Τι κάνει μια δύναμη μεγάλη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τι κάνει μια δύναμη μεγάλη

Οι πραγματικοί οδηγοί της ανόδου και της πτώσης*

Πολλά από τα στοιχεία για την σημασία της εθνικής φιλοδοξίας προέρχονται από την ιστορική καταγραφή και την σχεδόν ευθεία σχέση μεταξύ της ανταγωνιστικής επιτυχίας και κάποιας εκδοχής αυτού του χαρακτηριστικού. Η Ρώμη, για παράδειγμα, είχε μια κινητήρια φιλοδοξία: η άνοδός της στο μεγαλείο κατά την διάρκεια της μέσης και ύστερης Δημοκρατίας και της πρώιμης Αυτοκρατορίας και η υπεροχή της επί των μεγάλων δυνάμεων της εποχής της προωθήθηκαν από ένα ισχυρό κοινωνικό έθιμο που έδινε αξία στον έλεγχο, την κυριαρχία, και την κατάκτηση. Παρόμοια είδη φιλοδοξιών, συμπεριλαμβανομένης της εγχώριας παρόρμησης για επιτεύγματα και ανακάλυψη, μπορούν να βρεθούν σε όλα τα άκρως ανταγωνιστικά έθνη —το Ηνωμένο Βασίλειο, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιαπωνία [την εποχή της αυτοκρατορίας του] Meiji, τις πόλεις-κράτη της Ιταλικής Αναγέννησης, και άλλα. Οι παρακμάζουσες κοινωνίες τείνουν να αντικατοπτρίζουν τον μαρασμό αυτού του τυχοδιωκτικού πνεύματος και ό,τι το συνοδεύει, συμπεριλαμβανομένων της δίψας για βελτίωση, της όρεξης για νέα γνώση, και της προθυμίας για ανάληψη κινδύνων.

Εκτός από την κατευθυντήρια εθνική φιλοδοξία, οι άκρως ανταγωνιστικές κοινωνίες τείνουν να μοιράζονται ευρέως τις ευκαιρίες μεταξύ των πολιτών τους. Προσφέρουν πολλούς δρόμους προς την επιτυχία και αποκλείουν σχετικά λίγα τμήματα του πληθυσμού τους από παραγωγικούς ρόλους —τουλάχιστον σε σύγκριση με τους κύριους αντιπάλους τους. Με αυτόν τον τρόπο, αξιοποιούν ένα υψηλό ποσοστό του διαθέσιμου ταλέντου τους και παρέχουν πραγματικές προοπτικές σε ένα ευρύ τμήμα του πληθυσμού τους. Με την πάροδο του χρόνου, οι κοινωνίες που παρουσιάζουν αυτό το χαρακτηριστικό έχουν γίνει πιο περιεκτικές με διάφορους τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της παραχώρησης ολοκληρωμένων δικαιωμάτων και ευκαιριών σε όλες τις κοινωνικές ομάδες και της παροχής σαφών οδών για επιχειρηματική και δημιουργική πρόοδο. Η Ρώμη, η Ιαπωνία του Meiji, ακόμη και η Μεγάλη Βρετανία της βιομηχανικής εποχής απέκτησαν ισχυρό πλεονέκτημα από εκδοχές κοινών ευκαιριών που θα έμοιαζαν απίστευτα περιοριστικές στα σύγχρονα μάτια. Αλλά σύμφωνα με τα πρότυπα της εποχής τους, εκείνες οι κοινωνίες γενικά ανέπτυσσαν περισσότερους τρόπους άντλησης παραγωγικών ταλέντων από περισσότερους ανθρώπους από όσο οι ανταγωνιστές τους.

