Η εμμονή του Xi με την ασφάλεια έχει κόστος

Το πρόβλημα της ανάπτυξης της Κίνας μόλις χειροτέρεψε. Αυτό είναι το αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί από το 20ό Εθνικό Συνέδριο του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚΚ).

Για τον πρόεδρο, Xi Jinping [2], το συνέδριο ήταν μια εκπληκτική επιτυχία: εξασφάλισε μια άνευ προηγουμένου τρίτη θητεία ως ηγέτης του ΚΚΚ και εξάλειψε κάθε υποψία πολιτικού ανταγωνισμού. Αλλά αυτό δεν αποτελεί καλό οιωνό για την κινεζική ευημερία. Η αυξανόμενη απολυταρχία συγκρούεται με μια δυναμική οικονομία, και κάτι [από τα δυο] πρέπει να υποχωρήσει.

Ένας άνδρας στο Πεκίνο, τον Νοέμβριο του 2021. Thomas Peter / Reuters
------------------------------------------------------

Αυτό το κάτι είναι πιθανό να είναι η οικονομική ανάπτυξη, η οποία τώρα κινδυνεύει. Μεταξύ του 1980 και του 2020, η κινεζική οικονομία είχε μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ της τάξης του 9%. Το 2022-23, ωστόσο, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναμένει ότι η κινεζική οικονομία θα αναπτυχθεί κατά λιγότερο από 4%. Παρόλο που η ανάπτυξη της Κίνας λογικά θα παραμείνει θετική, το μέγεθος μιας τόσο απότομης επιβράδυνσης από την προηγούμενη υπερ-αναπτυξιακή πορεία είναι το κινεζικό ισοδύναμο μιας ύφεσης.

Αυτό το δραματικό έλλειμμα μπορεί να αποδοθεί σε πολλούς βραχυπρόθεσμους παράγοντες, μεταξύ των οποίων και τα συνεχιζόμενα κυλιόμενα lockdown που ο Xi επιμένει ότι είναι απαραίτητα για να διατηρηθεί η προφανώς ανεφάρμοστη πολιτική της Κίνας για «μηδενική COVID» [3]. Αλλά υπάρχουν επίσης αρκετές άλλες δυνάμεις που δραστηριοποιούνται, ειδικά η από καιρό αναμενόμενη κατάρρευση του υπερβολικά εκτεταμένου τομέα ακινήτων της Κίνας, οι ενοχλητικές διακοπές της εφοδιαστικής αλυσίδας, οι καθοδικές πιέσεις στο παγκόσμιο εμπόριο, και οι επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία.

Παρόλο που οι κινεζικές μολύνσεις από COVID έχουν φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ, προκαλώντας διάσπαρτα ξεσπάσματα κοινωνικής αναταραχής, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι οι αντίξοες αυτές συνθήκες θα υποχωρήσουν τελικά. Όταν συμβεί αυτό, η κινεζική οικονομία θα πρέπει να παρουσιάσει κάποια ανάκαμψη. Ωστόσο, το αποτέλεσμα του 20ού Συνεδρίου του Κόμματος [4] διασφαλίζει ότι οποιαδήποτε τέτοια ανάκαμψη είναι πιθανό να είναι σύντομη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, στην τρίτη θητεία του, ο Xi σχεδιάζει να επικεντρωθεί λιγότερο στην οικονομική ανάπτυξη και πολύ περισσότερο στην εθνική ασφάλεια. Όπως προειδοποίησε το κομματικό συνέδριο, η Κίνα αντιμετωπίζει «απαράμιλλη πολυπλοκότητα, σοβαρότητα, και δυσκολία» όταν «πλέει σε επικίνδυνες, φουρτουνιασμένες θάλασσες». Για τον Xi, αυτό αφορά λιγότερο την οικονομία και περισσότερο τον εσωτερικό έλεγχο και τις γεωπολιτικές προκλήσεις.

