Η επερχόμενη κρίση ηλεκτρισμού στην Ουκρανία

Μετά από 11 μήνες πολέμου και σχεδόν τέσσερις μήνες ανηλεών ρωσικών επιθέσεων στον ενεργειακό τομέα της Ουκρανίας, το ηλεκτρικό δίκτυο της χώρας πλησιάζει κάθε μέρα πιο κοντά στην κατάρρευση. Εκτός από τις βάναυσες ομοβροντίες σε κατοικημένες περιοχές, η Ρωσία έχει βάλει στο στόχαστρο εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής, υποσταθμούς, και άλλες κρίσιμες υποδομές που ηλεκτροδοτούν την χώρα. Οι Ουκρανοί είναι πλέον συνηθισμένοι σε κυλιόμενες διακοπές ρεύματος, αλλά η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας υπολείπεται κατά πολύ από αυτό που χρειάζεται η χώρα, προκαλώντας σοβαρή οικονομική αναστάτωση. Περαιτέρω χτυπήματα θα μπορούσαν να προκαλέσουν την πλήρη αποτυχία του ηλεκτρικού δικτύου της Ουκρανίας, βυθίζοντας δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους στο σκοτάδι.

Ένα εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που καταστράφηκε από ρωσική πυραυλική επίθεση στο Χάρκοβο της Ουκρανίας, τον Σεπτέμβριο του 2022. Vitalii Hnidyi / Reuters
-------------------------------------

Οι θάνατοι από την κατάρρευση του δικτύου θα μπορούσαν να είναι πολύ περισσότεροι από τα θύματα που θα προκαλούντο από μια χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων από την Ρωσία. Η κατάρρευση του δικτύου θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε ανθρωπιστική και προσφυγική κρίση για την Ευρώπη, τήξη πυρηνικών αντιδραστήρων, πλημμύρες από σπασμένα υδροηλεκτρικά φράγματα, και βαθύτερη επισιτιστική κρίση σε χώρες που εξαρτώνται από εξαγωγές από την Ουκρανία.

Αλλά η Δύση έχει τα μέσα ώστε να αποτρέψει αυτήν την καταστροφή. Οι φίλοι του Κιέβου στο ΝΑΤΟ και αλλού θα πρέπει να προσφέρουν ταχεία και στοχευμένη βοήθεια για το ηλεκτρικό δίκτυο της χώρας, βοήθεια ανάλογη με τους οικονομικούς πόρους και την διπλωματική προσοχή που αφιερώνεται στα οπλικά συστήματα. Εξάλλου, η ηλεκτρική ενέργεια, όχι μόνο τα όπλα, συντηρεί την πολεμική προσπάθεια της Ουκρανίας. Εάν οι Δυτικές δημοκρατίες αναλάβουν αποτελεσματική δράση και ενισχύσουν το κλονισμένο ηλεκτρικό δίκτυο της χώρας, θα δείξουν το πώς μπορούν να προστατευτούν οι κοινωνίες από τέτοιες επιθέσεις σε υποδομές ζωτικής σημασίας. Αλλά αν αυτές οι δημοκρατίες δεν ανταποκριθούν σε τούτη την πρόκληση, οι κακόβουλοι δρώντες σε όλο τον κόσμο θα αποκτήσουν εμπιστοσύνη ότι το να χτυπήσουν το ηλεκτρικό υπογάστριο μιας χώρας είναι ο καλύτερος τρόπος για να την γονατίσουν.

