Πώς βλέπει η Σαουδική Αραβία τον κόσμο

Στις 5 Οκτωβρίου, ο Οργανισμός Πετρελαιοεξαγωγικών Χωρών (Organization of the Petroleum Exporting Countries, OPEC) και τα δέκα κράτη-εταίροι του συμφώνησαν να μειώσουν την παραγωγή πετρελαίου κατά δύο εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Η απόφαση ήταν ταυτόχρονα προβλέψιμη και σοκαριστική. Ήταν προβλέψιμη γιατί ο ΟΠΕΚ+, υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας, είχε προηγουμένως τηλεγραφήσει σχέδια για μείωση της παραγωγής πετρελαίου. Αλλά ήταν σοκαριστική επειδή η Σαουδική Αραβία και οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι στενοί εταίροι ασφαλείας, και ανώτατοι αξιωματούχοι των ΗΠΑ είχαν κάνει επανειλημμένες προσωπικές εκκλήσεις προς τους Σαουδάραβες να διατηρήσουν την παραγωγή σε υψηλά επίπεδα. Πολλοί από αυτούς τους αξιωματούχους ήλπιζαν ότι η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας θα συνεργαζόταν, ειδικά υπό το φως της αύξησης των τιμών της βενζίνης και των ευρύτερων πληθωριστικών πιέσεων. Πράγματι, σύμφωνα με πρόσφατη αναφορά των New York Times, κορυφαίοι βοηθοί του προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, πίστευαν ακόμη και ότι η Ουάσιγκτον είχε συνάψει μυστική συμφωνία με την Σαουδική Αραβία για αύξηση της προσφοράς [πετρελαίου]. Όταν ο υπουργός Ενέργειας της Σαουδικής Αραβίας αντί γι’ αυτό παρακάθισε με τον Ρώσο αναπληρωτή πρωθυπουργό, και υποκείμενο κυρώσεων από τις ΗΠΑ, Αλεξάντερ Νόβακ, για να ανακοινώσει περικοπές, ο Λευκός Οίκος έμεινε έκπληκτος.

Ο Σαουδάραβας πρίγκιπας-διάδοχος, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, στην Τζέντα, στην Σαουδική Αραβία, τον Ιούλιο του 2022. Bandar Algaloud / Saudi Royal Court / Reuters
------------------------------------------------------

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι αναλυτές των ΗΠΑ απάντησαν στην απόφαση της Σαουδικής Αραβίας επικρίνοντας το Ριάντ για την απρόσμενη ανεξαρτησία του -και τον Μπάιντεν για την άκομψη προσπάθειά του να συνάπτει συμφωνίες. Κατά την διάρκεια της εκστρατείας του για την προεδρία, ο Μπάιντεν κατήγγειλε συχνά τον Σαουδάραβα πρίγκιπα διάδοχο, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, γνωστό ως MBS, για το κακό ιστορικό του στα ανθρώπινα δικαιώματα, μόνο και μόνο για να συναντηθεί μαζί του τον Ιούλιο. Για ορισμένους Αμερικανούς αναλυτές, η απόφαση της Σαουδικής Αραβίας να μειώσει την παραγωγή μετά την αποστροφή που επέδειξε ο πρόεδρος ήταν απόδειξη ότι το Ριάντ δεν επρόκειτο ποτέ να γίνει ένας αξιόπιστος (ή ευέλικτος) εταίρος και ότι ήταν πολιτικό λάθος του Μπάιντεν να επισκεφθεί τον MBS. Άλλοι αναλυτές, αντίθετα, υποστήριξαν ότι η κίνηση του Ριάντ ήταν, στην πραγματικότητα, λάθος του Μπάιντεν: το προβλέψιμο υποπροϊόν της ύβρεως της κυβέρνησης να ζητήσει από την Σαουδική Αραβία να θέσει τα συμφέροντα των ΗΠΑ πάνω από τα δικά της.

