Μην πανικοβάλλεστε για τον Πούτιν

Οι εθνικοί ηγέτες που χάνουν πολέμους καταφεύγουν μερικές φορές σε απελπισμένα ρίσκα. Η ήττα ή ακόμα και η έλλειψη νίκης μπορεί να απειλήσει την εξουσία τους, και μερικές φορές είναι πρόθυμοι να κάνουν τολμηρές ή αντισυμβατικές κινήσεις για να προσπαθήσουν να αλλάξουν τα πράγματα. Αυτός είναι ο μεγάλος φόβος για τον πόλεμο στην Ουκρανία: εάν ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, κρίνει ότι η πλάτη του βρίσκεται στον τοίχο, μπορεί να αποφασίσει να αναλάβει καταστροφική δράση.

Πυρκαγιά που προκλήθηκε από επίθεση ρωσικού drone στην Ουκρανία, τον Οκτώβριο του 2022. State Emergency Service of Ukraine / Reuters
----------------------------------------------

Αν το κάνει, σίγουρα έχει κάποια επικίνδυνα εργαλεία που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει. Στις εβδομάδες μετά την δραματική επίθεση της Ουκρανίας τον Σεπτέμβριο, ο Πούτιν έχει ήδη επιδείξει την προθυμία του να διατάξει συμβατικές αεροπορικές και πυραυλικές επιδρομές εναντίον άμαχων στόχων, συμπεριλαμβανομένων των πληθυσμιακών κέντρων και των υποδομών ηλεκτρικού δικτύου σε πολλές περιοχές της Ουκρανίας. Οι ρωσικές δυνάμεις θα μπορούσαν να ανανεώσουν τις επιθέσεις στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, διακινδυνεύοντας την έκλυση πυρηνικής ακτινοβολίας. Πιο απειλητικά, δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει την πιθανότητα να αναπτύξει χημικά ή βιολογικά όπλα εναντίον ουκρανικών στόχων, όπως έκαναν οι Σοβιετικοί προκάτοχοί του στον πόλεμό τους στο Αφγανιστάν. Δεδομένης της ηθικής αντίδρασης που θα ακολουθούσε, κάποιοι θα μπορούσαν να υποθέσουν ότι η Μόσχα θα αποτρεπόταν από μια τέτοια ενέργεια. Αλλά είναι επίσης πιθανό ο Πούτιν να ενθαρρυνθεί από τις σχετικά άτονες απαντήσεις των ΗΠΑ στην χρήση χημικών όπλων από τον Σύρο δικτάτορα, Μπασάρ αλ-Άσαντ, στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας και την χρήση νευρικού παράγοντα από την Ρωσία εναντίον Ρώσων αποστατών που ζούσαν στην Βρετανία το 2018.

Ακόμη πιο ανησυχητική για πολλούς παρατηρητές είναι η επανειλημμένη αναφορά του Πούτιν στα πυρηνικά όπλα. Ως κράτος με πυρηνικά όπλα, η Ρωσία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μια τακτική πυρηνική βόμβα σε μια συνολική προσπάθεια να αλλάξει την πορεία του πολέμου. Αν και τα αντίποινα για μια τέτοια επίθεση θα ήταν πιθανότατα καταστροφικά, οι παρατηρητές ίσως να αναρωτηθούν αν ο Πούτιν θα μπορούσε να αποφασίσει ότι δεν έχει τίποτα να χάσει. Στις 27 Οκτωβρίου, ο Πούτιν δήλωσε: «Δεν υπάρχει νόημα [στην χρήση πυρηνικών όπλων], ούτε πολιτικό ούτε στρατιωτικό», αλλά τα προηγούμενα σχόλιά του δεν ήταν καθόλου καθησυχαστικά. Θα μείνει μακριά από την πυρηνική επιλογή ακόμα κι αν γίνει πιο απελπισμένος;

