Μην πανικοβάλλεστε για τον Πούτιν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μην πανικοβάλλεστε για τον Πούτιν

Ακόμη και οι απελπισμένοι ηγέτες τείνουν να αποφεύγουν την καταστροφή

Δεύτερον, μόνο και μόνο επειδή ένας πόλεμος πηγαίνει άσχημα δεν σημαίνει ότι όλα είναι στο τραπέζι. Παρά το γεγονός ότι είναι στριμωγμένοι σε μια γωνία, οι ηγέτες μπορεί να αποκλείσουν ορισμένες επιλογές. Ενδέχεται να είναι επιφυλακτικοί για μια κίνηση που μπορεί να συνεπάγεται υπερβολικό στρατηγικό κόστος, ακόμα κι αν μπορεί να αλλάξει το ρεύμα στο πεδίο της μάχης. Στον πόλεμο της Κορέας, για παράδειγμα, η επέμβαση της Κίνας τον Νοέμβριο του 1950 εγκυμονούσε σοβαρούς κινδύνους για την στρατιωτική θέση των ΗΠΑ εκεί. Ωστόσο, η κυβέρνηση Τρούμαν απέκλεισε τις άμεσες επιθέσεις σε κινεζικό έδαφος επειδή οι κίνδυνοι κλιμάκωσης με μια Σοβιετική Ένωση με πυρηνικά όπλα ήταν πολύ μεγάλοι.

Σε άλλες περιπτώσεις, ένας ηγέτης ίσως να απορρίψει ορισμένες επιλογές από φόβο πολιτικών αντιδράσεων. Ακόμη και ένας αδίστακτος αυταρχικός ηγέτης μπορεί να αναγνωρίσει το διπλωματικό κόστος ορισμένων στρατιωτικών μέτρων. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι ηγέτες μένουν μακριά από κάθε άσχημη συμπεριφορά, αλλά υπάρχουν μερικά μέρη στα οποία δεν είναι πρόθυμοι να πάνε, ακόμη και σε απελπιστικούς καιρούς. Δείτε τα πυρηνικά όπλα. Από το 1945, υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις στις οποίες αντιμαχόμενοι με πυρηνικά όπλα βρήκαν τους εαυτούς τους εμπλεκόμενους σε χαμένους ή αδιέξοδους συμβατικούς πολέμους εναντίον μη πυρηνικών αντιπάλων. Ωστόσο, έχουν πάντα επιλέξει να κρατήσουν τα πυρηνικά τους όπλα απείραχτα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες στο Βιετνάμ και το Αφγανιστάν, η Γαλλία στον πόλεμο της εξέγερσης στην Αλγερία, η Κίνα στους πολέμους με το Βιετνάμ στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και του 1980, και η Σοβιετική Ένωση στο Αφγανιστάν την δεκαετία του 1980: όλοι απέτυχαν να επιτύχουν τους στρατιωτικούς τους στόχους με συμβατικά μέσα, ωστόσο κανένας από αυτούς δεν κατέφυγε στα πυρηνικά όπλα.

Ακόμη και τα ειδεχθή καθεστώτα περιορίζονται μερικές φορές από ηθικούς λόγους. Σκεφτείτε την Αυτοκρατορική Ιαπωνία κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ένα από τα πιο γενοκτονικά καθεστώτα της ιστορίας. Το 1945, καθώς η ήττα φαινόταν αναπόφευκτη, οι Ιάπωνες σκέφτηκαν να εξαπολύσουν μια εξαιρετική επίθεση βιολογικών όπλων εναντίον του Σαν Ντιέγκο, διασκορπίζοντας από υδροπλάνα ψύλλους μολυσμένους με βουβωνική πανώλη και άλλες ασθένειες. Η επιχείρηση τελικά ματαιώθηκε από τον Ιάπωνα αρχηγό του γενικού επιτελείου -εν μέρει, είπε, επειδή αν και η Ιαπωνία είχε χρησιμοποιήσει βιολογικά όπλα εναντίον της Κίνας νωρίτερα στον πόλεμο, χρησιμοποιώντας τα εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών, «η Ιαπωνία θα κερδίσει τον χλευασμό του κόσμου».

