Η Ελλάδα από το δορυφορικό πρόγραμμα Helios-II στο CSO

Το Helios-I υπήρξε το πρώτο συνεργατικό πρόγραμμα. Η Γαλλία, η Ιταλία, και η Ισπανία αποφάσισαν το 1987 να συνδυάσουν τις προσπάθειες και τους προϋπολογισμούς τους για την απόκτηση αυτού του πρώτου συστήματος παρατήρησης της Γης για στρατιωτικούς σκοπούς. Στο τριμερές πρόγραμμα αυτό, η Γαλλία είχε το 80%, η Ιταλία το 14% και η Ισπανία το 6%. Η εκτόξευση του Helios-I το 1995 με διακριτική ικανότητα 1 μέτρου, δημιούργησε και σε ευρωπαϊκό επίπεδο την αντίληψη της χρησιμότητας των διαστημικών μέσων για τις Ένοπλες Δυνάμεις.

Η ελληνική απόπειρα να λάβει διμερώς εικόνες του Helios-I δεν υπήρξε ως προς τούτο επιτυχής, αλλά άνοιξε έναν δρόμο για το μέλλον, αφού το Bureau Espace του γαλλικού Υπουργείου Άμυνας αντιπρότεινε την συμμετοχή στο επερχόμενο Helios-II στο επιχειρησιακό επίπεδο. Σημειώθηκε όμως ότι δεν υπήρχε δυνατότητα συνεργασίας σε βιομηχανικό επίπεδο και αναμονή ανταποδοτικών οφειλών για την ελληνική βιομηχανία, γιατί η κατασκευή του συστήματος είχε προχωρήσει πολύ [3].

Το ΓΕΑ υπέβαλλε σχετική ενημέρωση στην Γενική Διεύθυνση Εξοπλισμών προς λήψη απόφασης. Τελικά, τον Απρίλιο 2001 ο Έλληνας Υπουργός Άμυνας εξεδήλωσε στον Γάλλο ομόλογό του το ενδιαφέρον συμμετοχής της χώρας στο Helios-ΙΙ. Εν τούτοις εκείνη την περίοδο η Γαλλία εξέταζε το ενδεχόμενο να προσφέρει την θέση στο Δορυφορικό Κέντρο (που εντάχθηκε από το 2002 στην ΕΕ), οπότε το θέμα έμεινε σε εκκρεμότητα.

H ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ (2003)

Παράλληλα, στην Σύνοδο της Νίκαιας, τον Δεκέμβριο του 2000, η ΕΕ είχε αποφασίσει να αποκτήσει «κοινές ικανότητες για διοίκηση, έλεγχο, και πληροφορίες, μέσα από εθνικές και κοινές πρωτοβουλίες». Οικοδομώντας επί της απόφασης αυτής, η Γαλλία εκπόνησε ένα κείμενο για κοινές επιχειρησιακές απαιτήσεις που αφορούσε στην σταδιακή ευρωπαϊκή συνεργασία στην δορυφορική παρατήρηση για στρατιωτικούς σκοπούς.

Το 2001 οι Αρχηγοί ΓΕΕΘΑ των 5 χωρών (των τριών χωρών του Helios-I στις οποίες προστέθηκαν η Γερμανία και το Βέλγιο) υπέγραψαν το κείμενο με τον τίτλο BOC (Besoins Operationnels Communs) που αποτελούσε ένα μη δεσμευτικό κείμενο κατευθυντήριων αρχών, χωρίς αναφορά σε συγκεκριμένα συστήματα. Το BOC που η γαλλική πλευρά προώθησε το 2002 στο ΥΠΕΘΑ προέβλεπε ότι στο πρώτο στάδιο (μέχρι το 2010) οι ανωτέρω ευρωπαϊκές χώρες προτίθενται να αναπτύξουν πολυμερείς συνεργασίες χρησιμοποιώντας υφιστάμενα ή επερχόμενα εθνικά συστήματα άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Σε δεύτερο στάδιο (μετά το 2010-12) προγραμματίζονταν η ανάπτυξη μιας δεύτερης γενιάς συστημάτων, που θα αποτελούσαν ένα παγκόσμιο ευρωπαϊκό σύστημα παρατήρησης γης.

