουση.

Υπάρχουν [βιντεοσκοπημένα] πλάνα μιας ηλικιωμένης μητέρας που απομακρύνει τον γιο της από μια ομάδα αστυνομικών οι οποίοι ετοιμάζονται να πατάξουν διαδηλωτές. Και γυναίκες διασημότητες έχουν αντιταχθεί στο να απεικονίζονται σε διαφημιστικές πινακίδες που χρηματοδοτούνται από το κράτος με το σύνθημα «Women of my Land» [Γυναίκες Της Χώρας Μου]. Η βραβευμένη ηθοποιός Fatemeh Motamed-Arya ήταν από τις πρώτες που διαμαρτυρήθηκαν δημοσίως, κυκλοφορώντας ένα βίντεο στο οποίο εμφανίστηκε χωρίς χιτζάμπ και είπε: «Δεν θεωρούμαι γυναίκα σε μια χώρα όπου μικρά παιδιά, μικρά κορίτσια, και νέοι που αγαπούν την ελευθερία σκοτώνονται στα εδάφη του».