05022023-2.jpg

Αναπαριστώντας την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στην Ρώμη, τον Απρίλιο του 2017. Alberto Lingria Xinhua / eyevine / Redux
---------------------------------------------------------------

Κατά την διάρκεια της ιστορίας, τα έθνη που μοιράζουν ευκαιρίες μεταξύ των πολιτών τους έχουν αποκτήσει πλεονέκτημα έναντι εκείνων που δεν το κάνουν. Η πολιτική της Ρώμης να ανοίγει την ιθαγένεια στους κατακτημένους λαούς και να ενσωματώνει τους απελευθερωμένους σκλάβους σε σημαντικούς κοινωνικούς ρόλους τής έδωσε οικονομικά και στρατιωτικά πλεονεκτήματα. Ομοίως, η κοινωνική κινητικότητα που παρείχαν το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες έδωσε σε αυτές τις δυνάμεις ένα πλεονέκτημα έναντι των πιο κοινωνικά περιοριστικών δυνάμεων στην ηπειρωτική Ευρώπη, συμβάλλοντας στην τεράστια οικονομική και επιστημονική τους πρόοδο τον 19ο και τον 20ο αιώνα. Οι ερευνητές βρήκαν επίσης άφθονα στοιχεία για την σημασία των κοινών ευκαιριών σε στενότερες μελέτες για συγκεκριμένα θέματα: για παράδειγμα, η ανισότητα συσχετίζεται με βραδύτερη ανάπτυξη και καθυστερημένη καινοτομία, και η απουσία της συνδέεται με την δημιουργικότητα, την καινοτομία, και συνεπώς την οικονομική ανάπτυξη.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό που τονώνει την εθνική ανταγωνιστικότητα είναι η κοινή και συνεκτική εθνική ταυτότητα. Οι πιο ανταγωνιστικές κοινωνίες οικοδομούν τα επιτεύγματά τους στα θεμέλια μιας ισχυρής κοινής ομαδικής ταυτότητας —σε σύγχρονα περιβάλλοντα, μια αίσθηση εθνικότητας. Αυτή η κοινή ταυτότητα όχι μόνο βοηθά τα έθνη να αποφύγουν τα ανταγωνιστικά μειονεκτήματα του πολιτικού και εθνοτικού κατακερματισμού και των συγκρούσεων, αλλά τους δίνει επίσης την δυνατότητα να συγκεντρώσουν λαϊκή υποστήριξη για ανταγωνιστικές προσπάθειες. Ο ιστορικός David Landes διατύπωσε όμορφα την δύναμη μιας κοινής και συνεκτικής εθνικής ταυτότητας στο [βιβλίο] The Wealth and Poverty of Nations:

«Η Βρετανία είχε το πρώτο πλεονέκτημα να είναι έθνος. Με αυτό δεν εννοώ απλώς το βασίλειο ενός ηγεμόνα, όχι απλώς ένα κράτος ή μια πολιτική οντότητα, αλλά μια αυτοσυνείδητη, συνειδητοποιημένη ενότητα που χαρακτηρίζεται από κοινή ταυτότητα και πίστη και από ισότητα στην πολιτική κατάσταση. Τα έθνη μπορούν να συμβιβάσουν τον κοινωνικό σκοπό με τις ατομικές φιλοδοξίες και πρωτοβουλίες και να βελτιώσουν την απόδοση με την συλλογική τους συνέργεια. … Οι πολίτες ενός έθνους θα ανταποκριθούν καλύτερα στην κρατική ενθάρρυνση και πρωτοβουλίες. … Τα έθνη μπορούν να ανταγωνιστούν».

Αυτή η ίδια δυναμική τροφοδότησε την άνοδο πολλών άλλων ανταγωνιστικών δυνάμεων σε όλη την ιστορία. Για παράδειγμα, η άνοδος της Ιαπωνίας στην βιομηχανική και στρατιωτική εξέχουσα θέση τόσο στην [εποχή της αυτοκρατορίας του] Μεϊτζί όσο και στην περίοδο μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο [3] οδηγήθηκε εν μέρει από μια ενοποιητική εθνική ταυτότητα. Αυτή η ταυτότητα ήταν πάντα περιπεπλεγμένη από εσωτερικές συζητήσεις για την αληθινή φύση του ιαπωνικού χαρακτήρα, αλλά παρόλα αυτά ενθάρρυνε ένα εθνικό πνεύμα κοινής προσπάθειας και θυσίας.