Η ΔΥΣΧΕΡΗΣ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΠΟΥΤΙΝ

Δεδομένου αυτού του γενικού μοτίβου [αυτο]περιορισμού, ποιοι παράγοντες θα μπορούσαν να διαμορφώσουν την σκέψη του Πούτιν εάν συνεχίσουν να συσσωρεύονται οι ρωσικές στρατιωτικές αποτυχίες; Οι υπολογισμοί του Ρώσου ηγέτη πλαισιώνονται από το γεγονός ότι έχει ποντάρει τόσα πολλά στον πόλεμο. Είναι σαφές ότι φοβάται την απουσία νίκης, δηλαδή την απουσία σημαντικών παραχωρήσεων από την ουκρανική κυβέρνηση. Έχει ποντάρει τα πάντα, περιγράφοντας την «ειδική επιχείρηση» ως απαραίτητη για την προστασία της Ρωσίας από το ΝΑΤΟ και την εξουδετέρωση της «ναζιστικής» απειλής που θέτει η Ουκρανία, καθώς και για να συνειδητοποιήσει η Ρωσία την πραγματική ταυτότητα και τα σύνορα της «Νέας Ρωσίας» (Novorossiya). Και όπως οι περισσότεροι δικτάτορες, έχει επίσης καταβάλει συντονισμένες προσπάθειες για να εδραιώσει την εξουσία του ακόμη και όταν εκτυλισσόταν ο πόλεμος.

Παρά τα βήματα αυτά, ωστόσο, η ρωσική πολεμική προσπάθεια παραπαίει και ο ρωσικός πληθυσμός έχει αρχίσει να αμφισβητεί τον πόλεμο. Ορισμένοι έχουν εκφράσει δημόσια την οργή τους για την κακοδιαχείριση του πολέμου, συμπεριλαμβανομένων φιλορώσων μπλόγκερ, του επικεφαλής της επιτροπής άμυνας στην Κάτω Βουλή του ρωσικού κοινοβουλίου, τοπικών πολιτικών ηγετών στην Ρωσία, και μελών των ρωσικών μέσων ενημέρωσης. Μέσα στην ρωσική κοινωνία, η δυσαρέσκεια δείχνει να αυξάνεται, όπως φαίνεται από την απόφαση σχεδόν 300.000 Ρώσων ανδρών να εγκαταλείψουν την χώρα για να αποφύγουν την πρόσφατη διευρυμένη επιστράτευση. Οι αντιπολεμικές διαμαρτυρίες συνεχίζουν να συμβαίνουν, μεταξύ άλλων από τις οικογένειες των νεκρών Ρώσων στρατιωτών που δύσκολα φιμώνονται, παρά τις εκτεταμένες συλλήψεις και καταστολές. Και το διαδίκτυο πλημμυρίζει από ιστορίες νέων στρατευσίμων που στέλνονται στη μάχη χωρίς κατάλληλη εκπαίδευση ή εξοπλισμό.

Ο Πούτιν στην Κόκκινη Πλατεία, στην Μόσχα, τον Νοέμβριο του 2022. Mikhail Metzel / Sputnik / Pool / Reuters
------------------------------------------------

Εάν η Ρωσία αποτύχει στην Ουκρανία, αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει πραγματική απειλή για την εξουσία του Πούτιν. Μια μαζική επανάσταση σαν εκείνη του 1917 είναι απίθανη, όπως και ένα βίαιο στρατιωτικό πραξικόπημα. Αλλά είναι εύλογο να φανταστούμε μια πιο αναίμακτη απομάκρυνση από την εξουσία, σαν τον τρόπο της απομάκρυνσης του Νικήτα Χρουστσόφ το 1964 ή του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ το 1991. Σε αυτήν την κατάσταση, οι ελίτ θα πλησίαζαν ιδιωτικά τον Πούτιν και θα του έλεγαν ότι είναι καιρός να φύγει, χωρίς δημόσια διαμαρτυρία ή την σύλληψή του -αν και ο ναρκισσισμός και η μεγαλομανία του Πούτιν μπορεί να τον κάνουν να θεωρήσει απαράδεκτη ακόμη και αυτού του είδους την διαχειριζόμενη έξοδο. Με το μέλλον της δικής του εξουσίας να διακυβεύεται, ο Πούτιν ίσως να έχει προσθέσει κίνητρα για να επιδιώξει μεγαλύτερο πόνο και καταστροφή στην Ουκρανία. Για παράδειγμα, με την κλιμάκωση του βαθμού της ταλαιπωρίας των πολιτών, όπως έκανε η Ρωσία τις τελευταίες εβδομάδες, ο Πούτιν ίσως να ελπίζει να πιέσει το Κίεβο να κάνει παραχωρήσεις. Παρόλα αυτά, ένας απελπισμένος Πούτιν, όπως και οι ομόλογοί του σε προηγούμενους χαμένους πολέμους, είναι απίθανο να ακολουθήσει τις πιο δραστικές επιλογές.