Παρά την ερμηνεία του Xi, η Κίνα πρέπει τελικά να αντιμετωπίσει την πρόκληση της εξισορρόπησης της οικονομικής ανάπτυξης με την εθνική ασφάλεια. Οι αποφάσεις που ανακοινώθηκαν στο συνέδριο του κόμματος θα καταστήσουν πιθανότατα αυτό το ήδη δύσκολο τέχνασμα ακόμη πιο δύσκολο να επιτευχθεί.

ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΟΝΤΑΣ

Οι μακροπρόθεσμες δυνατότητες οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελούνται από δύο παράγοντες: την αύξηση του εργατικού δυναμικού και την αύξηση της παραγωγικότητας του εργατικού δυναμικού. Ένα αυξανόμενο και όλο και πιο παραγωγικό εργατικό δυναμικό είναι το ιερό δισκοπότηρο της οικονομικής μεγέθυνσης και ανάπτυξης. Για 40 χρόνια, λειτούργησε σαν γούρι για την Κίνα [5], όπου η δημογραφική διόγκωση της νεολαίας προκάλεσε ταχεία επέκταση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας -μια επέκταση που ενισχύθηκε περαιτέρω από τη μαζική μετεγκατάσταση των Κινέζων εργαζομένων από θέσεις εργασίας χαμηλής παραγωγικότητας στην ύπαιθρο σε θέσεις εργασίας υψηλότερης παραγωγικότητας στις πόλεις. Η μετατόπιση αυτή αποτέλεσε την βάση της εκρηκτικής ανάπτυξης της οικονομίας.

Αυτό ήταν τότε. Σήμερα, ο πληθυσμός της Κίνας σε ηλικία εργασίας συρρικνώνεται και ο πληθυσμός των ηλικιωμένων αυξάνεται ραγδαία [6]· η τάση αυτή είναι πιθανό να συνεχιστεί τουλάχιστον για τα επόμενα 25 χρόνια. Αυτή είναι η κληρονομιά της κινεζικής πολιτικής του ενός παιδιού, την οποία το ΚΚΚ τερμάτισε το 2016. Από τότε το κόμμα προσπαθεί απεγνωσμένα (και μέχρι στιγμής ανεπιτυχώς) να αντιστρέψει τις επιπτώσεις της. Εν τω μεταξύ, ο ρυθμός της αστικοποίησης έχει επιβραδυνθεί -αν και οι εργαζόμενοι εξακολουθούν να εγκαταλείπουν τις θέσεις εργασίας χαμηλής παραγωγικότητας στα αγροκτήματα και να κατευθύνονται σε θέσεις εργασίας υψηλότερης παραγωγικότητας στις αστικές περιοχές, το κάνουν σε μικρότερους αριθμούς από ό,τι στο παρελθόν.

Με την συρρίκνωση του ενεργού πληθυσμού, η αύξηση της παραγωγικότητας πρέπει να επιταχυνθεί για να διατηρηθεί η οικονομία σε σταθερή αναπτυξιακή τροχιά. Αυτό είναι απίθανο να συμβεί. Τα πρώτα σημάδια του προβλήματος είναι ήδη εμφανή: μετά από αύξηση 1,1% ετησίως, κατά μέσο όρο, από το 1982 έως το 2010, η αύξηση της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών παραγωγής της Κίνας (βασικό συστατικό του οικονομικού δυναμικού μιας χώρας) μειώθηκε κατά μέσο όρο στο 0,6% ετησίως μεταξύ 2011 και 2019. Αυτό ήταν σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα των αποφάσεων που ελήφθησαν κατά την διάρκεια των δύο πρώτων θητειών του Xi, οι οποίες μετατόπισαν τις επενδύσεις και την απασχόληση από τον ιδιωτικό τομέα υψηλής παραγωγικότητας προς τις αρτηριοσκληρωτικές κρατικές επιχειρήσεις.

