Ο υποτιμημένος ηγέτης της Κίνας

Όταν ήρθε στο προσκήνιο ως ο κορυφαίος ηγέτης της Κίνας αμέσως μετά την σφαγή στην πλατεία Τιενανμέν το 1989, ο Jiang Zemin απορρίφθηκε από πολλούς αναλυτές ως πιθανά μεταβατικός ηγέτης με μικρή θητεία. Την εποχή της ξαφνικής ανάρρησής του, παρά το γεγονός ότι ήταν γραμματέας του κόμματος και πρώην δήμαρχος της Σαγκάης και είχε ήδη υπηρετήσει ως μέλος του κυβερνώντος Πολιτικού Γραφείου για δύο χρόνια, ο Jiang ήταν μια σχετικά σκοτεινή φιγούρα, ακόμη και εντός της Κίνας. Δεν είχε σχεδόν κανέναν ανώτερο πολιτικό προστάτη οποιασδήποτε σημασίας, κανένα πραγματικό δεσμό με τις κύριες κομματικές φατρίες, καμία σχέση με τον στρατό, και καμία γεωγραφική βάση εκτός από την Σαγκάη. Ο Jiang επιλέχθηκε προσωπικά από τον Deng Xiaoping κατόπιν σύστασης άλλων πρεσβυτέρων του κόμματος, καθώς ήταν ένας καλός συμβιβαστικός υποψήφιος στον απόηχο της εκκαθάρισης του ηγέτη του κόμματος, Zhao Ziyang, και της βίαιης καταστολής στην Τιενανμέν.

Ο Jiang Zemin στην Προεδρική Βιβλιοθήκη του George H. W. Bush στο College Station, στο Τέξας, τον Οκτώβριο του 2002.
------------------------------------------------

Ωστόσο, ο Jiang, ο οποίος πέθανε στις 30 Νοεμβρίου σε ηλικία 96 ετών, απέδειξε ότι είχε αξιοσημείωτη αντοχή. Παρέμεινε στο τιμόνι για 15 ολόκληρα χρόνια μέχρι να παραιτηθεί τελικά από την τελευταία θέση του, την προεδρία της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής, το 2004, έχοντας εγκαταλείψει τις άλλες σημαντικές θέσεις του γενικού γραμματέα του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος και του προέδρου της Κίνας [2] το 2002 και το 2003, αντίστοιχα. Ακόμη και αφού αναγκάστηκε να αποσυρθεί, ο Jiang συνέχισε να ασκεί σημαντική επιρροή στο παρασκήνιο για άλλη μια δεκαετία, επηρεάζοντας την πολιτική της ελίτ και την πολιτική κατά το μεγαλύτερο μέρος της βασιλείας του διαδόχου του, Hu Jintao.

Μοιραία, ο Jiang ενέκρινε επίσης την προαγωγή του Xi Jinping[3] στην Μόνιμη Επιτροπή του Πολιτικού Γραφείου το 2007, ανοίγοντας τον δρόμο για την άνοδο του Xi. Αν και δεν μπορεί να ειπωθεί ότι ο Xi ήταν ένας από τους προστατευόμενους του Jiang, βρισκόταν στο ραντάρ του Jiang τουλάχιστον από την πρώτη δεκαετία αυτού του αιώνα. Ο Jiang και η σύζυγός του έκαναν συχνά διακοπές στην γραφική πόλη Hangzhou, την πρωτεύουσα της επαρχίας Zhejiang, της οποίας γραμματέας του κόμματος εκείνη την εποχή ήταν ο Xi. Και ο Jiang είχε φθάσει να διαλαλήσει το «μοντέλο Zhejiang», την προσέγγιση του Xi για την οικονομική ανάπτυξη με γνώμονα τον ιδιωτικό τομέα. Στα τελευταία του χρόνια, ο Jiang δεν είπε τίποτα δημόσια για τον ρόλο του Xi στην σύγχρονη κινεζική πολιτική. Ωστόσο, μπορεί κανείς μόνο να φανταστεί ότι παρακολουθούσε τον Xi με δυσφορία. Σε ό,τι αφορά τόσο στις πολιτικές του Xi όσο και στο στυλ ηγεσίας του, ο σημερινός ηγέτης της Κίνας αποδείχθηκε ότι είναι ακριβώς ο αντίποδας του Jiang.

ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΣ ΤΑ ΠΑΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ

Στις αρχές της θητείας του, δεδομένου ότι ήταν σε μεγάλο βαθμό άγνωστη οντότητα, ο Jiang κέρδισε το περιφρονητικό παρατσούκλι «η γλάστρα» -επειδή ήταν διακοσμητικός αλλά είχε μικρή πρακτική λειτουργία. Οι αρχικές εντυπώσεις των ξένων για τον Jiang ήταν ότι ήταν ένας κλασικός apparatchik (απλό μέλος ενός κομμουνιστικού κόμματος), ένας θαμπός γραφειοκράτης που δεν είχε ευφυΐα και προσωπικότητα. Αλλά καθώς περνούσε ο καιρός και ο Jiang εδραίωσε την εξουσία στο εσωτερικό και κέρδισε τον σεβασμό στο εξωτερικό, έγινε φανερό ότι ήταν το ακριβώς αντίθετο αυτών των χαρακτηριστικών. Επέδειξε μια δυναμική και ζωηρή προσωπικότητα· ήταν κοινωνικός και μάλιστα εγωιστής. Ήταν επίσης καλά μορφωμένος, ένας κοσμοπολίτης και καλλιεργημένος διανοούμενος με ευρεία γνώση πολλών τομέων και ξένων πολιτισμών. Σε καμία περίπτωση γραφειοκρατικό ρομπότ, ο Jiang είχε τις δικές του ενημερωμένες ιδέες για την πολιτική. Καταλάβαινε τις περιπλοκές του επιστημονικού και βιομηχανικού εκσυγχρονισμού και είχε κατακτήσει την τέχνη της σφυρηλάτησης γραφειοκρατικών συνασπισμών και της εξισορρόπησης των αντίπαλων φατριών. Είχε μια έντονη αίσθηση της ισορροπίας μεταξύ ελέγχου και ανεκτικότητας στην πολιτική, την οικονομία, και την κοινωνία.

Ο Jiang γεννήθηκε σε μια ευκατάστατη οικογένεια στην Yangzhou, μια γοητευτική πόλη στην κεντρική Κίνα κοντά στον ποταμό Yangtze, η οποία είχε μια πλούσια πολιτιστική και εμπορική κληρονομιά που χρονολογείται από την αυτοκρατορική Κίνα. Στο γυμνάσιο, γνώρισε μια ποικιλία λογοτεχνιών, φιλοσοφιών, ιστοριών, ξένων πολιτισμών και γλωσσών, επιστημών, και μουσικής. Ήταν ένας καταξιωμένος παίκτης του erhu (ένα αρχαίο κινέζικο έγχορδο όργανο) και ικανός πιανίστας. Ασχολήθηκε με το βιολί και του άρεσε να τραγουδά. Το ρεπερτόριό του κυμαινόταν από τραγούδια αγάπης του Έλβις Πρίσλεϊ μέχρι ιταλική όπερα. (Όταν ο τενόρος Λουτσιάνο Παβαρότι επισκέφθηκε το Πεκίνο το 2001, ο Jiang πήγε μαζί του στην σκηνή τραγουδώντας το «O Sole Mio»).

Η εκπαίδευση του Jiang στο γυμνάσιο της Yangzhou επηρεάστηκε βαθιά από το Δυτικό (κυρίως αμερικανικό) πρόγραμμα σπουδών. Ήταν τότε που άρχισε να μαθαίνει αγγλικά, κυρίως επαναλαμβάνοντας ομιλίες όπως η Ομιλία του Γκέτισμπεργκ, την οποία αργότερα απήγγειλε αυτολεξεί με ευχαρίστηση για τους Αμερικανούς που τον επισκέπτονταν. Ο Jiang έμελλε να αναφέρεται σε αυτό ως το «αστικό» στάδιο της εκπαίδευσής του. Όπως πολλοί διανοούμενοι κατά την περίοδο της εθνικιστικής κυριαρχίας, ο Jiang πίστευε ότι μόνο η Δυτική επιστήμη θα μπορούσε να εκσυγχρονίσει την Κίνα. Η γενιά του επηρεάστηκε βαθιά από τις φιλελεύθερες προοπτικές του Κινήματος της 4ης Μαΐου της δεκαετίας του 1920, του πρώτου μαζικού εθνικιστικού κινήματος της Κίνας, το οποίο επίσης υποστήριζε την επιστήμη και την δημοκρατία ως συνταγή για τον εκσυγχρονισμό της Κίνας.

Ο Jiang σπούδασε ηλεκτρολόγος μηχανικός στο φημισμένο Εθνικό Κεντρικό Πανεπιστήμιο της Ναντζίνγκ, το οποίο συγχωνεύθηκε με το Πανεπιστήμιο Shanghai Jiao Tong ενώ βρισκόταν εκεί, και αποφοίτησε το 1947. Όλα τα μαθήματα, τα εγχειρίδια, και οι εργασίες του διδάσκονταν στα αγγλικά, γεγονός που εδραίωσε ακόμη περισσότερο τον Jiang στην γλώσσα, ενώ συμπλήρωνε τα μαθήματά του διαβάζοντας αγγλική λογοτεχνία και παρακολουθώντας αμερικανικές ταινίες. «Έλαβα μεγάλη εκπαίδευση στον καπιταλισμό και την Δυτική κουλτούρα», αναλογιζόταν αργότερα. Τα αγγλικά του Jiang δεν ήταν σε καμία περίπτωση άπταιστα, αλλά ήταν αρκετά καλά για να διεξάγει στοιχειώδεις συνομιλίες καθ' όλη την διάρκεια της ζωής του. Παραδόξως, το αμερικανικό εκπαιδευτικό του υπόβαθρο δεν του κόστισε πολιτικά κατά την διάρκεια των πολλών αντιαμερικανικών και κατά της διανόησης εκστρατειών του Μάο Τσετούνγκ. Ένας βασικός παράγοντας που τον προστάτευε ήταν ότι ο θείος του, ο οποίος μεγάλωσε τον Jiang, ήταν μάρτυρας του Κομμουνιστικού Κόμματος. Επιπλέον, ο ίδιος ο Jiang είχε ασπαστεί τον κομμουνιστικό σκοπό από νωρίς, καθώς έγινε φιλοκομμουνιστής ακτιβιστής κατά την διάρκεια των πανεπιστημιακών του χρόνων και εντάχθηκε στο κόμμα το 1946.

Μετά την εγκαθίδρυση του νέου κομμουνιστικού κράτους, ο Jiang ξεκίνησε τη μακρά σταδιοδρομία του στον τομέα της βαριάς βιομηχανίας της Κίνας -με ταχεία διαδοχή τοποθετήθηκε στον κύριο φορέα βιομηχανικού σχεδιασμού στην Σαγκάη, στην συνέχεια στο Πρώτο Υπουργείο Μηχανοκατασκευών στο Πεκίνο, και έπειτα στα γιγαντιαία Εργοστάσια Αυτοκινήτων Changchun στην βορειοανατολική επαρχία Jilin. Το 1955, ο Jiang ταξίδεψε στην Σοβιετική Ένωση ως ένας από τους 700 Κινέζους που στάλθηκαν για εκπαίδευση στο σοβιετικό σύστημα βαριάς βιομηχανίας. Πέρασε δύο χρόνια στο Stalin Auto Works έξω από τη Μόσχα, βλέποντας από κοντά πώς λειτουργούσαν οι γραμμές μαζικής παραγωγής και πώς δούλευε η κρατικά σχεδιασμένη οικονομία. Έμαθε, επίσης, να μιλάει άπταιστα ρωσικά και να διαβάζει την ρωσική λογοτεχνία, και απολάμβανε να τραγουδάει ρωσικά τραγούδια σε συνεδρίες με σοβιετικούς ειδικούς που έπιναν βότκα. Ο Jiang προσωποποίησε την περίοδο της σινο-σοβιετικής αλληλεγγύης.

Αφού επέστρεψε στην Κίνα, ο Jiang μετατέθηκε στο εκτεταμένο συγκρότημα παραγωγής οχημάτων Changchun. Έτσι άρχισαν τρεις δεκαετίες που ο ίδιος ανέβαινε ιεραρχικά μέσα από τον μηχανισμό βιομηχανικού σχεδιασμού της Κίνας. Ο Jiang ειδικεύτηκε στα ηλεκτρονικά και υπηρέτησε στα υπουργεία κατασκευής μηχανημάτων της χώρας, τα οποία αποτελούσαν την καρδιά του στρατιωτικο-βιομηχανικού της συμπλέγματος. Όπως και τα περισσότερα άλλα στελέχη, ο Jiang στάλθηκε στην λεγόμενη Σχολή Στελεχών της Εβδόμης Μαΐου για δύο χρόνια χειρωνακτικής εργασίας κατά την διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης, αλλά το 1971 στάλθηκε συμπτωματικά στο εξωτερικό για να υπηρετήσει ως αξιωματικός βιομηχανικών συνδέσμων στην πρεσβεία της Κίνας στην Ρουμανία.

Καθ' όλη την διάρκεια της καριέρας του ο Jiang ασχολήθηκε με τα βιομηχανικά οικονομικά και όχι με την πολιτική. Μόλις στα μέσα της δεκαετίας του 1980 ανέλαβε την πρώτη του διοικητική θέση στο κόμμα, υπηρετώντας ως γραμματέας του κόμματος στο Υπουργείο Ηλεκτρονικών το 1984. Από εκεί, διορίστηκε δήμαρχος της Σαγκάης το 1985 και στην συνέχεια γραμματέας του κόμματος της πόλης αυτής δύο χρόνια αργότερα. Ο Ζιάνγκ κατάφερε επιδέξια να διαλύσει τις μεγάλης κλίμακας διαδηλώσεις του Μαΐου του 1989, οι οποίες είχαν εξαπλωθεί από το Πεκίνο στην Σαγκάη και σε δεκάδες άλλες πόλεις της Κίνας, και έκλεισε τον φιλελεύθερο «Παγκόσμιο Οικονομικό Κήρυκα». Οι πράξεις αυτές τράβηξαν την προσοχή του Deng και άλλων ανώτερων ηγετών στο Πεκίνο, οι οποίοι τότε πάλευαν με το πώς να τερματίσουν τις μαζικές διαδηλώσεις στην πλατεία Τιενανμέν [4]. Ακολουθώντας τις συστάσεις των πρεσβυτέρων του κόμματος, ο Deng αποφάσισε ότι ο Jiang ήταν ο κατάλληλος άνθρωπος για να αντικαταστήσει τον Zhao, τον ατιμασμένο μεταρρυθμιστή ηγέτη που είχε εκκαθαριστεί την παραμονή της σφαγής στην πλατεία Τιενανμέν.

Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ

Κατά τα πρώτα χρόνια της θητείας του, ο Jiang κυβέρνησε στην σκιά του Deng, παρόλο που ο Deng είχε παραιτηθεί από την επίσημη εξουσία του. Αλλά ο Jiang άρχισε σταδιακά να ασκεί την δική του εξουσία, να χτίζει μια βάση ισχύος, και να διαμορφώνει την πολιτική του. Ήταν μια εξέλιξη που εξέπληξε όσους είχαν ξεγράψει τον Jiang ως ένα αδύναμο και χωρίς φαντασία πλάσμα της γραφειοκρατίας.

Πώς κατέληξε ο Jiang να γίνει ο μακροβιότερος ηγέτης της Κίνας μετά τον Μάο; Μετέτρεψε έξυπνα το παρελθόν του ως γραφειοκράτης σε πολιτικό πλεονέκτημα. Η Κίνα μπορεί να είναι μια μονοκομματική δικτατορία, αλλά εξακολουθεί να έχει διαφορετικές εκλογικές ομάδες -γεωγραφικές, παραταξιακές, θεσμικές, πελατειακές, και γραφειοκρατικές. Ο Jiang ξεπέρασε τις αρχικές του αδυναμίες καλλιεργώντας διάφορες ομάδες συμφερόντων στην γραφειοκρατία του κόμματος, της κυβέρνησης, του στρατού, και των υπηρεσιών εσωτερικής ασφάλειας. Σε κάθε περίπτωση, υιοθέτησε τις αντίστοιχες θεσμικές προτιμήσεις τους και τις έκανε δικές του -ουσιαστικά συνεπιλέγοντάς τες. Στην συνέχεια, τις τροφοδοτούσε με πόρους και προήγαγε τις ανώτερες βαθμίδες τους.

Το μυστικό της επιτυχίας σε οποιοδήποτε πολιτικό σύστημα είναι να κάνεις τους ψηφοφόρους να πιστέψουν ότι κατανοείς τις ανάγκες τους, ότι συμμερίζεσαι τις προτεραιότητές τους, και ότι θα τους υπερασπιστείς -και στην συνέχεια να τους προσφέρεις πόρους. Υπό αυτήν την έννοια, μπορεί να ειπωθεί ότι ο Jiang ήταν ο πρώτος πραγματικός πολιτικός της Κίνας, σε αντίθεση με τους λενινιστές apparatchiks που εφαρμόζουν μόνο οδηγίες και πολιτικές από τα πάνω. Ήταν αυτή η ιδιότητα στην οποία βασίστηκε ο Jiang για να ξεπεράσει, για παράδειγμα, μια ανύπαρκτη σχέση με τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (PLA). Κατά την διάρκεια του πρώτου έτους της θητείας του, ο Jiang επισκέφθηκε κάθε μια από τις επτά στρατιωτικές περιοχές της Κίνας και τα τέσσερα γενικά τμήματα του PLA -λέγοντας στους επιτελείς ό,τι ήθελαν να ακούσουν, προωθώντας τους αξιωματικούς τους, και πλουτίζοντας τον στρατό με αυξημένους προϋπολογισμούς και πόρους. Ήταν μια έξυπνη στρατηγική και επέτρεψε στον Jiang όχι μόνο να παραμείνει στην εξουσία αλλά και να επιτύχει πολλά.

Κατά την διάρκεια της θητείας του, ο Jiang σημείωσε μια σειρά από αξιοσημείωτες επιτυχίες: ξεπερνώντας την διεθνή καταδίκη και απομόνωση μετά την σφαγή στην πλατεία Τιενανμέν [5], διευρύνοντας τις εξωτερικές σχέσεις της Κίνας, προεδρεύοντας της επιστροφής του Χονγκ Κονγκ στην κινεζική κυριαρχία το 1997, αποκαθιστώντας την πολιτική σταθερότητα της χώρας, επιβλέποντας την μεγαλύτερη περίοδο σταθερών υψηλών ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης στην ιστορία της χώρας, την αύξηση του βιοτικού επιπέδου, την τοποθέτηση του PLA στον δρόμο του εκσυγχρονισμού, και την επανεκκίνηση μιας σειράς κρυφών αλλά σημαντικών πολιτικών μεταρρυθμίσεων (συμπεριλαμβανομένων των «Τριών Αντιπροσωπειών», μιας πρωτοβουλίας για την προσέλκυση της εταιρικής ελίτ της Κίνας και των επιχειρηματιών στο κόμμα). Από το 1992, ο Jiang ήταν ο πρώτος που ενθάρρυνε τις κρατικές επιχειρήσεις της Κίνας να «βγουν» στον κόσμο. Την ίδια χρονιά επινόησε την έννοια «σοσιαλιστική οικονομία της αγοράς» και το 2000 ξεκίνησε την πρωτοβουλία «Ανάπτυξη της Δύσης» (ένα σχέδιο για την οικονομική ανάπτυξη των απομονωμένων δυτικών επαρχιών της χώρας, του Θιβέτ, της Κανσού, της Τσινγκχάι, και της Σιντζιάνγκ). Ενδιαφέρθηκε επίσης έντονα για την τεχνολογία και την καινοτομία, εγκαινιάζοντας το 2008 το «Πρόγραμμα Χιλίων Ταλέντων» για την προσέλκυση τεχνογνωσίας από το εξωτερικό στην Κίνα.

ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Ο Jiang απολάμβανε σαφώς την εξωτερική πολιτική [6] και επένδυε τον χρόνο και την ενέργειά του σε αυτήν. Απολάμβανε ιδιαίτερα τις διμερείς επαφές με τους ξένους ηγέτες που τον επισκέπτονταν, κατά την διάρκεια των οποίων η εξωστρεφής προσωπικότητά του εμφανιζόταν συχνά μπροστά στις κάμερες. Απολάμβανε να συναναστρέφεται και να φωτογραφίζεται με άλλους παγκόσμιους ηγέτες σε πολυμερή φόρουμ. Ο Ζιάνγκ συχνά ξέφευγε από το μήνυμα που ήθελε να περάσει σε τέτοιες περιστάσεις, αγνοώντας τα επίσημα σημεία συζήτησης και μιλώντας αυτοσχέδια -και μετά οι βοηθοί του συχνά έδιναν μια εκδοχή του προετοιμασμένου κειμένου στους ξένους συνομιλητές τους για να διορθώσουν τα πράγματα. Ο Jiang, ο οποίος κακάριζε όταν γελούσε, ήταν ασυνήθιστα κοινωνικός για Κινέζο ηγέτη, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι αυστηρά σφιχτοί. Είχε επίσης μια ατυχή τάση να χτενίζει τα μαλλιά του δημοσίως.

Ένα από τα σημαντικά επιτεύγματα της εξωτερικής πολιτικής του Jiang ήταν η αποκατάσταση των δεσμών με την Ουάσιγκτον μετά την απομόνωση της Κίνας που ακολούθησε την [σφαγή στην πλατεία] Τιενανμέν. Το 1996 και το 1997, ο ίδιος και ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον, [7] αντάλλαξαν επιτυχείς κρατικές επισκέψεις. Η άλλη μεγάλη επιτυχία του Jiang αφορούσε τις σχέσεις με τη Μόσχα. Ήταν στις αρχές της θητείας του, το 1991, όταν η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε. Το γεγονός αυτό τραυμάτισε το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα, ιδίως επειδή ήρθε στον απόηχο των διαδηλώσεων στην πλατεία Τιενανμέν και της πτώσης των κομμουνιστικών κρατών στην ανατολική Ευρώπη. Ο Jiang αντάλλαξε γρήγορα κρατικές επισκέψεις με τον νέο πρόεδρο της Ρωσίας, Boris Yeltsin, και ξεκίνησε μια σαρωτική σειρά διμερών συμφωνιών με τη Μόσχα μεταξύ 1992 και 1997. Η ευχέρεια στην ρωσική γλώσσα και η εξοικείωση με τους Ρώσους που απέκτησε την δεκαετία του 1950 τον εξυπηρέτησαν καλά.

Στο παρασκήνιο, εν τω μεταξύ, ο Jiang επέβλεπε μια συστηματική ανάλυση των αιτιών της σοβιετικής κατάρρευσης και των διδαγμάτων που έπρεπε να εξαχθούν για την Κίνα. Υπό την επίβλεψη του δεξιού χεριού του Jiang, του Zeng Qinghong, αυτό το επίπονο ερευνητικό έργο δεν κατέληξε σε συναίνεση αλλά σε δύο διαμετρικά αντίθετες απόψεις για το τι πήγε στραβά στην Σοβιετική Ένωση -και επομένως για το ποιον δρόμο θα έπρεπε να ακολουθήσει η Κίνα. Η μια σχολή σκέψης θεωρούσε ότι ο τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, Mikhail Gorbachev, ήταν εξ ολοκλήρου υπεύθυνος για την κατάρρευση του συστήματος και ότι το Σοβιετικό Κομμουνιστικό Κόμμα δεν έπρεπε ποτέ να προχωρήσει σε φιλελευθεροποίηση του συστήματος και της κοινωνίας και να διαχωρίσει το κόμμα από τις ένοπλες δυνάμεις. Η Κίνα, κατέληξε αυτό το συντηρητικό στρατόπεδο, έπρεπε να αντισταθεί στην παρόρμηση για μεταρρύθμιση και αντ' αυτού να αυστηροποιήσει το υπάρχον σύστημα. Η άλλη σχολή σκέψης είχε μια πολύ διαφορετική άποψη: ότι η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε εξαιτίας δεκαετιών θεσμικής σκλήρυνσης που είχε αρχίσει επί Στάλιν, και ότι το πρόβλημα δεν ήταν ότι ο Gorbachev [8] είχε αναλάβει μεταρρυθμίσεις, αλλά ότι αυτές είχαν έρθει τόσο αργά που το σύστημα δεν μπορούσε να τις απορροφήσει. Αν το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα ήθελε να αποφύγει την ίδια μοίρα, κατέληξε η πιο φιλελεύθερη σχολή, τα πολιτικά, οικονομικά, και κοινωνικά συστήματα της Κίνας έπρεπε να μεταρρυθμιστούν και να ανοίξουν με προσεκτική διαχείριση.

Αυτή την δεύτερη άποψη υποστήριξε ο ίδιος ο Jiang και τελικά επικράτησε κατά την διάρκεια της θητείας του στην εξουσία. Έτσι, το κόμμα προέβη σε μια ευρεία ποικιλία θεσμικών μεταρρυθμίσεων. Ανταποκρίθηκε περισσότερο στην κοινή γνώμη, χαλάρωσε τον έλεγχό του επί της κοινωνίας των πολιτών, ανέχθηκε σχετικά ανοιχτά μέσα ενημέρωσης και πνευματικές ελευθερίες, επέτρεψε μηχανισμούς ανατροφοδότησης εντός του κόμματος, και έγινε πιο διαφανές κατά την χάραξη των κυβερνητικών πολιτικών.

