Πουτινισμός εν καιρώ πολέμου

Αυτή ήταν η πολιτική και πολιτιστική τροχιά που οδήγησε στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Ωστόσο, αυτή η εισβολή ήταν ένα σημείο καμπής, ακόμη και ρήξης, καθιστώντας την κυβέρνηση του Πούτιν αχώριστη από τον πόλεμο. Οι επιχειρήσεις της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι σε διαφορετική κλίμακα από εκείνες των προηγούμενων πολέμων του Πούτιν. Το διακύβευμα είναι υψηλότερο, όπως και το επίπεδο της πολιτικής καταστολής.

Ο Πούτιν εκμεταλλεύτηκε τον πόλεμο για να μειώσει τις πολιτικές ελευθερίες των Ρώσων στο μηδέν: κανένα δικαίωμα στην ελευθερία του λόγου, κανένα δικαίωμα στο συνέρχεσθαι, κανένα δικαίωμα στην οργάνωση της αντιπολίτευσης έναντι της κυβέρνησης. Η φυλάκιση του ηγέτη της αντιπολίτευσης, Αλεξέι Ναβάλνι, που συνέβη πριν από τον πόλεμο, θα μπορούσε να ήταν πιο αισθητή χωρίς τον πόλεμο. Πράγματι, η διελκυστίνδα μεταξύ του Πούτιν και των δυνάμεων της αντιπολίτευσης κλιμακώθηκε το 2012, όταν ο Πούτιν επέστρεψε στο Κρεμλίνο για την τρίτη του προεδρική θητεία, και το 2018, στο αποκορύφωμα των προσπαθειών του Ναβάλνι να σφυρηλατήσει μια εναλλακτική στον Πουτινισμό. Αυτή η διελκυστίνδα έχει εξαφανιστεί.

Εν τω μεταξύ, ο Πουτινισμός εν καιρώ πολέμου είχε μια εκπληκτικά περιορισμένη επίδραση στην ρωσική οικονομία. Οι ίδιοι τεχνοκράτες που προειδοποίησαν τον Πούτιν για τις δυνητικά καταστροφικές συνέπειες του πολέμου περίπου ένα μήνα πριν από την έναρξή του, έχουν εργαστεί σκληρά για να διατηρήσουν την ρωσική οικονομία σε λειτουργία από τον Φεβρουάριο του 2022. Οι κυρώσεις στερούν τις επιλογές για τον ρωσικό στρατό και για ορισμένες ρωσικές επιχειρήσεις (για παράδειγμα, εκείνες που ασχολούνται με τη μεταλλουργία, τα ανταλλακτικά αυτοκινήτων, τα μηχανήματα, και τον εξοπλισμό), ενώ άλλες ρωσικές επιχειρήσεις (εκείνες που ασχολούνται με τρόφιμα ή αλουμίνιο, για παράδειγμα) έχουν κρατήσει τις δικές τους. Οι κυρώσεις μπορεί να αποδειχθούν πιο σημαντικές με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο δεν έχουν κάνει τόσα πολλά για να αλλάξουν την ζωή των απλών Ρώσων. Όσοι έχουν τα μέσα μπορούν ακόμα να ζήσουν άνετες ζωές. Αυτοί που δεν έχουν τα μέσα δεν είχαν πολλά να χάσουν, ούτως ή άλλως. Η κυβέρνηση ξοδεύει αφειδώς χρήματα για τους συνταξιούχους, τους φτωχότερους Ρώσους, και όσους συνδέονται με την πολεμική προσπάθεια˙ η ανεργία είναι χαμηλή. Αν οι Ρώσοι της μεσαίας τάξης και οι ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων έχουν πληγεί από τον πόλεμο, προσαρμόζονται. Τουλάχιστον προς το παρόν, η Ρωσία δείχνει όλα τα σημάδια ότι μπορεί να τα βγάλει πέρα οικονομικά.

Και προς το παρόν, ο Πούτιν μπορεί να βασιστεί στην συναίνεση του ρωσικού πληθυσμού. Σε ποιο βαθμό ο Πούτιν θεωρείται αποτελεσματικός ηγέτης εν καιρώ πολέμου είναι δύσκολο να ειπωθεί. Αλλά πολύ λίγοι Ρώσοι, ακόμη και εκείνοι που δεν θα είχαν επιλέξει τον πόλεμο τον Φεβρουάριο του 2022, θέλουν η χώρα τους να χάσει στην Ουκρανία. Η ήττα μπορεί να φοβίζει ακόμη και σε έναν καταστροφικό πόλεμο, και ο Πούτιν είναι πολιτικά θωρακισμένος από αυτόν τον φόβο. Ακόμα κι αν η νίκη είναι εκτός των δυνατοτήτων του σε αυτό το σημείο, πολλοί Ρώσοι πιστεύουν ότι τον χρειάζονται ως ηγέτη τους για να αποτρέψει την ήττα.