Η καινοτομία, μια από καιρό κρίσιμη πηγή αύξησης της παραγωγικότητας, βρίσκεται επίσης σε κίνδυνο στην Κίνα. Προς τιμήν της, η κινεζική κυβέρνηση έχει απομακρυνθεί από την ιστορική της εξάρτηση από την εισαγωγή τεχνολογιών από πιο προηγμένες χώρες και έχει ενθαρρύνει την εγχώρια επέκταση της υψηλής τεχνολογίας [7]. Οι πρωτοβουλίες βιομηχανικής πολιτικής της Κίνας, όπως το «Made in China 2025», έχουν υποστηρίξει αυτές τις προσπάθειες με μαζικές κρατικές επιδοτήσεις. Αλλά όταν πρόκειται για την ανάπτυξη της υψηλής τεχνολογίας, τα κίνητρα του ΚΚΚ έχουν να κάνουν λιγότερο με την οικονομία από όσο με την ασφάλεια. Οι προηγμένες τεχνολογίες επιτήρησης στηρίζουν την καταστολή των εθνοτικών μειονοτήτων στην επαρχία Xinjiang από το Πεκίνο και βοηθούν το ΚΚΚ να παρακολουθεί τον ευρύτερο πληθυσμό υπό το κοινωνικά αποσταθεροποιητικό πρόσχημα του περιορισμού για μηδενική COVID. Ακόμη πιο σημαντικές είναι οι καινοτομίες που το ΚΚΚ κατευθύνει προς την ανάπτυξη προηγμένων στρατιωτικών δυνατοτήτων: υπερηχητικοί πύραυλοι, αεροσκάφη stealth, και ναυτικά και διαστημικά προγράμματα παγκόσμιας κλάσης.

Εδώ είναι που η σύγκρουση εισέρχεται στην εξίσωση καινοτομίας της Κίνας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα επιτρέψουν στην Κίνα να γίνει μια τεχνολογική υπερδύναμη. Η εγχώρια καινοτομία για την οικονομική ευημερία είναι ένα πράγμα. Η εγχώρια καινοτομία για την προβολή στρατιωτικής ισχύος είναι εντελώς διαφορετικό θέμα. Η Ουάσινγκτον δεν είναι πλέον διατεθειμένη να αφήσει το Πεκίνο να τελειοποιήσει αυτήν την διάκριση. Οι ενέργειες που ανέλαβε η κυβέρνηση Μπάιντεν [8] στις αρχές του Οκτωβρίου, παραμονές του 20ού Συνεδρίου του Κόμματος, επέβαλαν δρακόντειες εξαγωγικές κυρώσεις στις κινεζικές προμήθειες αμερικανικής κατασκευής προηγμένων προϊόντων πληροφορικής και ημιαγωγών, με σκοπό να στραγγαλίσουν τις κορυφαίες κινεζικές προσπάθειες στην τεχνητή νοημοσύνη και την κβαντική πληροφορική.

Για την Κίνα, οι περιορισμοί αυτοί αποτελούν σημαντική απειλή. Παρά τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια κινεζικών κεφαλαίων που έχουν επενδυθεί στην ανάπτυξη μιας εγχώριας βιομηχανίας ημιαγωγών, το «χάσμα των τσιπ» μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου συνεχίζει να αυξάνεται, τόσο από πλευράς σχεδιασμού όσο και από πλευράς παραγωγής. Το συνέδριο του κόμματος κατέστησε σαφή την αποφασιστικότητα της Κίνας να κλείσει το χάσμα, αλλά οι πρόσφατες ενέργειες της κυβέρνησης Μπάιντεν καθιστούν την επιτυχία απίθανη.