Η εισήγηση του ΓΕΑ το 2002 υπήρξε θετική ως προς την υπογραφή του κειμένου BOC. Από την επεξεργασία του θέματος βρέθηκε ότι οι επιχειρησιακές απαιτήσεις που αναφέρονταν στο BOC, υπερκάλυπταν εκείνες των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων που είχαν συμπεριληφθεί σε Μελέτη του ΓΕΑ/ΕΚΔΕ το 1998 μετά από εντολή του Υπουργού Εθνικής Άμυνας. Η συμμετοχή στο BOC ήταν επίσης συμβατή με την Πολιτική Διαστήματος του ΥΠΕΘΑ και δεν είχε άμεσα οικονομικό κόστος. Επίσης λήφθηκε υπόψιν ότι δεν υπήρχαν ακόμα ενδείξεις δυνατότητας συμμετοχής στο Helios–ΙΙ. Έτσι, αναδείχθηκε η πολιτική διάσταση του ζητήματος, αφού η συμμετοχή στο BOC έδειχνε ότι μια χώρα συμμερίζεται την ανάγκη κοινής ανάπτυξης ενός ευρωπαϊκού δορυφορικού συστήματος παρατήρησης γης και μιας κοινής προσέγγισης στο θέμα αυτό.

Ομοίως, λήφθηκε υπόψιν η υποστήριξη της Γαλλίας στην ελληνική πρωτοβουλία «ESDP and Space» που υπεβλήθη το 2002 στην Στρατιωτική Επιτροπή ΕΕ στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας στην ΕΕ, η οποία τελικά υπήρξε επιτυχής αφού προέκυψαν δύο θετικές αποφάσεις του Συμβουλίου. Το 2003 το Συμβούλιο για πρώτη φορά «αναγνώρισε την σημασία των διαστημικών εφαρμογών και λειτουργιών που απαιτούνται προκειμένου να ενισχυθούν οι ικανότητες της ΕΕ να διεξάγει επιχειρήσεις διαχείρισης κρίσεων» [4]. Το 2004 το Συμβούλιο καθόρισε την Πολιτική Διαστήματος στον τομέα της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (European Space Policy: «ESDP and Space»), τονίζοντας στην πρώτη παράγραφό της ότι «Μετά από την λεπτομερή μελέτη που εξέδωσε η Ελληνική Προεδρία επί της στρατιωτικής ανάγκης, αναγνωρίστηκε η σημασία των διαστημικών εφαρμογών και λειτουργιών από το Συμβούλιο στις 19 Μαΐου 2003 καθώς επίσης στην Έκθεση της Προεδρίας για την ΕΠΑΑ, που υιοθετήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στην Θεσσαλονίκη στις 19-20 Ιουνίου 2003 [5].

Η πρωτοβουλία για το Διάστημα από μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα, διευκόλυνε τις γαλλικές επιδιώξεις. Όπως ανέφερε στις 11 Νοεμβρίου 2002 ο Γενικός Διευθυντής του Γάλλου Υπουργού σε ειδική σύνοδο που έγινε στο Επιτελείο του Υπουργού (ΕΠΥΕΘΑ) στην Αθήνα, η Γαλλία είχε πολλές φορές προσπαθήσει να βάλει την διάσταση ασφάλειας και άμυνας ως πτυχή της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Διαστήματος, χωρίς αποτέλεσμα. Μάλιστα, γαλλικός στόχος ήταν η αναβάθμιση του BOC από το στάδιο της πολυμερούς πρωτοβουλίας, σε πρωτοβουλία της ΕΕ.

Ανακοίνωση συμμετοχής του ΥΠΕΘΑ στο BOC από τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας (8 Μαΐου 2003).
-------------------------------------------------------------------

Η εισήγηση του ΓΕΑ έγινε δεκτή από την στρατιωτική και πολιτική ιεραρχία. Την ανακοίνωση συμμετοχής του ΥΠΕΘΑ στο BOC έκανε ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας στις 8 Μαΐου 2003 κατά την έναρξη των εργασιών συνάντησης που αφορούσε στις διαστάσεις Ασφάλειας και Άμυνας της μελλοντικής Ευρωπαϊκής Διαστημικής Πολιτικής, που συνδιοργανώθηκε από την Ελληνική Προεδρία της ΕΕ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Αθήνα [6].