Οι Αμερικανοί παρατηρητές έχουν δίκιο ότι η Ουάσιγκτον έχει λάβει αποφάσεις ενοχλητικές για τους Σαουδάραβες. Αλλά υπάρχει επίσης έλλειψη κατανόησης στο εσωτερικό της Ουάσιγκτον για το πώς η Σαουδική Αραβία διαμορφώνει την οικονομική και εξωτερική πολιτική της. Με απλά λόγια, η Σαουδική Αραβία, υπό την καθοδήγηση του MBS, προετοιμάζεται για μια παγκόσμια πολιτική οικονομία που είναι αισθητά διαφορετική από εκείνη που οραματίζεται η κυβέρνηση Μπάιντεν [1]. Στην Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας (National Security Strategy) που δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα, ο Λευκός Οίκος εστίασε στο πώς να κερδίσει έναν διαχειριζόμενο ανταγωνισμό με την Κίνα και σκιαγράφησε μια προτίμηση για την διαίρεση των οικονομικών και πολιτικών συνεργασιών σε δύο άξονες: έναν με τις δημοκρατίες και έναν με τις μη δημοκρατίες που θα διεξάγονται μέσω ενός πλαισίου διεθνών θεσμών. Δεδομένης της έλλειψης ενθουσιασμού στις Ηνωμένες Πολιτείες για τα διεθνή πλαίσια, η ένταξη στον δεύτερο άξονα πιθανότατα θα συνεπάγεται μια υποβάθμιση για τα αυταρχικά κράτη, και κυβερνήσεις όπως της Σαουδικής Αραβίας το έχουν ήδη παρατηρήσει.

Παρόλο που τόσο οι Δημοκρατικοί όσο και οι Ρεπουμπλικάνοι υποστηρίζουν όλο και λιγότερο την διμερή εταιρική σχέση ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας, η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ [2] μπορεί να μην είναι ο κύριος λόγος για την διάσπαση των σχέσεων. Διασπώνται λόγω των αλλαγών στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική της ίδιας της Σαουδικής Αραβίας. Ο MBS δεν οραματίζεται την χώρα του ως παίκτη δεύτερης κατηγορίας σε ένα διεθνές σύστημα δυο σκελών, παρόμοιο με εκείνο που υπήρχε κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου˙ βλέπει την αναδυόμενη γεωπολιτική τάξη ως εύπλαστη, ως ότι αποτελείται από ένα σύνολο αλληλένδετων μερών, και πιστεύει ότι το Ριάντ έχει το δικαίωμα να συνεργαστεί με έναν μεταβαλλόμενο αστερισμό εταίρων για να κινήσει τις αγορές και να διαμορφώσει πολιτικά αποτελέσματα. Πιστεύει ότι η Σαουδική Αραβία θα πρέπει να προστατεύσει σθεναρά την δική της οικονομία καθώς οι παγκόσμιες απαιτήσεις σε ενέργεια και πετρέλαιο κυμαίνονται, αλλά κι ότι εάν τα καταφέρει, κανείς δεν μπορεί να την εμποδίσει να χαράξει μια ανεξάρτητη πορεία και να πρωτοστατήσει σε ένα διαφορετικό είδος οικονομικής ανάπτυξης. Αυτό το όραμα είναι ένα όνειρο της δεκαετίας του 1970 για το Κίνημα των Αδέσμευτων, εκτός από το ότι το ενωτικό χαρακτηριστικό είναι ο εθνικιστικός οπορτουνισμός και όχι μια μετα-αποικιακή αφύπνιση.

Ο MBS ίσως να έχει δίκιο. Ο κόσμος εισέρχεται σε μια περίοδο ενεργειακής ανασφάλειας, και οι υδρογονάνθρακες θα έχουν σταθερή ζήτηση για τα επόμενα τουλάχιστον 20 χρόνια, μια κατάσταση που θα μπορούσε να δώσει στην Σαουδική Αραβία περισσότερη ισχύ. Το διεθνές σύστημα γίνεται πιο ρευστό. Οι αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς γενικά, και η Σαουδική Αραβία [3] ειδικότερα, θα μπορούσαν να αναπτύξουν έναν πιο ουσιαστικό ρόλο στις παγκόσμιες υποθέσεις.

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΟΣ ΣΑΣ