Το συνέδριο του κόμματος έκρουσε επίσης τον κώδωνα του κινδύνου για την κινεζική επιχειρηματική δραστηριότητα, η οποία τις τελευταίες δεκαετίες είχε υποσχεθεί μια απροσδόκητη αύξηση της παραγωγικότητας. Με μια σειρά σαρωτικών ρυθμιστικών ενεργειών το καλοκαίρι του 2021, η κινεζική κυβέρνηση έθεσε αυστηρούς περιορισμούς σε μια σειρά από τις πιο δημοφιλείς διαδικτυακές βιομηχανίες της Κίνας, συμπεριλαμβανομένων των βιντεοπαιχνιδιών, των βίντεο, και της μουσικής, και έκλεισε ουσιαστικά έναν ακμάζοντα ιδιωτικό τομέα μάθησης. Οι ενέργειες αυτές συνέτριψαν πολλές από τις άλλοτε δυναμικές εταιρείες διαδικτυακών πλατφορμών της Κίνας, συμπεριλαμβανομένων των Alibaba, Baidu, JD.com, Meituan, και Tencent. Η κυβέρνηση προσπάθησε να υποβαθμίσει τον ρυθμιστικό ζήλο που κρύβεται πίσω από την καταστολή, αλλά το χρηματιστηριακό μακελειό του πιο δυναμικού τομέα της Κίνας δεν αφήνει αμφιβολίες για την ζημιά που έχει προκληθεί.

Οι κινήσεις αυτές ήταν μέρος της πολιτικής ατζέντας που ο Xi αποκαλεί «Κοινή Ευημερία» -μια προσπάθεια να περιοριστεί η συγκέντρωση του πλούτου και να καταπολεμηθεί η εισοδηματική ανισότητα. Το συνέδριο του κόμματος εισήγαγε αυτήν την πολιτική στο καταστατικό του ΚΚΚ, ενισχύοντας τις αρνητικές επιπτώσεις στην παραγωγικότητα από την ρυθμιστική καταστολή στον τομέα του Διαδικτύου. Όχι μόνο οι δυνητικοί επιχειρηματίες αντιμετωπίζουν νέες απαγορεύσεις σε συγκεκριμένους επιχειρηματικούς κλάδους, αλλά αυτοί που αναλαμβάνουν κινδύνους πρέπει τώρα να εξετάσουν το ενδεχόμενο μειωμένων οικονομικών ανταμοιβών για την σκληρή δουλειά τους.

ΔΥΣΑΡΕΣΤΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Η ιστορία δείχνει επίσης ότι υπάρχει μια δυνητικά επικίνδυνη ένταση μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και ασφάλειας. Στην θεμελιώδη μελέτη του για την άνοδο και την πτώση των μεγάλων δυνάμεων, ο ιστορικός Paul Kennedy τόνισε τους κινδύνους της «αυτοκρατορικής υπερέκτασης» -την τάση των μεγάλων δυνάμεων να επεκτείνουν τις στρατιωτικές τους δυνάμεις πέρα από αυτό που μπορούν να υποστηρίξουν οι οικονομίες τους. Ένα κλασικό παράδειγμα είναι το Ηνωμένο Βασίλειο [9], το οποίο από τα μέσα του 19ου αιώνα δεν διέθετε την θεμελιώδη στήριξη της εγχώριας οικονομίας του που ήταν απαραίτητη για την υποστήριξη μιας μακρινής αυτοκρατορίας και του μεγαλύτερου ναυτικού στον κόσμο.