Ωστόσο, υπάρχουν σχετικά λίγοι αληθινοί πιστοί στον πόλεμο του Πούτιν στην Ρωσία. Τείνουν να είναι μεγαλύτερης ηλικίας, πολιτικά περιθωριοποιημένοι, και να ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές της χώρας. Αυτοί είναι οι άνθρωποι στους οποίους τα επιχειρήματα του Πούτιν για την Δυτική κακοήθεια έχουν πιο έντονη απήχηση. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της Levada τον Νοέμβριο του 2022, το 81% των Ρώσων άνω των 55 ετών έχουν αρνητικά συναισθήματα για την Δύση. Για αυτούς τους Ρώσους, η Ουκρανία ταλαντεύεται μεταξύ του να είναι εχθρός ευθυγραμμισμένος με την Δύση και μέρος της Ρωσίας, η οποία ζει από το 2014 υπό μια παράνομη κυβέρνηση και υποφέρει από την τεχνητή ουκρανική ταυτότητα που της επιβάλλεται από εθνικιστές φανατικούς στην Ουκρανία και από εκείνους στην Δύση που χρηματοδοτούν και ενθαρρύνουν αυτούς τους φανατικούς.

Το πρόβλημα με τους αληθινούς πιστούς είναι ότι οι πεποιθήσεις τους μπορούν να αποτελέσουν εμπόδιο. Μια ad hoc συνέλευση μπλόγκερ και σχολιαστών στην υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram, έχει δημιουργήσει το είδος της υποστήριξης για τον πόλεμο που τα κρατικά μέσα ενημέρωσης δεν μπορούν να εμπνεύσουν -κάτι πιο αυθόρμητο και ειλικρινές, με όλη την συναισθηματική δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Αλλά είναι από αυτές τις ίδιες γωνιές του οικοσυστήματος των ρωσικών media που έχουν προκύψει έντονοι επικριτές των στρατιωτικών τακτικών της Ρωσίας. Πολλοί από αυτούς πιστεύουν ότι ο πόλεμος δεν διεξάγεται αρκετά επιθετικά. Τους τελευταίους μήνες, το Κρεμλίνο ανέχτηκε αυτές τις φωνές, αλλά τις έχει επίσης χαλιναγωγήσει. Εξάλλου, αυτά τα πρόσωπα είναι υπέρ του πολέμου και του καθεστώτος. Κάθε τόσο, πρέπει να τους υπενθυμίζεται ότι πρέπει να παραμένουν εντός των ορίων τους.

Μεταξύ της πολιτικής ελίτ, η κατηγορηματική κριτική για τον πόλεμο είναι αδιανόητη. Η ρωσική κυβέρνηση εξαναγκάζει τους επικριτές να εγκαταλείψουν την χώρα, εκφοβίζει όσους μένουν, και διώκει αυτούς που δεν εκφοβίζονται. Όσοι εξακολουθούν να βρίσκονται στην Ρωσία αντιμετωπίζουν επαγγελματικά αντίποινα, δημόσιο στιγματισμό, και συλλήψεις επειδή αντιτίθενται στον πόλεμο. Ο Ilya Yashin, κορυφαίος πολιτικός της αντιπολίτευσης, συνελήφθη και καταδικάστηκε σε οκτώμισι χρόνια φυλάκιση επειδή συζήτησε την σφαγή που διέπραξαν οι ρωσικές δυνάμεις στην ουκρανική πόλη Bucha. Σχεδόν σε άλλους 400 έχουν ασκηθεί ποινικές υποθέσεις ως αποτέλεσμα του αντιπολεμικού ακτιβισμού τους, και σε περισσότερους από 5.500 έχουν επιβληθεί πρόστιμα, έχουν τεθεί υπό κράτηση, ή τους έχουν απαγορευτεί ορισμένες δραστηριότητες. Ελλείψει ενός αποτελεσματικού κόμματος ή κινήματος της αντιπολίτευσης, οι απροκάλυπτα αντιπολεμικές δηλώσεις καταγράφονται ως μεμονωμένες κινήσεις, υπογραμμίζοντας την φαινομενικά ακλόνητη κυριαρχία του Κρεμλίνου στην πολιτική σφαίρα της Ρωσίας και στην ρωσική κοινή γνώμη.