ΥΠΟ ΕΠΙΘΕΣΗ

Τα ηλεκτρικά δίκτυα είναι από τις μεγαλύτερες και πιο σύνθετες μηχανές που επινοήθηκαν ποτέ από τον άνθρωπο. Αποτελούνται από πέντε βασικές κατηγορίες εγκαταστάσεων και εξοπλισμού: μονάδες παραγωγής, μετασχηματιστές σε μονάδες που αυξάνουν την τάση για μεταφορά, γραμμές μεταφοράς μεγάλων αποστάσεων που μεταφέρουν ρεύμα από τόπο σε τόπο, μετασχηματιστές που μειώνουν την τάση σε ενδιάμεσους υποσταθμούς, και δίκτυα διανομής που φέρνουν ρεύμα σε σπίτια και επιχειρήσεις. Η αχίλλειος πτέρνα των ηλεκτρικών δικτύων είναι οι μεγάλοι μετασχηματιστές που ανεβάζουν και μειώνουν την τάση του ηλεκτρισμού, οι οποίοι ονομάζονται «μετασχηματιστές αναβάθμισης γεννήτριας» (generator step-up transformers) και «αυτομετασχηματιστές» (autotransformers). Ούσες συχνά στο μέγεθος ενός μικρού σπιτιού, αυτές οι συσκευές ζυγίζουν εκατοντάδες τόνους και πρέπει να μεταφέρονται με ειδικά βαγόνια και φορτηγά. Αναγκαστικά, οι μετασχηματιστές πρέπει να τοποθετούνται σε ανοιχτούς χώρους για να επιτρέπεται η ελεύθερη κυκλοφορία του αέρα για ψύξη. Αυτός ο υπαίθριος σχεδιασμός καθιστά τους μεγάλους μετασχηματιστές ισχύος πρωταρχικό στόχο για επιθέσεις μεγάλων αποστάσεων από βομβαρδιστικά, πυραύλους, και drones.

Η ζωή στην Ουκρανία χωρίς ένα λειτουργικό ηλεκτρικό δίκτυο θα γινόταν σύντομα βασανιστική —και για πολλούς αβίωτη. Η ηλεκτρική ενέργεια τροφοδοτεί τις αντλίες στις οποίες βασίζονται τα συστήματα επεξεργασίας νερού των πόλεων της Ουκρανίας. Παρέχει ψύξη για την παραγωγή και διανομή τροφίμων. Στις μεγάλες πόλεις, οι σταθμοί συνδυασμένης θερμότητας και παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας διατηρούν τα σπίτια και τις επιχειρήσεις ζεστά και φωτισμένα τους χειμερινούς μήνες. Η ηλεκτρική ενέργεια τροφοδοτεί τις τηλεπικοινωνίες της χώρας, συμπεριλαμβανομένων όσων χρειάζονται για τα νυχτερινά διαγγέλματα του Ουκρανού προέδρου, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, και άλλες βασικές κυβερνητικές λειτουργίες. Τα μηχανήματα ATM, οι κάρτες πληρωμών, και τα πορτοφόλια στα κινητά εξαρτώνται από την ηλεκτρική ενέργεια. Επειδή η ηλεκτρική ενέργεια χρησιμοποιείται για την άντληση καυσίμων μέσα και έξω από χώρους αποθήκευσης, υποστηρίζει το δίκτυο υλικοτεχνικής υποστήριξης που χρησιμοποιείται από τον ουκρανικό στρατό.

Στα αρχικά στάδια του πολέμου, η Ρωσία έδειξε αυτοσυγκράτηση στο να επιτεθεί σε κρίσιμες υποδομές, κάτι που γλίτωσε σε μεγάλο βαθμό το ηλεκτρικό δίκτυο της Ουκρανίας. Οι βομβαρδισμοί κοντά στις γραμμές μάχης προκάλεσαν κάποιες ζημιές σε σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά το Κρεμλίνο δεν προσπαθούσε εσκεμμένα να καταστρέψει τέτοιες εγκαταστάσεις. Εάν η Ρωσία είχε επιτύχει σε μια γρήγορη εκστρατεία, θα μπορούσε να είχε εκτρέψει την ηλεκτρική ενέργεια από τις δεσμευμένες μονάδες στο δικό της δίκτυο -ή ακόμη και να πουλήσει την ηλεκτρική ενέργεια της Ουκρανίας σε υψηλές τιμές στην Ευρώπη. Αλλά καθώς η ρωσική προέλαση επιβραδύνθηκε, το Κρεμλίνο επανεξέτασε την στρατηγική του και άρχισε να επιτίθεται στις ουκρανικές υποδομές.