Η εστίαση του συνεδρίου του κόμματος στην ασφάλεια υποδηλώνει ότι η Κίνα ίσως να βρίσκεται στον ίδιο επικίνδυνο δρόμο, επιχειρώντας να επεκτείνει την παγκόσμια επιρροή της πριν ολοκληρώσει το δύσκολο έργο της οικονομίας της. Πριν από την ανάληψη της εξουσίας από τον Xi, υπήρχε ευρεία συναίνεση στους κύκλους της ανώτερης ηγεσίας της Κίνας ότι η οικονομική επανεξισορρόπηση ήταν απαραίτητη. Συμφωνήθηκε ότι θα έπρεπε να υπάρξει διαρθρωτική στροφή από τις εξαγωγές στην κατανάλωση, από την βιομηχανοποίηση στις υπηρεσίες, και από την πλεονάζουσα αποταμίευση στις επενδύσεις σε ένα αδύναμο δίκτυο κοινωνικής ασφάλειας. Ήταν ένα πειστικό επιχείρημα, αλλά δεν απέδωσε ποτέ καρπούς. Στην καλύτερη περίπτωση, η [οικονομική] επανεξισορρόπηση της Κίνας παραμένει ατελής, υπογραμμίζοντας τους πολύ πραγματικούς κινδύνους μιας πρόωρης προβολής παγκόσμιας ισχύος που θα μπορούσε να αποδυναμώσει περαιτέρω την αύξηση της παραγωγικότητας.

Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι η κινεζική ηγεσία έχει αντιληφθεί αυτά τα προβλήματα. Η νεοδιορισθείσα επταμελής Μόνιμη Επιτροπή και η 24μελής Κεντρική Επιτροπή του Πολιτικού Γραφείου στερούνται οικονομικής εξειδίκευσης. Η αποχώρηση από τα καθήκοντά τους έμπειρων οικονομικών συμβούλων, όπως οι Wang Qishan, Liu He, Guo Shuqing, και Yi Gang -μαζί με την επικείμενη συνταξιοδότηση του πρωθυπουργού Li Keqiang, ο οποίος ουσιαστικά επέβλεπε την διαχείριση της οικονομίας της Κίνας- υπογραμμίζει την στροφή στις τάξεις της ανώτερης ηγεσίας μακριά από την οικονομία και προς την εθνική ασφάλεια.

Φυσικά, από την στιγμή που ο Xi [10] έχει συγκεντρώσει τόση εξουσία στα χέρια του, οι εθνικές ηγετικές ομάδες έχουν πολύ λιγότερη σημασία από όση παλαιότερα, ιδίως σε σύγκριση με το μακροχρόνιο μοντέλο που ανέπτυξε ο Κινέζος ηγέτης, Deng Xiaoping, το οποίο έδινε έμφαση στην συλλογική ηγεσία με συναίνεση. Η ομάδα του Xi αποτελείται πλέον αποκλειστικά από πιστούς σε εκείνον, όλοι οι διορισμοί των οποίων ελέγχονται προσωπικά από τον Xi, και υπάρχει ελάχιστο ή καθόλου περιθώριο για συζήτηση, για εξέταση εναλλακτικών λύσεων, ή για να ειπωθεί η αλήθεια στην εξουσία. Καθώς η παραγωγικότητα πέφτει και η κινεζική ανάπτυξη παραμένει στάσιμη, δεν είναι σαφές ποιος, αν υπάρχει κάποιος, θα πει στον Xi την πιο σκληρή αλήθεια από όλες: ότι η εμμονή του με την ασφάλεια υπονομεύει την Κίνα αποδυναμώνοντας τα οικονομικά θεμέλια από τα οποία εξαρτάται η ισχύς της χώρας.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Accidental-Conflict-America-China-Narratives/dp/0...
[2] https://www.foreignaffairs.com/china/xi-jinping-and-paradox-power
[3]http://www.foreignaffairs.com/china/can-xi-jinping-reopen-china
[4] https://www.foreignaffairs.com/lists/how-understand-chinas-20th-party-co...
[5] https://www.foreignaffairs.com/regions/china
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2022-05-03/chinas-doomed-f...
[7] https://www.foreignaffairs.com/united-states/america-losing-its-tech-con...
[8] https://www.foreignaffairs.com/topics/biden-administration
[9] https://www.foreignaffairs.com/tags/xi-jinping
[10] https://www.foreignaffairs.com/regions/united-kingdom
[11] https://www.foreignaffairs.com/china/world-according-xi-jinping-china-id...

Copyright © 2022 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/china/xis-costly-obsession-security

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition