Το «ανάστροφο» Ανατολικό Ζήτημα…

2. Ο εκλογικός χρονισµός σε Ελλάδα, Κύπρο, και Τουρκία. Το 2023 είναι και για τις τρεις χώρες εκλογικό έτος. Η συγκυρία αυτή θα δυσχεράνει κατά το προεκλογικό 2022 την δυνατότητα μετριοπαθών κινήσεων στην πολιτικο-διπλωματική σκακιέρα. Την ευθύνη έχει η τουρκική πλευρά. Το επιβεβαιώνουν η σκλήρυνση των θέσεων, οι συνεχιζόμενες υπερπτήσεις με αεροσκάφη και drones σε ελληνικά νησιά, και η οξύτητα δηλώσεων ακόμα και ευθέως κατά του πρωθυπουργού κ. Κ. Μητσοτάκη, του υπουργού Εξωτερικών κ. Ν. Δένδια και, πρόσφατα, της Προέδρου της Δημοκρατίας κας. Κ. Σακελλαροπούλου. Η προσωποποίηση των πολιτικών διαφορών και η «δαιμονοποίηση» της Ελλάδας με ανυπόστατες κατηγορίες είναι πρόσθετη επιβάρυνση στο ήδη βαρύ κλίμα.

3. Η ένταση στην δημόσια ρητορική και διπλωματία. Η ήδη οξεία δημόσια ρητορική στις ελληνοτουρκικές σχέσεις αναμένεται να ενταθεί τον προσεχή Σεπτέμβριο με αφορμή την εκατοστή επέτειο από την Καταστροφή της Σμύρνης και την βίαιη εκδίωξη των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, που η άλλη πλευρά βλέπει ως νίκη επί «σκληρών εισβολέων». Θα πρέπει επίσης να συνεκτιμηθεί ότι το 2023 θα είναι διπλή επέτειος εκατό χρόνων, αφενός από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας μετά την διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αφετέρου από την Συνθήκη της Λωζάννης· του θεσμικού θεμελίου του status quo στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο που αμφισβητεί η Τουρκία. Η σημειολογία είναι σοβαρό συστατικό στοιχείο της εξωτερικής πολιτικής, ακόμη περισσότερο σε αυτήν την περιοχή του κόσμου και για ηγέτες με τα χαρακτηριστικά του προέδρου Ερντογάν, που επίμονα διεκδικεί μια υψηλότερη θέση από τον Κεμάλ Ατατούρκ «στας δέλτους» της τουρκικής Ιστορίας.

4. Η τουρκική «ανάγνωση» για την αμυντική θωράκιση της Ελλάδας. Η Ελλάδα, ως όφειλε μετά την επικίνδυνη μεταναστευτική κρίση που προκάλεσε η Τουρκία τον Μάρτιο του 2020 στα σύνορα του Έβρου και μετά την παρατεταμένη ένταση το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, προχώρησε σ’ ένα εξελισσόμενο στιβαρό πρόγραμμα ενίσχυσης των αμυντικών της δυνατοτήτων. Ουδείς γνωρίζει πώς αξιολογούν το γεγονός αυτό ορισμένοι θερμοκέφαλοι στην Άγκυρα. Δεν αποκλείεται να θεωρήσουν το επόμενο χρονικό διάστημα που μεσολαβεί έως την ολοκλήρωση του προγράμματος ενίσχυσης της αποτρεπτικής ισχύος των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων σαν ένα παράθυρο ευκαιρίας για εκ μέρους τους μεγαλύτερη προκλητικότητα στο πεδίο.

5. Το μεταναστευτικό. Το τελευταίο διάστημα, πέραν των επαναλαμβανόμενων τουρκικών συκοφαντιών κατά της Ελλάδας περί επαναπροωθήσεων, παρατηρείται επανεκκίνηση παράνομων μεταναστευτικών ροών που ενδέχεται να αυξηθούν στους μήνες Σεπτέμβριο, Οκτώβριο, και Νοέμβριο σύμφωνα με την πρακτική που ακολουθούσε η «τουρκική ακτή» τα περασμένα χρόνια εκμεταλλευόμενη και τις ευνοϊκές καιρικές συνθήκες. Τέλος, το σημαντικότερο όλων:

6. Η σκλήρυνση των τουρκικών θέσεων έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου. Από τον Ιούλιο του 2021 η τουρκική διπλωματία προχώρησε σε διεύρυνση της «διαπραγματευτικής ύλης» έναντι της Ελλάδας. Με επιστολές του Τούρκου Αντιπροσώπου στον ΟΗΕ, κ. Σινιρλίογλου, προστέθηκε σε αυτήν και η νομικά αθεμελίωτη και πολιτικά απαράδεκτη θέση ότι η αποστρατιωτικοποίηση ελληνικών νησιών είναι προϋπόθεση για την αναγνώριση της ελληνικής κυριαρχίας επ’ αυτών. Συνδέθηκε έτσι το τουρκικό αίτημα για αποστρατιωτικοποίηση με την αμφισβήτηση του καθεστώτος κυριαρχίας των ελληνικών νησιών, όπως της Λέσβου, της Σάμου, της Χίου, της Λήμνου, της Σαμοθράκης, και των Δωδεκανήσων. Η Άγκυρα κατ´ ουσίαν εμπλουτίζει την διαβόητη θεωρία των «γκρίζων ζωνών». Δεν περιορίζεται σε αμφισβήτηση της κυριαρχίας κάποιων μικρών νησιών, νησίδων ή βραχονησίδων αλλά βάζει στο αναθεωρητικό-επεκτατικό «ραντάρ» της μεγάλα κατοικημένα ελληνικά νησιά.

Με δύο λόγια, η Άγκυρα αμφισβητεί επίσημα και επίμονα το σκληρό πυρήνα των εδαφικών ρυθμίσεων ελληνικού ενδιαφέροντος της Συνθήκης της Λωζάνης που το 2023 συμπληρώνει έναν αιώνα ζωής. Το ίδιο κάνει και για την Συνθήκη των Παρισίων του 1947 που αφορά στα Δωδεκάνησα. Η εξέλιξη ήταν αναμενόμενη για εκείνους που ερμηνεύουν χωρίς εξωραϊσμούς την τουρκική εξωτερική πολιτική.

Την τακτική της μετατόπισης σε ακραίες θέσεις, που συνειδητά υποσκάπτουν τις προοπτικές ουσιαστικού διαλόγου, έχει υιοθετήσει η Άγκυρα και στο Κυπριακό, με την προβολή της «λύσης των δύο κρατών».

Η Άγκυρα έχει προαναγγείλει ότι εάν η Ελλάδα δεν ανταποκριθεί στην προκλητική της απαίτηση για αποστρατιωτικοποίηση ελληνικών νησιών, η τουρκική διπλωματία, σύντομα θα ξεκινήσει δράσεις για διεθνοποίηση του θέματος. Ο πρόεδρος Ερντογάν έχει δείξει ότι συνήθως πράττει ό,τι εξαγγέλλει. Άλλωστε ήδη από τον περασμένο Ιούλιο έχει κάνει το πρώτο σοβαρό βήμα «διεθνοποίησης» με τις γνωστές πλέον, επιστολές Σινιρλίογλου προς τον ΟΗΕ. Οι θετικές για την Ελλάδα δηλώσεις από Ουάσιγκτον, Λονδίνο, Παρίσι, Βερολίνο, και Βρυξέλλες περί αδιαμφισβήτητης ελληνικής κυριαρχίας επί των νησιών, δεν είναι σαφές εάν και για πόσο χρόνο θα αποθαρρύνουν την Τουρκία. Η στρατηγική της σταδιακής αλλά και σταθερής αναθεώρησης του σημερινού status quo στην ευρύτερη περιοχή Αιγαίου, Ανατολικής Μεσογείου, εγγύς και Μέσης Ανατολής, αποτελεί υψηλή προτεραιότητα και στόχευση της νεο-οθωμανικής πολιτικής της. Αυτή η σταθερή αναθεωρητική-επεκτατική αντίληψης της Άγκυρας στην πορεία του χρόνου, με την συνεχή διεύρυνση των παράνομων απαιτήσεων της Τουρκίας από την δεκαετία του ‘70 έως σήμερα, αποτυπώθηκε σε 16 χάρτες που έδωσε πρόσφατα στην δημοσιότητα το ελληνικό Υπουργείο των Εξωτερικών.