Τα καλά νέα είναι ότι η ιστορία δείχνει πως ο Πούτιν είναι απίθανο να εκπληρώσει τους χειρότερους φόβους της Δύσης. Ορισμένοι ηγέτες όταν χάνουν πολέμους αναλαμβάνουν δραματικές ενέργειες για να αποτρέψουν την ήττα. Συχνά, όμως, έχουν αποφασίσει ενάντια στις πιο δραστικές επιλογές, είτε για πολιτικούς είτε για στρατηγικούς λόγους. Ο Πούτιν, όπως και άλλοι ηγέτες πριν από αυτόν, θα λάβει υπόψιν του εάν οι ενέργειές του θα μπορούσαν πράγματι να τον βοηθήσουν να κερδίσει, και μπορεί να είναι απρόθυμος να σκεφτεί κινήσεις που θα μπορούσαν να εκθέσουν την Ρωσία σε ακόμη μεγαλύτερες απώλειες ή, χειρότερα, να υπονομεύσουν την κυριαρχία του στο εσωτερικό. Φυσικά, υπάρχουν ακόμα λόγοι να ανησυχεί κανείς για έναν απελπισμένο Πούτιν. Αλλά εξετάζοντας το πώς οι ηγέτες τείνουν να συμπεριφέρονται σε αυτές τις καταστάσεις, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι εταίροι και σύμμαχοί τους μπορούν να καταλήξουν σε μια πιο μελετημένη αξιολόγηση των απειλών του Πούτιν και να διαμορφώσουν ανάλογα τις δικές τους πολιτικές.

ΑΠΕΛΠΙΣΜΕΝΟΣ, ΟΧΙ ΑΠΕΡΙΣΚΕΠΤΟΣ

Η κατάσταση στην οποία βρίσκεται τώρα ο Πούτιν είναι κάθε άλλο παρά καινούργια. Κατά την διάρκεια του εικοστού και του εικοστού πρώτου αιώνα, πολλοί ηγέτες που μάχονται σε πολέμους που χάνονται, προσπάθησαν να αρπάξουν με κάποιο τρόπο τη νίκη από τα σαγόνια της ήττας. Περιστασιακά αυτές οι ριψοκίνδυνες κινήσεις πετυχαίνουν, όπως το άγριο ρίσκο των Ηνωμένων Πολιτειών κατά την διάρκεια του Πολέμου της Κορέας για την απόβασης στην Inchon, στην οποία, μετά από εβδομάδες προέλασης της Βόρειας Κορέας, ο στρατηγός Douglas MacArthur εξαπέλυσε μια αιφνιδιαστική επίθεση σε μια οχυρή τοποθεσία πίσω από τις εχθρικές γραμμές πετυχαίνοντας αποφασιστική νίκη. Συχνά, ωστόσο, αυτές οι κινήσεις αποτυγχάνουν: σκεφτείτε την απόφαση της Γερμανίας να ξεκινήσει αχαλίνωτο υποβρύχιο πόλεμο στον Ατλαντικό τον Ιανουάριο του 1917, ο οποίος κατέληξε στο να παρασύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και να εξασφαλίσει την τελική ήττα της Γερμανίας.

Δύο πράγματα είναι ξεκάθαρα για αυτά τα στρατιωτικά ρίσκα. Πρώτον, συνήθως βασίζονται σε μια θεωρία νίκης. Τα κράτη θα συμμετάσχουν σε μια τέτοια κίνηση μόνο εάν υπάρχει μια λογική με την οποία θα μπορούσε πραγματικά να λάβει άλλη τροπή ο πόλεμος. Με το να διατάξει την τελευταία επίθεση της Γερμανίας στην περιοχή των Αρδένων του Βελγίου τον Δεκέμβριο του 1944, ο Αδόλφος Χίτλερ ήλπιζε να διαλύσει τις αμερικανικές γραμμές και να αναγκάσει τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Φράνκλιν Ρούσβελτ, να εξετάσει το ενδεχόμενο ειρηνευτικών συνομιλιών. Οι πυραυλικές επιθέσεις με SCUD του ιρακινού ηγέτη Σαντάμ Χουσεΐν σε ισραηλινές πόλεις κατά την διάρκεια του Πολέμου του Κόλπου 1990-1991 είχαν σκοπό να χωρίσουν τα αραβικά κράτη από τον συνασπισμό του ΟΗΕ. Κανένας από αυτούς τους ηγέτες, φυσικά, δεν πέτυχε τον επιθυμητό στόχο, αλλά και στις δύο περιπτώσεις, υπήρχε τουλάχιστον ένα μεγαλύτερο σχέδιο στο παιχνίδι.