Παρά τις μεταρρυθμίσεις αυτές, το εγχώριο αποτέλεσμα του Jiang δεν ήταν καθόλου θριαμβευτικό. Πράγματι, ξεπέρασε κατά πολύ τις αρχικές προσδοκίες για την εξουσία του και άφησε μια κληρονομιά εντυπωσιακών μετασχηματισμών σε όλα, από τον στρατό μέχρι την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την αγροτική βιομηχανία. Ωστόσο, ήταν επίσης επί των ημερών του που οι κοινωνικές ανισότητες βάθυναν, με τον συντελεστή Gini της χώρας να αυξάνεται από 0,35 όταν ανέλαβε ο Jiang το 1989 σε 0,45 το 2002, όταν αποχώρησε από την θέση του ηγέτη του κόμματος. Η διαφθορά πολλαπλασιάστηκε και η εγκληματικότητα αυξήθηκε αισθητά. Ο Jiang είχε επίσης την καταπιεστική του πλευρά. Αυτή έγινε ιδιαίτερα εμφανής σε μια σειρά εκστρατειών, που διεξήχθησαν με το σύνθημα «χτυπήστε σκληρά», κατά μιας σειράς εγκλημάτων καθ' όλη την δεκαετία του 1990. Η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε σχεδόν 20.000 εκτελέσεις κατά την διάρκεια της δεκαετίας. Ο Ζιάνγκ συνδέεται ακόμη πιο στενά με την καταστολή των ασκούμενων στο Falun Gong -ενός οιονεί θρησκευτικού πνευματικού κινήματος που δίνει έμφαση στον διαλογισμό και τις ασκήσεις αναπνοής. Ξεκίνησε επίσης μια εκτεταμένη εκστρατεία κατήχησης της νεολαίας της Κίνας μέσω της Εκστρατείας Πατριωτικής Εκπαίδευσης.

Συνολικά, ωστόσο, η διακυβέρνηση του Jiang ήταν πολύ επιτυχής. Αποδείχθηκε ότι δεν ήταν γλάστρα. Εξετάζοντας εκ των υστέρων, μετά από μια δεκαετία δικτατορικής διακυβέρνησης του Xi [9], η εποχή του Jiang φαίνεται αξιοσημείωτα ανοιχτή και η παγκόσμια φήμη της Κίνας πολύ πιο θετική. Οι ξένοι δεν γνωρίζουν τι πραγματικά σκεφτόταν ο Jiang για τον Xi και την κυβέρνησή του, αν και κυκλοφορούσαν φήμες κοντά στο τέλος της ζωής του ότι δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος. Τις λίγες φορές που ο συνταξιούχος Jiang εμφανίστηκε μαζί με τον Xi σε επίσημες περιστάσεις, δεν υπήρχε εμφανής ζεστασιά μεταξύ των δύο ηγετών. Εξάλλου, είχαν εκ διαμέτρου αντίθετες αντιλήψεις για την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και τα διδάγματα που έπρεπε να αντληθούν για την Κίνα και το κόμμα. Το διαφορετικό στυλ διακυβέρνησης των δύο ηγετών έγκειται στην εκ διαμέτρου αντίθετη κατανόηση των αιτιών της σοβιετικής κατάρρευσης. Και οι δύο έθεσαν ως στόχο να ενισχύσουν το Κομμουνιστικό Κόμμα και να αποφύγουν μια κατάρρευση σοβιετικού τύπου -αλλά ο Jiang επιδίωξε ένα πολύ πιο ανοιχτό και ευέλικτο κόμμα, ενώ ο Xi το μετέτρεψε σε μια ρομποτική μηχανή υπό μονομερή δικτατορία.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Chinas-Leaders-Mao-David-Shambaugh/dp/1509546510
[2] https://www.foreignaffairs.com/regions/china
[3] https://www.foreignaffairs.com/tags/xi-jinping
[4] https://www.foreignaffairs.com/anthologies/2019-05-31/tiananmen-30
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2019-05-30/new-tiananmen-p...
[6] https://www.foreignaffairs.com/topics/foreign-policy
[7] https://www.foreignaffairs.com/topics/clinton-administration
[8] https://www.foreignaffairs.com/russian-federation/gorbachev-vacuum
[9] https://www.foreignaffairs.com/china/xi-jinping-his-own-words

Copyright © 2022 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/china/chinas-underestimated-leader

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition